مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده

مفهوم مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده از نظر عموم مردم و در نگاه اول ممکن است مفهوم پیچیده‌ای به نظر نرسد. شاید برداشت اکثر مردم از مبحث ارزش افزوده فقط در صدور یک فاکتور رسمی که در آن ۹ درصد ارزش افزوده به بهای کالا یا خدمت اضافه شده است خلاصه می‌شود. اما در واقعیت و هنگام اجرا مفهوم ارزش افزوده گاهی بسیار گسترده و پیچیده‌تر از آن چیزی است که در ذهن ما از این مبحث نقش بسته. چرا که بسیاری از قوانین که توسط قانونگذار وضع می‌شود (از جمله قانون مالیات بر ارزش افزوده) از قانون تا اجرا چالش‌های بسیاری خواهد داشت.

ارزش افزوده ارزشی است که در هر مرحله از مراحل تولید (یا واردات)، توزیع و مصرف به کالا یا خدمات، افزوده می‌شود تا زمانی که آن کالا به دست مصرف کننده نهایی برسد. بنابراین مالیات بر ارزش افزوده نیز مالیاتِ ارزشِ افزوده شده به آن کالا می‌باشد که در هر مرحله به بهای کالا اضافه می‌شود و توسط فروشنده از خریدار دریافت و به اداره امور مالیاتی پرداخت می‌شود. به همین دلیل مالیات بر ارزش افزوده از جمله مالیات‌های غیر مستقیم محسوب می‌شود.

اهداف اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در ایران

دولت برای اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در کشور اهداف متعددی را دنبال می‌کند که در این مقاله به ذکر چند هدف مهم می‌پردازیم: 

یکی از اهداف مهم و اصلی اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در ایران و حتی در سایر کشورهای دنیا شفاف سازی درآمدها و مبادلات تجاری در کشور است. در کلیه مراحلی که کالا طی می‌کند تا به دست مصرف کننده نهایی برسد، تمام افرادی که در تامین و توزیع کالا مشارکت دارند علاوه بر اینکه لازم است در پایان هر فصل مابه التفاوت ارزش افزوده پرداختی هنگام خرید کالا و ارزش افزوده دریافتی هنگام فروش کالا را به اداره امور مالیاتی پرداخت کنند، باید گزارشی از معاملات خود و مشخصات کامل خریدار و فروشنده تهیه و به اداره امور مالیاتی ارائه دهند.

همین موضوع در بسیاری از موارد باعث مشخص شدن افرادی خواهد شد که خود از انجام تکالیف مالیاتی و پرداخت مالیات خودداری کرده‌اند. بنابراین قانون مالیات بر ارزش افزوده و انجام تکالیف آن نوعی شفاف سازی برای اداره امور مالیاتی محسوب می‌شود. لازم به ذکر است چنانچه شخص از ارائه لیست معاملات فصلی و مشخصات افرادی که طرف دیگر این معاملات هستند خودداری کند مشمول جرایم سنگین و غیر قابل بخششی خواهد شد.

یکی دیگر از اهداف اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده، کنترل میزان مصرف در کشور است. اینکه اگر شخصی کالا یا خدمات بیشتری مصرف می‌کند باید به همان میزان مالیات بر ارزش افزوده بیشتری نسبت به شخصی که کالا یا خدمات کمتری مصرف می‌کند پرداخت کند، توجیهی غیر قابل انکار برای اجرای این قانون می‌باشد.

همچنین از اهداف مهم دولت برای اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده، تامین بخشی از منابع مالی و بودجه کشور از طریق جمع آوری مالیات بر ارزش افزوده می‌باشد. چون دوره‌های وصول این مالیات نسبت به سایر انواع مالیات کوتاه تر می‌باشد (دوره‌های سه ماهه) کمک زیادی به نقدینگی خزانه کشور می‌کند.

