چه کسانی مشمول مالیات ارزش افزوده می شوند؟

یکی از انواع مالیات‌هایی که دریافت آن اهمیت زیادی برای دولت دارد، مالیات ارزش افزوده است. کلیه خدماتی که روی محصول انجام می‌شود تا به دست مصرف‌کننده نهایی برسد، ارزش افزوده محصول موردنظر محسوب می‌شود. این نوع مالیات به سه دسته فعالیت تولیدی، مصرفی و درآمدی تعلق می‌گیرد. اشخاص مشمول ارزش افزوده، موظف به ارائه اسناد و مدارک مربوط به اطلاعات مالی خود هستند. این اطلاعات در قالب اظهارنامه مالیاتی تنظیم می‌شوند و باید با اطلاعات واقعی تطابق داشته باشند. برای این کار چه اطلاعات و مدارکی نیاز است؟ در این مطلب به معرفی کامل ارزش افزوده و مالیات مربوط به آن می‌پردازیم.

مروری بر مفهوم مالیات بر ارزش افزوده

قبل از پرداختن به موضوع اشخاص مشمول ارزش افزوده، بهتر است کمی با این مفهوم آشنا شوید. ارزش افزوده یا Value Added به تفاوت بین ارزش کالا یا خدمات ارائه شده با ارزش کالا یا خدمات خریداری شده گفته می‌شود. بر اساس ماده سوم قانون مالیات بر ارزش افزوده، این مالیات در بازه زمانی مشخصی درنظر گرفته می‌شود.

این قانون به شکل‌های مختلف در سراسر دنیا اجرا می‌شود. مبلغ این مالیات به صورت غیرمستقیم از مصرف‌کننده دریافت و به حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌شود. درواقع ارزش افزوده نوعی مالیات محسوب می‌شود که پرداخت آن برعهده خریدار یا مصرف‌کننده است.

معرفی شغل‌هایی که مالیات بر ارزش افزوده به آنها تعلق می‌گیرد

به طور کلی اشخاص مشمول ارزش افزوده هر کدام به نوعی با مشاغل تجاری که دارای فعالیت‌های خرید و فروش هستند در ارتباطند. این شغل‌ها عبارتند از:

• صادرکنندگان کالا یا خدمات
• واردکنندگان کالا یا خدمات
• موسسات حسابرسی جامعه حسابداران رسمی کشور و حسابداران شاغل رسمی
• هتل، مهمان‌پذیر و متل
• ارائه دهندگان انواع خدمات مشاوره‌ای و مدیریتی
• بهره‌برداران از معادن
• کارخانه و کارگاه تولیدی
• بنکداران، فروشگاه‌های بزرگ، عمده فروش‌ها، نمایندگان توزیع کالا و …
• ارائه دهندگان خدمات نرم‌افزاری، سخت‌افزاری و انفورماتیک
• کلیه موسسات مهندسی
• چایخانه
• فروشگاه آهن‌آلات
• صاحبان دفتر اسناد رسمی
• صاحبان تالارهای پذیرایی و رستوران
• دارندگان تعمیرگاه‌های مجاز خودرو
• صاحبان دفاتر خدماتی جهانگردی و مسافرتی
• صاحبان سینما، تئاتر و مراکر تفریحی و ورزشی
• فروشندگان طلا و جواهر

چه مشاغلی معاف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند؟

بعد از آشنایی با اشخاص مشمول ارزش افزوده، نوبت به مشاغل معاف از این مالیات می‌رسد. طبق قانون برخی از مشاغل یا کالا و خدمات از پرداخت ارزش افزوده معافیت مالیاتی دارند. این موارد عبارتند از:

