چه کسانی مشمول مالیات ارزش افزوده می شوند؟

مالیات بر ارزش افزوده یکی از انواع مالیات های غیر مستقیم است که چرخه ی آن از اولین مرحله تولید آغاز می‌شود و تا تولید نهایی محصول ادامه پیدا میکند. درواقع میتوان گفت که ارزش افزوده، ارزشی است که تولید کنندگان به مواد خام اولیه اضافه میکنند و در قالب یک کالا، خدمت یا محصول به مصرف کننده ارائه می‌دهند.

این ارزش افزوده تنها شامل تغییرات فیزیکی بر روی مواد خام نیست و میتواند در قالب تلاش های فکری و ذهنی برای ارائه یک خدمت یا کالا نیز باشد.. قانون مالیات های غیرمستقیم، ارزش افزوده را اینگونه توضیح می‌دهد: مالیات بر ارزش افزوده عبارت است از تفاوت بین ارزش کالا و خدمات عرضه شده با کالاها و خدمات خریداری شده در یک دوره معین.

مروری بر مفهوم مالیات بر ارزش افزوده

قبل از پرداختن به موضوع اشخاص مشمول ارزش افزوده، بهتر است کمی با این مفهوم آشنا شوید. ارزش افزوده یا Value Added به تفاوت بین ارزش کالا یا خدمات ارائه شده با ارزش کالا یا خدمات خریداری شده گفته می‌شود. این قانون به شکل‌های مختلف در سراسر دنیا اجرا می‌شود. مبلغ این مالیات به صورت غیرمستقیم از مصرف‌کننده دریافت و به حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌شود. درواقع ارزش افزوده نوعی مالیات محسوب می‌شود که پرداخت آن برعهده خریدار یا مصرف‌کننده است.

مشاغل مشمول مالیات بر ارزش افزوده

به طور کلی اشخاص مشمول ارزش افزوده هر کدام به نوعی با مشاغل تجاری که دارای فعالیت‌های خرید و فروش هستند در ارتباطند. این شغل‌ها عبارتند از:

• صادرکنندگان کالا یا خدمات
• واردکنندگان کالا یا خدمات
• موسسات حسابرسی جامعه حسابداران رسمی کشور و حسابداران شاغل رسمی
• هتل، مهمان‌پذیر و متل
• ارائه دهندگان انواع خدمات مشاوره‌ای و مدیریتی
• بهره‌برداران از معادن
• کارخانه و کارگاه تولیدی
• بنکداران، فروشگاه‌های بزرگ، عمده فروش‌ها، نمایندگان توزیع کالا و …
• ارائه دهندگان خدمات نرم‌افزاری، سخت‌افزاری و انفورماتیک
• کلیه موسسات مهندسی
• چایخانه
• فروشگاه آهن‌آلات
• صاحبان دفتر اسناد رسمی
• صاحبان تالارهای پذیرایی و رستوران
• دارندگان تعمیرگاه‌های مجاز خودرو
• صاحبان دفاتر خدماتی جهانگردی و مسافرتی
• صاحبان سینما، تئاتر و مراکر تفریحی و ورزشی
• فروشندگان طلا و جواهر

مشاغل معاف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده

بعد از آشنایی با اشخاص مشمول ارزش افزوده، نوبت به مشاغل معاف از این مالیات می‌رسد. طبق قانون برخی از مشاغل یا کالا و خدمات از پرداخت ارزش افزوده معافیت مالیاتی دارند. این موارد عبارتند از:

• خدمات چاپ و انتشار روزنامه و کتاب
• تبلیغات کالا و خدمات در روزنامه ها و نشریات
• خدمات درمان و توانبخشی و حمایتی
• خدمات بازار سرمایه
• خدمات حمل و نقل درون و برون شهری
• خدمات بیمه‌های عمر، زندگی، کشاورزی و درمان تکمیلی.
• مشاغل مربوط به تولید محصولات فرآوری نشده کشاورزی
• مشاغل مربوط به دام و طیور زنده، آبزیان، زنبور عسل و نوغان و خوراک دام و طیور
• مشاغل مربوط به تولید مواد غذایی مانند آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات و سویا، پنیر، روغن نباتی، شیر خشک مخصوص تغذیه کودکان
• مشاغل مربوط به تولید کتاب، مطبوعات، چاپ و تحریر و غیره.
• مشاغل مربوط به فروش لوازم دندانپزشکی، تحهیزات و لوازم پزشکی و غیره
• فروشندگان فرش دستباف نانوایان، میوه فروشان، سبزی فروشان، میادین میوه و تره بار، فروشندگان مرغ و ماهی گوشت گاو و گوسفند