در این میان اهداف مهم دیگری هستند که با اجرای این قانون، دولت دنبال کننده آن‌هاست. از جمله مبارزه با پولشویی و فساد اقتصادی، دریافت بخشی از مالیات از مصرف کننده به جای تولید کننده و به دنبال آن حمایت از تولید کننده‌ها، کاهش انگیزه مودیان برای فرار مالیاتی با دریافت بخشی از مالیات از مصرف کننده و…

نحوه محاسبه و پرداخت مالیات ارزش افزوده در ایران

همانطور که قبلاً به آن اشاره کردیم طی انجام یک معامله، خریدار هنگام خرید یک کالا یا خدمت باید علاوه بر بهای آن کالا، مالیات بر ارزش افزوده آن را نیز به فروشنده پرداخت کند. که برابر است با ضریب نرخ مالیات بر ارزش افزوده در بهای آن کالا.
قطعاً فروشنده نیز خودش یک بار هنگام تامین این کالا ارزش افزوده آن را به فروشنده قبلی پرداخت کرده است. این موضوع را با در نظر گرفتن سه حالت زیر بهتر می‌توان درک کرد:

حالت اول: چنانچه فروشنده خودش تولید کننده کالا باشد، این ارزش افزوده را هنگام خرید مواد اولیه و یا سایر هزینه‌های لازم برای تولید آن کالا پرداخت کرده است.

حالت دوم: اگر فروشنده وارد کننده باشد و این کالا را خودش وارد ایران کرده باشد، ارزش افزوده را طی فرایند ترخیص کالا، طبق اظهارنامه گمرکی به اداره گمرک ایران پرداخت کرده است.

حالت سوم: و چنانچه فروشنده خود یک واسطه باشد هنگام خرید کالا از فروشنده قبلی ارزش افزوده آن را پرداخت کرده است.

بعد از اینکه فروشنده کالا را به خریدار می‌فروشد و مالیات ارزش افزوده آن را از خریدار دریافت می‌کند، در پایان هر فصل با استفاده از روش خوداظهاری مالیاتی در سامانه ارزش افزوده تفاوت ارزش افزوده دریافتی هنگام فروش کالا و ارزش افزوده پرداختی هنگام تامین کالا را به اداره امور مالیاتی پرداخت می‌کند.

بعد از پایان سال مالی مورد نظر، اداره امور مالیاتی به مدت ۱۰ سال فرصت دارد تا به پرونده ارزش افزوده شخص رسیدگی کند. در این مرحله ممیز رسیدگی با درخواست اسناد و مدارک شخص و بررسی آن‌ها، صحت اظهارات مودی در سامانه ارزش افزوده را بررسی کرده و برای هر فصل (هر دوره ارزش افزوده) یک برگ تشخیص صادر می‌کند.

پس از آن مودی در صورت قبول برگ تشخیص، تسویه حساب ارزش افزوده آن سال مالی را انجام می‌دهد. و در صورت عدم قبول برگ تشخیص لازم است مودی ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ صدور برگ تشخیص اعتراض خود را نسبت به برگ تشخیص دوره مورد نظر ثبت کرده و مراحل اعتراض را سپری کند.

✅ مثال برای درک بهتر نحوه پرداخت ارزش افزوده 👇

شخص وارد کننده‌ای را در نظر بگیرید که کالایی را وارد ایران کرده است و این کالا در گمرک 100.000.000 تومان ارزش گذاری شده است. (فرض می‌کنیم مجموع ارزش کالا طبق ارزیابی گمرک و حقوق گمرکی برابر با 100.000.000 تومان می‌باشد)

این کالا از گمرک ترخیص شده و توسط وارد کننده با سود ۱۰ درصد به عمده فروش فروخته می‌شود. سپس با همان سود ۱۰ درصد توسط عمده فروش به خرده فروش و پس از آن با سود ۱۰ درصد خرده فروش کالا را به مصرف کننده نهایی می‌فروشد. می‌خواهیم مراحل پرداخت ارزش افزوده را طی توزیع این کالا از گمرک تا زمانی که به دست مصرف کننده نهایی می‌رسد بررسی کنیم. (با فرض اینکه نرخ ضریب ارزش افزوده کالا ۹ درصد است)

وارد کننده:
(ارزش افزوده پرداختی در گمرک) 9.000.000 = 9% * 100.000.000
(ارزش افزوده دریافتی از عمده فروش) 9.900.000 = 9% * 110.000.000
(ارزش افزوده پرداختی به اداره امور مالیاتی توسط وارد کننده) 900.000 = 9.000.000 – 9.900.000

عمده فروش:
(ارزش افزوده پرداختی هنگام خرید کالا ) 9.900.000 = 9% * 110.000.000
(ارزش افزوده دریافتی از خرده فروش) 10.890.000 = 9% * 121.000.000
(ارزش افزوده پرداختی به اداره امور مالیاتی توسط عمده فروش) 990.000 = 9.900.000 – 10.890.000