• انواع سم، بذر، کود و نهال
• کلیه محصولات فراوری نشده
• کتاب، روزنامه، مطبوعات و تحریر
• نان، برنج، گوشت، سویا، شیر، پنیر و …
• طیور زنده، دام، زنبور عسل و نوغان
• کلیه اموال غیرمنقول
• انواع داروها
• فرش دستباف
• خوراک دام و طیور
• کلیه خدمات آموزشی و پژوهشی
• خدمات حمل و نقل عمومی درون شهری و برون شهری

 آشنایی با مراحل این مالیات

شاید جالب باشد که بدانید قانون مالیات بر ارزش افزوده از مهر ماه سال 1387 اجرایی شد. از آن سال به بعد لیست فعالان اقتصادی که مشمول این مالیات می‌شوند هر سال و در چند مرحله اعلام می‌شود. در ادامه به شرح این مراحل می‌پردازیم.

مرحله اول

این مرحله در مهر ماه 1387 کلید خورد. در این مرحله مشمولین مالیات بر ارزش افزوده به گروه‌های زیر تقسیم‌بندی شدند:

• تمامی صادرکنندگان
• تمامی واردکنندگان
• همه افراد یا مشاغلی که مجموع فروش آنها تا مرداد 87 بیش از 1 میلیارد و 250 میلیون بوده
• تمامی افراد یا مشاغلی که طی یک سال گذشته مجموع فروش کالا و خدمات آنها 3 میلیارد ریال یا بیشتر باشد

مرحله دوم

این مرحله از مهر سال 1388 آغاز شد. در این مرحله کلیه افرادی که طبق ماده 96 قانون مالیات‌های مستقیم فعال باشند، اشخاص مشمول ارزش افزوده محسوب می‌شوند. این گروه‌ها یا اشخاص عبارتند از:

• کلیه شرکت‌ها و موسسات مشاوره‌ای و مدیریتی
• هتل سه ستاره، مهمان‌پذیرها و …
• حسابداران، دفترداران، حسابرسان
• کلیه مشاغل مربوط به طراحی نرم‌افزار و انفورماتیک
• کلیه موسسات حمل و نقل زمینی و دریایی
• بنکداران، صاحبان انبار، فروشگاه‌های بزرگ و …
• موسسات مهندسی
• موسسات تبلیغاتی

مرحله سوم

این مرحله هم از فروردین سال 1389 آغاز شد. در این مرحله علاوه‌بر اشخاص مشمول ارزش افزوده در مراحل قبلی، کلیه افراد حقیقی و حقوقی دیگر نیز شامل این قانون شدند. همچنین در این مرحله تمام مشاغلی که مجموع فروش کالا و خدمات آنها از 3 میلیارد ریال بالاتر بود نیز مشمول این مالیات می‌شدند.

مرحله چهارم

در این مرحله که از مهر سال 1389 آغاز شد، همه اشخاص حقیقی و حقوقی که در مراحل قبلی مشمول این نظام مالیاتی نشده‌ بودند در این طرح قرار گرفتند. این قانون مشمول همه افراد حقیقی و حقوقی با هر میزان درآمد بود. اشخاص مشمول ارزش افزوده در این مرحله، عبارتند از:

• خدمات چاپ، صحافی، لیتوگرافی و گرافیک
• محققان و پژوهشگران
• حسابداران رسمی
• کارگاه‌های صنعتی
• کلیه کارگزاران
• مشاغل تاسیساتی، نقشه‌برداری، ساختمانی و …
• مراکز فرهنگی، هنری و ادبی
• مراکز تفریحی
• تالارها و رستوران‌ها
• تعمیرگاه مجاز تعمیر خودرو
• دفاتر اسناد رسمی
• مشاغل مربوط به طلا و جواهر
• فروشندگان آهن‌آلات

مرحله پنجم

این مرحله هم از مهر سال 1390 آغاز شد. در این مرحله مشاغلی که مجموع فروش کالا و خدمات آنها در طی سال‌های 87 تا 89 یک میلیارد ریال یا بیشتر بود، جزو اشخاص مشمول ارزش افزروده قرار گرفتند. البته در این مرحله کلیه اشخاص حقوقی که بعد از سال 90 اقدام به راه‌اندازی و ثبت شرکت کرده بودند هم مشول این مالیات شدند. البته شرط اصلی این مشمول شدن، مجموع فروش یا ارائه خدمات 1 میلیارد ریال یا بیشتر بود.