آشنایی با مراحل مالیات ارزش افزوده

شاید جالب باشد که بدانید قانون مالیات بر ارزش افزوده از مهر ماه سال 1387 اجرایی شد. از آن سال به بعد لیست فعالان اقتصادی که مشمول این مالیات می‌شوند هر سال و در چند مرحله اعلام می‌شود. در ادامه به شرح این مراحل می‌پردازیم.

مرحله اول

این مرحله در مهر ماه 1387 کلید خورد. در این مرحله مشمولین مالیات بر ارزش افزوده به گروه‌های زیر تقسیم‌بندی شدند:

• تمامی صادرکنندگان
• تمامی واردکنندگان
• كليه فعالان اقتصادي كه مجموع فروش كالاها و ارائه خدمات آنها در سال 1386 سه ميليارد ريال يا بيشتر بوده است
• کلیه فعالان اقتصادی که مجموع فروش کالاها و ارائه خدمات آن‌ها در پنج ماهه آغازین سال 1387، یک میلیارد و دویست پنجاه میلیون ریال یا بیشتر بوده است.

مرحله دوم

• كارخانه‌ها و واحدهاي توليدي كه براي آنها جواز تأسيس و پروانه‌ي بهره‌برداري از وزارتخانه‌ي ذيربط صادر شده يا مي‌شود
• بهره‌برداران معادن
• ارائه دهندگان خدمات حسابرسي، حسابداري و دفترداري و همچنين خدمات مالي
• حسابداران رسمي شاغل و موسسات حسابرسي عضو جامعه حسابداران رسمي ايران
• ارائه دهندگان خدمات مديريتي و مشاوره‌اي
• ارائه دهندگان انواع خدمات انفورماتيك، رايانه‌اي اعم از سخت افزاري، نرم افزاري و طراحي سيستم
• متل‌ها و هتل‌هاي سه ستاره و بالاتر
• بنكداران، عمده فروش‌ها، فروشگاه‌هاي بزرگ، واسطه‌هاي مالي، نمايندگان توزيع كالاهاي داخلي و وارداتي و صاحبان انبارها
• نمايندگان موسسه‌هاي تجاري و صنعتي، اعم از داخلي و خارجي
• مؤسسات حمل و نقل موتوري و باربري داراي مجوز از مراجع ذيربط، زميني، دريايي و هوايي باربري (به استثناء واحدهايي كه صرفاً به امر حمل و نقل مسافر اشتغال دارند)
• مؤسسات مهندسي و مهندسي مشاور
• مؤسسات تبليغاتي و بازاريابي

مرحله سوم

این مرحله هم از فروردین سال 1389 آغاز شد. در این مرحله علاوه‌بر اشخاص مشمول ارزش افزوده در مراحل قبلی، کلیه افراد حقیقی و حقوقی دیگر که مجموع فروش کالا و خدمات آن‌ها از 3 میلیارد ریال بالاتر بود نیز مشمول این مالیات می‌شدند.

مرحله چهارم

• صاحبان كارگاه هاي صنعتي (اعم از صنفي وغير صنفي كه داراي حداقل برق سه فاز 50 آمپرباشد)
• فروشندگان طلا و جواهر
• فروشندگان آهن آلات
• صاحبان تالارهاي پذيرائي ورستورانها
• صاحبان متل و هتلهاي يك و دو ستاره و هتل آپارتمان
• صاحبان نمايشگاهها و فروشگاه هاي خودرو و بنگاه معاملات املاك
• صاحبان تعميرگاه هاي مجاز خودرو
• چاپخانه داران
• صاحبان دفاتر اسناد رسمي
• صاحبان مراكز ارتباطات رايانه هاي، دفاتر خدمات ارتباطي (دفتـر خـدمات مشـتركين تلفـن همـراه و آژانـس هـاي پستي) و دفاتر خدمات دولت الكترونيك (پليس10+) و دفاتر خدمات الكترونيك شهر
• صاحبان دفاتر خدمات مسافرتي و جهانگردي
• صاحبان سينماها، تماشاخانه ها و مكانهاي تفريحي و ورزشي.