خرده فروش:
(ارزش افزوده پرداختی هنگام خرید کالا ) 10.890.000 = 9% * 121.000.000
(ارزش افزوده دریافتی از مصرف کننده نهایی ) 11.979.000 = 9% * 133.100.000
(ارزش افزوده پرداختی به اداره امور مالیاتی توسط خرده  فروش) 1.089.000 = 10.890.000 – 11.979.000
مصرف کننده نهایی:
(ارزش افزوده پرداختی هنگام خرید کالا) 11.979.000  = 9% * 133.100.000

همانطور که در مثال بالا دیدیم مجموع ارزش افزوده پرداختی در طی مراحل واردات، توزیع و مصرف کالا برابر است با 11.979.000 تومان. یعنی:
11.979.000 = 1.089.000 + 990.000 + 900.000 + 9.000.000
یعنی مبلغی که در نهایت مصرف کننده نهایی پرداخت کرد.

دیدیم که برخلاف آنچه بسیاری از صاحبان کسب و کارها و حتی بعضاً حسابدارها تصور می‌کنند، تمام ارزش افزوده توسط مصرف کننده نهایی پرداخت شد. متاسفانه گاهی حتی حسابدارها به اشتباه بر این باورند که 900.000 تومان مالیات بر ارزش افزوده پرداختی توسط وارد کننده از سود شخص وارد کننده پرداخت می‌شود. در صورتی که با مثال بالا دیدیم این مالیات از شخص خریدار (یعنی همان عمده فروش) دریافت و بعد از اینکه وارد کننده مالیات پرداختی خود را، که هنگام ترخیص کالا پرداخت کرده بود، از آن کسر کرد مابقی را به اداره امور مالیاتی پرداخت کرد.

می‌توان گفت شخص وارد کننده برای پرداخت مالیات بر ارزش افزوده فقط نقش یک واسطه را ایفا کرده و مالیات را از خریدار دریافت و به اداره امور مالیاتی پرداخت کرده است.  پس از آن عمده فروش کالا را به خرده فروش و خرده فروش به مصرف کننده نهایی فروخت. همین موضوع در مورد معاملات بعدی نیز تا رسیدن کالا به دست مصرف کننده نهایی صدق می‌کند. تا زمانی که این مالیات در نهایت توسط شخص مصرف کننده نهایی پرداخت می‌شود.

📝 قانون مالیات بر ارزش افزوده

در کشور ایران لایحه قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال ۱۳۶۶ به مجلس ارائه گردید. اما به دلیل نداشتن زیرساخت‌های مناسب، این قانون در آن زمان قابل اجرا نبوده تا اینکه در سال ۱۳۸۱ برای دومین بار قانون مالیات بر ارزش افزوده  به مجلس ارائه شد و در تاریخ ۱۷/ ۲/ ۱۳۸۷ به تصویب مجلس رسید. سرانجام قانون مالیات بر ارزش افزوده در تاریخ 1387/07/01 به صورت آزمایشی برای مدت ۵ سال در کشور به اجرا درآمد.

در آن سال ضریب مالیات بر ارزش افزوده ۳ درصد تعیین گردید، که 1.5 درصد مربوط به مالیات و 1.5 درصد عوارض بر ارزش افزوده بود و توسط اداره امور مالیاتی به شهرداری یا دهیاری‌‌ها پرداخت می‌شد. در سال ۱۳۹۰ ضریب مالیات بر ارزش افزوده به ۴ درصد افزایش یافت و در سال ۱۳۹۳ به ۸ درصد رسید سرانجام در سال ۱۳۹۴ نرخ جدیدی برای ضریب مالیات بر ارزش افزوده به تصویب رسید که بر حسب آن ۶ درصد مالیات بر ارزش افزوده و 3 درصد عوارض بر ارزش افزوده در نظر گرفته شد و تا سال ۱۴۰۰ این ضریب بدون تغییر باقی ماند.

تا اینکه در دی ماه سال ۱۴۰۱ قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده در کشور به اجرا درآمد که با قانون قبل تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای داشت. از جمله این تفاوت‌ها تغییر در ضریب مالیات بر ارزش افزوده بود. طبق قانون جدید ضریب مالیات بر ارزش افزوده 9 درصد تعیین گردید که  4 درصد مربوط به مالیات، 4 درصد عوارض شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و 1 درصد نیز حق وزارت بهداشت و سلامت تعیین شد.