مرحله ششم

این مرحله با وقفه‌ای نسبتا طولانی در سال 1394 آغاز شد. در این مرحله کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که به مشاغلی، مثل اغذیه فروشی‌ها، غذاخوری‌ها و … مشغول بودند، بدون در نظر گرفتن مبلغ فروش، مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده شدند. البته این مشمول شدن بدون توجه به مساحت و نوع مجوز صورت گرفت.

مرحله هفتم

این مرحله هم از مهرماه سال 1395 اجرایی شد. در مرحله هفتم همه اشخاص حقیقی و حقوقی که درآمدی از فروش کالا و خدمات کسب می‌کردند هم مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده شدند. در این مرحله کلیه مشاغل در هر زمینه، موظف به تنظیم و ارسال اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی کشور شدند.

مدارک موردنیاز برای ثبت‌نام اولیه مالیات بر ارزش افزوده

بدیهی است که اشخاص مشمول ارزش افزوده، باید برای پرداخت این مالیات نسبت به ثبت اظهارنامه اقدام کنند. قبل از ثبت اظهارنامه، مدارکی موردنیاز است که عبارتند از:

• وکالتنامه رسمی
• نشانی و کدپستی دفتر مرکزی شرکت
• ارائه کلیه اطلاعات بانکی
• شماره تماس دفتر مرکزی
• کد اقتصادی شرکت
• کپی اسناد هویتی همه اعضای هیئت مدیره
• کپی آگهی تاسیس شرکت در روزنامه

بعد از ارائه این مدارک، نوبت به دریافت گواهینامه ثبت نام در نظام مالیات ارزش افزوده می‌رسد. دریافت این گواهینامه فقط از طریق سایت evat.ir امکان‌پذیر است.

نحوه و شرایط صدور گواهینامه ثبت نام مالیات ارزش افزوده

همانطور که اشاره کردیم، اشخاص مشمول ارزش افزوده، باید این گواهینامه را از سازمان مالیات دریافت کنند. برای این کار کافیست به قسمت مدیریت سامانه evat مراجعه و منوی صدور گواهینامه ثبت نام را انتخاب کنند. گواهینامه بعد از تایید شدن توسط اداره پست برای مودی ارسال می‌شود. البته برای صدور این گواهینامه شرایطی وجود دارد که عبارتست از:

• تکمیل ثبت نام اولیه در سامانه مالیات بر ارزش افزوده
• ثبت نام در سامانه عملیات اینترنتی سازمان مالیات کشور
• درخواست رسمی صدور گواهینامه ثبت نام
• ارائه اظهارنامه‌های مربوط به دوره‌های مشمولیت
• بررسی صحت و اعتبار اطلاعات توسط کارشناسان سازمان مالیات

جریمه عدم پرداخت مالیات بر ارزش افزوده چقدر است؟

اگر بنا به هر دلیلی مودیان مالیاتی موفق به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده در مهلت مقرر نشوند، باتوجه به قانون جرائمی در انتظار آنها خواهد بود. این اشخاص مشمول ارزش افزوده علاوه‌بر پرداخت مالیات مشخص شده، باید مبلغی را هم به عنوان جریمه پرداخت کنند. در ادامه با این جرائم بیشتر آشنا می‌شوید.