مرحله پنجم

این مرحله هم از مهر سال 1390 آغاز شد. در این مرحله مشاغلی که مجموع فروش کالا و خدمات آنها در طی سال‌های 87 تا 89 یک میلیارد ریال یا بیشتر بود، جزو اشخاص مشمول ارزش افزروده قرار گرفتند. البته در این مرحله کلیه اشخاص حقوقی که بعد از سال 90 اقدام به راه‌اندازی و ثبت شرکت کرده بودند هم مشول این مالیات شدند. البته شرط اصلی این مشمول شدن، مجموع فروش یا ارائه خدمات 1 میلیارد ریال یا بیشتر بود.

مرحله ششم

این مرحله با وقفه‌ای نسبتا طولانی در سال 1394 آغاز شد. در این مرحله کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که به مشاغلی، مثل اغذیه فروشی‌ها، غذاخوری‌ها و … مشغول بودند.

بدون در نظر گرفتن مبلغ فروش، مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده شدند.

مرحله هفتم

کلیه اشخاص حقوقی فعال با هر حجم از فروش و یا درآمد از محل عرضه کالا و ارائه خدمات مشمول که موجب فراخوان‌های قبلی(فراخوان مرحله اول تا ششم) تا کنون برای اجرای قانون فراخوان نشده اند، به استثنای اشخاص حقوقی با فعالیت‌های صرفاً معاف موضوع ماده 12 قانون مالیات بر ارزش افزوده

مرحله هشتم

مرحله نهم

این فراخوان که در تاریخ ۱ تیر ماه ۱۴۰۲ منتشر شده است برای واحدهایی است که فعالیتشان تهیه غذا (کترینگ و آشپزخانه) و کافی شاپ‌ها می‌باشد.

مرحله دهم

در فراخوان دهم ارزش افزوده که مشاغل را از ابتدای دی ماه 1402 مکلف به اجرایی مقررات کرده است، دامنه دربرگرفتن مشاغل مختلف بیشتر از قبل شده است.

مشمولین فراخوان مرحله دهم ارزش افزوده

• فروشندگان حیوانات خانگی از جمله سگ و گربه، ماهی و پرنده زینتی و حیوانات وحشی
• کلیه مراکز درمانی، بیمارستان‌ها و کلینیک‌های دامپزشکی
• تمامی ارائه‌دهندگان هرگونه خدمات به حیوانات
• فروشندگان انواع غذا، لوازم و تجهیزات از جمله پت‌شاپ‌ها و فروشگاه‌های لوازم حیوانات خانگی
• فروشندگان انواع ادوات موسیقی
• فروشندگان لوازم آرایشی، تجهیزات بهداشتی، عطر و ادکلن
• ارائه‌دهندگان انواع خدمات ماساژ
• آتلیه‌های عکس و فیلم
• خدمات مربوط به برگزاری سمینار، همایش و جشنواره، گردهمایی و انواع مراسم
• فروشندگان انواع عینک آفتابی و لنزهای تماسی
• فروشندگان انواع ضایعات فلزی
• فروشندگان کاکائو، نسکافه، قهوه، پودر و خمیر حاصل از آن‌ها
• فروشندگان انواع لوازم و تجهیزات حفاظتی از قبیل دزدگیر

مدارک موردنیاز برای ثبت‌نام اولیه مالیات بر ارزش افزوده

بدیهی است که اشخاص مشمول ارزش افزوده، باید برای پرداخت این مالیات نسبت به ثبت اظهارنامه اقدام کنند. قبل از ثبت اظهارنامه، مدارکی موردنیاز است که عبارتند از:

بعد از ارائه این مدارک، نوبت به دریافت گواهینامه ثبت نام در نظام مالیات ارزش افزوده می‌رسد. دریافت این گواهینامه فقط از طریق سایت evat.ir امکان‌پذیر است.