📌 نکته مهم: دولت برای برخی از کالاها بسته به میزان مصرف و نیاز عام مردم و یا با در نظر گرفتن دلایل دیگری از جمله میزان آسیب رسانی کالا ضریب متفاوتی را برای مالیات بر ارزش افزوده آن کالا در نظر گرفته است. به عنوان مثال برای شکر که یکی از کالاهای اساسی برای عموم مردم می‌باشد ضریب مالیات بر ارزش افزوده یک درصد و برای سیگار که یک کالای آسیب رسان است ۴۰ درصد می‌باشد.

ماده ۱ قانون مالیات ارزش افزوده: مفاهیم و اصطلاحات

مفاهیم و اصطلاحات زیر در این قانون، دارای تعاریف مشروحه ذیل می‌باشند:

الف‌) عرضه: واگذاری کالا یا ارائه خدمت به‌ غیر، از طریق هر نوع معامله یا عقد قانونی؛
ب‌) واردات: ورود کالا یا خدمت از خارج از کشور به قلمرو گمرکی کشور یا مناطق آزاد تجاری‌، صنعتی یا مناطق ویژه اقتصادی؛
پ‌) صادرات: صدور کالا یا خدمت به خارج از کشور؛
ت‌) مالیات و عوارض فروش: مالیات و عوارض متعلق به عرضه کالاها و ارائه خدمات مشمول مالیات و عوارض توسط مؤدی در یک دوره معین؛
ث‌) مالیات و عوارض خرید: مالیات و عوارض متعلق به خرید کالاها و خدمات مشمول مالیات و عوارض برای فعالیت‌های اقتصادی مؤدی در یک دوره معین؛
ج‌) مالیات بر ارزش‌افزوده: مابه‌التفاوت مالیات و عوارض فروش با مالیات و عوارض خرید در یک دوره معین؛
چ‌) عوارض: مبالغی که به موجب این قانون به‌همراه مالیات برای شهرداری‌ها و دهیاری‌ها وضع می‌شود. در این قانون، هرجا مراد، نوع دیگری از عوارض بوده، به صراحت بیان شده است؛ از جمله عوارض واحدهای آلایندگی و عوارض‌ سالانه خودرو؛
ح‌) مؤدی: شخصی است که به عرضه کالا، ارائه خـدمت، واردات یا صـادرات مبادرت می‌نماید.
خ‌) دوره مالیاتی: دوره مالیاتی هر سه‌ماه می‌باشد و منطبق بر فصول سال شمسی است.
د‌) اعتبار مالیاتی: مالیات و عوارضی که مؤدی بابت خرید کالا (اعم از نهاده و کالای نهائی) یا خدمت به موجب این قانون پرداخت کرده ‌است.
ذ‌) معافیت مالیاتی: عدم تعلق مالیات و عوارض موضوع این قانون بر کالاها و خدمات.
ماده 1 قانون مالیات بر ارزش افزوده به توضیح مفاهیم و اصطلاحات به کار رفته در قانون پرداخته است.

این توضیحات به این دلیل است که مفهوم اصطلاحات در قانون مشخص و هرکس برای خود یک تعبیر شخصی نداشته باشد. همچنین این اصطلاحات ممکن است در سایر قوانین معنا و مفهوم متفاوتی داشته باشند به همین دلیل در قانون مالیات بر ارزش افزوده اصطلاحاتی که از نظر قانون گذار نیاز به تعریف خاصی داشته، برای کاربران توضیح داده می‌شود. برای مثال کلمه عرضه در قانون تجارت و یا قانون مالیات بر ارزش افزوده ممکن است مفهوم متفاوتی داشته باشد.

بند الف ماده 1 قانون به توضیح مفهوم عرضه در این قانون می‌پردازد. در این ماده بیان شده است که عرضه در واقع ارائه کالا یا خدمات به غیر می‌باشد. پس می‌توان نتیجه گرفت طبق این تعریف اگر شخصی یکی از کالاهایی را که تولید یا به بازار عرضه می‌کند برای استفاده شخصی در محل کار جهت استفاده شغلی خود قرار دهد قطعاً این مصرف شخصی در قانون ارزش افزوده عرضه کالا محسوب نمی‌شود و مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده نخواهد شد.