• جریمه عدم ثبت نام مودیان در مهلت مقرر، برابر با 75% مالیات تعلق گرفته است.
• جریمه مودیانی که صورتحساب کالا یا خدمات ارائه نمی‌کنند، معادل 1 برابر مالیات مشخص شده است.
• جریمه مودیانی که مبلغ صحیح فروش کالا و خدمات را ارائه نمی‌دهند، معادل 1 برابر مابه‌التفاوت مالیات تعلق گرفته است.
• جریمه مودیانی که صورتحساب اعلامی آنها با اطلاعات مندرج در اظهارنامه مطابقت نداشته باشد، برابر با 25% مالیات تعلق گرفته خواهد بود.
• جریمه مودیانی که اظهارنامه مالیاتی خود را ارائه نمی‌دهند، معادل 50% مالیات مشخص شده است.
• جریمه مودیانی که اسناد و مدارک قانونی خود را ارائه نمی‌دهند، معادل 25% مالیات تعلق گرفته خواهد بود.

نرخ مالیات بر ارزش افزوده چقدر است؟

آگاهی از نرخ این مالیات برای اشخاص مشمول ارزش افزوده از اهمیت بالایی برخوردار است. این نرخ در سال 1394 و همزمان با آخرین مرحله از اجرا شدن مالیات ارزش افزوده، 9 درصد اعلام شد. پرداخت این مبلغ هم از طریق سامانه الکترونیکی و همراه با اظهارنامه مالیاتی انجام می‌شود. البته این میزان مالیات برای برخی از کالاها و خدمات متفاوت است. برای مثال سیگار و دخانیات 12 درصد و سوخت هواپیما 20 درصد مالیات ارزش افزوده دارند.

سازمان امور مالیاتی اصل را بر صداقت و خوداظهاری مودیان قرار می‌دهد. به همین دلیل اظهارنامه مالیاتی از سوی خود مودی تکمیل و ارسال می‌شود. با این حال سازمان امور مالیاتی، برای صحت اطلاعات و اعتبارسنجی، اقدام به بررسی اطلاعات ارائه شده و اطلاعات واقعی می‌کند. اگر اطلاعات اعلام‌شده با اطلاعات موجود مطابقت نداشته باشند، مودی را جریمه خواهند کرد.

مشاوره مالیات ارزش افزوده با موسسه محاسبان

بدیهی است که بیشتر اشخاص مشمول ارزش افزوده، اطلاعات و تجربه کافی در این خصوص نداشته باشند. همین موضوع باعث می‌شود با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم کنند. برای جلوگیری از بروز انواع مشکلات و تحمیل جرائم مالیاتی سنگین، بهتر است به مشاوری قابل اعتماد و معتبر اعتماد کنند. موسسه محاسبان با سابقه طولانی در زمینه حقوقی و حسابداری، گزینه مناسبی برای مشاوره مالیات ارزش افزوده خواهد بود. این موسسه با در اختیار داشتن کارشناسان خبره و باتجربه در این زمینه، علاوه‌ بر ارائه مشاور مالیاتی، امور مربوط به تنظیم اظهارنامه مالیات ارزش افزوده و… را هم برعهده می‌گیرد.

نتیجه گیری

اشخاص مشمول ارزش افزوده، باید اطلاعات کافی در مورد نرخ، نحوه پرداخت و تنظیم اظهارنامه این مالیات داشته باشند. برای ثبت نام اولیه و دریافت گواهینامه مالیات ارزش افزوده، مودیان باید به سامانه مربوطه مراجعه کنند. اگر بنا به هر دلیلی در مهلت مقرر ثبت نام و اظهارنامه صورت نگیرد، جرائمی متوجه مودیان خواهد شد. به همین دلیل مودیان موظف به ارائه اظهارنامه در مهلت مقرر هستند. همچنین اطلاعات اظهارنامه باید با اطلاعات واقعی مطابقت داشته باشد. برای این کار می‌توان به موسسات معتبر، ازجمله محاسبان اعتماد کرد. در این مطلب در مورد معرفی اشخاص مشمول مالیات ارزش افزوده و نحوه پرداخت این نوع مالیات صحبت کردیم.