نحوه و شرایط صدور گواهینامه ثبت نام مالیات ارزش افزوده

همانطور که اشاره کردیم، اشخاص مشمول ارزش افزوده، باید این گواهینامه را از سازمان مالیات دریافت کنند. برای این کار کافیست به قسمت مدیریت سامانه evat مراجعه و منوی صدور گواهینامه ثبت نام را انتخاب کنند. گواهینامه بعد از تایید شدن توسط اداره پست برای مودی ارسال می‌شود. البته برای صدور این گواهینامه شرایطی وجود دارد که عبارتست از:

جریمه عدم پرداخت مالیات بر ارزش افزوده چقدر است؟

اگر بنا به هر دلیلی مودیان مالیاتی موفق به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده در مهلت مقرر نشوند، باتوجه به قانون جرائمی در انتظار آن‌ها خواهد بود. این اشخاص مشمول ارزش افزوده علاوه‌بر پرداخت مالیات مشخص شده، باید مبلغی را هم به عنوان جریمه پرداخت کنند. در ادامه با این جرائم بیشتر آشنا می‌شوید.

• جریمه عدم ثبت نام مودیان در مهلت مقرر، برابر با 75% مالیات تعلق گرفته است.
• جریمه مودیانی که صورتحساب کالا یا خدمات ارائه نمی‌کنند، معادل 1 برابر مالیات مشخص شده است.
• جریمه مودیانی که مبلغ صحیح فروش کالا و خدمات را ارائه نمی‌دهند، معادل 1 برابر مابه‌التفاوت مالیات تعلق گرفته است.
• جریمه مودیانی که صورتحساب اعلامی آن‌ها با اطلاعات مندرج در اظهارنامه مطابقت نداشته باشد، برابر با 25% مالیات تعلق گرفته خواهد بود.
• جریمه مودیانی که اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه نمی‌دهند، معادل 50% مالیات مشخص شده است.
• جریمه مودیانی که اسناد و مدارک قانونی خود را ارائه نمی‌دهند، معادل 25% مالیات تعلق گرفته خواهد بود.

نرخ مالیات بر ارزش افزوده چقدر است؟

مالیات بر ارزش افزوده در سال 1403 برای اکثر کالاها و خدمات با نرخ 10 درصد محاسبه می ‌شود. اما برخی کالاها و خدمات از این نرخ مستثنی هستند. به عنوان مثال، نرخ مالیات برای واردات کالاهای اساسی مانند گندم، گوشت و قند و شکر برابر با 1 درصد تعیین شده‌است.

برای واردات واکسن و داروهای کمیاب نیز نرخ 3 درصد اعمال می ‌شود. همچنین کالاهایی که به ‌عنوان کالاهای خاص شناخته می ‌شوند، مانند دخانیات و نوشیدنی ‌های گازدار که برای سلامتی ضرر دارند، نرخ ‌های بالاتری برای مالیات بر ارزش افزوده دارند. برای نمونه، نرخ مالیات بر ارزش افزوده سیگار تولید داخل 25 درصد و برای سیگار وارداتی 40 درصد است.

مشاوره مالیات ارزش افزوده با موسسه محاسبان

نتیجه گیری

اشخاص مشمول ارزش افزوده، باید اطلاعات کافی در مورد نرخ، نحوه پرداخت و تنظیم اظهارنامه این مالیات داشته باشند. برای ثبت نام اولیه و دریافت گواهینامه مالیات ارزش افزوده، مودیان باید به سامانه مربوطه مراجعه کنند. اگر بنا به هر دلیلی در مهلت مقرر ثبت نام و اظهارنامه صورت نگیرد، جرائمی متوجه مودیان خواهد شد. به همین دلیل مودیان موظف به ارائه اظهارنامه در مهلت مقرر هستند. همچنین اطلاعات اظهارنامه باید با اطلاعات واقعی مطابقت داشته باشد. برای این کار می‌توان به موسسات معتبر، ازجمله محاسبان اعتماد کرد. در این مطلب در مورد معرفی اشخاص مشمول مالیات ارزش افزوده و نحوه پرداخت این نوع مالیات صحبت کردیم.