❗ دقت کنید اما اگر شخصی تعدادی از این کالاها را حتی به عنوان هدیه (زیرا در این ماده بیان شده که از طریق هر نوع معامله) به دیگری واگذار کند این اقدام از نظر قانون ارزش افزوده عرضه تلقی شده و احتمالاً مشمول ارزش افزوده خواهد شد. چرا که طبق این تعریف کالا به دیگری واگذار شده است.

در این ماده بیان شده‌ است که عرضه‌ی کالا از طریق هر نوع معامله یعنی از قبیل فروش، هدیه، صلح، فروش اقساطی، اجاره و هر شیوه‌ی دیگری مشمول این قانون می‌باشد.

ماده ۲ قانون مالیات ارزش افزوده

عرضه کالاها و ارائه خدمات در ایران و واردات و صادرات آنها، از لحاظ مالیات و عوارض مشمول مقررات ‏این قانون است.‏

تبصره ۱: کالاها و خدمات مشمول موضوع این قانون که توسط مؤدیان حقیقی خریداری، تحصیل یا تولید می‌شود، در صورتی که برای مصارف شخصی برداشته شود عرضه کالا به خود محسوب می‌شود و مشمول مالیات و عوارض خواهد شد. در صورتی‌که عرضه کالا به خود برای استفاده شغلی باشد مشمول مالیات و عوارض نخواهد شد.

تبصره ۲: معاوضه کالاها و خدمات در این قانون، عرضه کالا و ارائه خدمت از طرف هر یک از متعاملین محسوب می‌شود و مشمول مقررات این قانون است.

📌 نکته مهم 1: در ماده 2 قانون مالیات بر ارزش افزوده کلمه “در ایران” بیان می‌کند که عرضه کالا و خدمت در ایران مشمول مقررات این قانون است. یعنی تمامی معاملاتی که در کشور ایران (اعم از مناطق آزاد تجاری یا مناطق ویژه تجاری) انجام می‌شود. اما معاملاتی که توسط یک شخص ایرانی در خارج از کشور انجام می‌شود مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده نخواهند بود.

📌 نکته مهم 2: همچنین در تبصره 1 این ماده بیان می‌کند که اگر شخص حقیقی کالایی را که به بازار عرضه می‌کند برای مصرف شخصی استفاده کند ( نه برای استفاده شغلی) این مورد از نظر قانون مالیات بر ارزش افزوده عرضه محسوب شده و مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده م‌یشود.

نکته قابل توجهی که در رابطه با مطالعه مواد قانون مالیات بر ارزش افزوده باید در نظر گرفت این است که هنگام مطالعه قانون لازم است کاملاً به ماده قانونی و اصطلاحات به کار برده شده در آن ماده دقت کنیم و با تامل کلمه به کلمه آن ماده را تفسیر کنیم. با مثال و طرح سوال در ذهن خود برداشت و تفسیر درست را از آن ماده قانونی داشته باشیم.

بررسی اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در یک بنگاه اقتصادی

•  اشخاص مشمول ارزش افزوده
• کالاها و خدمات مشمول ارزش افزوده
• معاملات تجاری مشمول ارزش افزوده

برای بررسی قانون ارزش افزوده در یک بنگاه اقتصادی ابتدا بررسی می‌کنیم که شخص مورد نظر مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده هست یا خیر. چنانچه شخص مشمول نباشد نیازی به بررسی دو مورد بعدی نخواهد بود و اگر شخص مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده باشد دو مورد دیگر را بررسی می‌کنیم.

1. اشخاص مشمول ارزش افزوده در یک بنگاه اقتصادی

برای بررسی شمولیت شخص لازم است 10 مرحله فراخوان اعلام شده از سازمان امور مالیاتی را بررسی کنیم. با مطالعه این مراحل 10 گانه فراخوان ارزش افزوده می‌توان تشخیص داد که آیا بنگاه اقتصادی مورد نظر مشمول اجرای قانون ارزش افزوده هست یا خیر.

برای مطالعه دقیق مراحل 10 گانه فراخوان‌های ارزش افزوده از لینک زیر استفاده کنید:

به بیان دیگر می‌توان این گونه در نظر گرفت که در کشور ایران هیچ یک از  فعالان اقتصادی کشور مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده نخواهند بود، مگر اینکه طبق یکی از مراحل 10 گانه فراخوان‌های ارزش افزوده مشمول اجرای این قانون باشند.

✅ مثال برای درک بهتر از اشخاص مشمول ارزش افزوده در ایران 👇

شخصی حقیقی را در نظر بگیرید که یک کارگاه سنگبری در خیابان امام خمینی در محدوده شهر دارد، با فرض اینکه این کارخانه با برق ۳۲ آمپر فعالیت می‌کند. می‌خواهیم بررسی کنیم که با توجه به مراحل 10 گانه فراخوان ارزش افزوده چگونه می‌توان تشخیص داد شخص مشمول ارزش افزوده هست یا نه؟

در این مثال چون فعالیت شخص در محدوده شهر می‌باشد و نه در شهرک‌های صنعتی و یا مناطق صنعتی بنابراین به احتمال زیاد دارای جواز کسب است نه پروانه بهره‌برداری (که اگر دارای پروانه بهره‌برداری بود طبق فراخوان مرحله دوم از تاریخ 1388/07/01 مشمول ارزش افزوده خواهد بود). همچنین در این مثال بیان شده که این بنگاه اقتصادی با برق ۳۲ آمپر فعالیت می‌کند (اگر با برق ۵۰ آمپر یا بالاتر فعالیت می‌کرد طبق فراخوان مرحله چهارم از تاریخ 1389/07/01 مشمول ثبت نام و اجرای قانون ارزش افزوده خواهد بود).

بنابراین به شرط اینکه شخص دارای کارت بازرگانی نباشد (اگر این شخص دارای کارت بازرگانی باشد طبق فراخوان مرحله اول از تاریخ 01/07/1387 مشمول ثبت نام و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده می‌شود). می‌توان نتیجه گرفت این بنگاه اقتصادی مشمول ثبت نام و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده نیست که در این صورت اصلاً نیازی به بررسی دو مورد بعدی یعنی مشمولیت کالا و یا بررسی نوع معامله نخواهد بود.

2. کالاها و خدمات مشمول ارزش افزوده در یک بنگاه اقتصادی

اگر شخصی طبق فراخوان‌های سازمان، مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده باشد مورد بعدی یعنی مشمولیت کالا یا خدمات ارائه شده را بررسی می‌کنیم. برای این مورد باید گفت تمامی کالاها و خدمات ارائه شده در کشور ایران مشمول ارزش افزوده هستند مگر کالاها و خدماتی که طبق ماده ۹ قانون مالیات بر ارزش افزوده و یا بخشنامه‌های مربوط به آن از ارزش افزوده معاف هستند.

در اینجا لازم است به این موضوع اشاره کنیم که چنانچه شخصی صرفاً کالا یا خدمات معاف ارائه می‌دهد حتی اگر آن شخص طبق مراحل نه گانه فراخوان‌های ارزش افزوده مشمول ثبت نام و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده باشد باز هم نیازی به ثبت نام ارزش افزوده نخواهد بود.

💡 نکات ماده 9 قانون مالیات ارزش افزوده

📌 به واژه‌ها و پسوند کالاها و خدمات دقت کنید. مثلاً زمانی که قانون در آمده، آرد خبازی معاف است، دارد به یک نوع خاص از آرد اشاره می‌کند و این معافیت قابل انتقال به سایرکالاهای مشابه نیست. یا زمانی که اعلام می‌کند گوشت از پرداخت مالیات معاف است منظور همه انواع گوشت را می‌باشد.

📌 معافیتی که به یک کالا اعطا شده‌ است لزوماً به خدماتی که برای تولید و عرضه آن کالا انجام شده‌ است، تسری نمی‌کند. مثلاً اگرآرد خبازی از پرداخت مالیات و عوارض معاف شده‌است، این معافیت شامل حال شخصی که گندم را از شخصی دیگر بصورت امانی تحویل می‌گیرد و آن را آسیاب می‌کند، نمی‌شود چون در این فعالیت، خدمات آسیاب ارائه می‌گردد، هر چند که منجر به ارائه‌ی محصولی معاف از مالیات شده‌ است.

📌 از نظر نوع معامله، معافیتی برای نوع معامله در نظر گرفته نشده‌ است و همه روش‌های معامله شامل فروش، صلح، هبه، اجاره و… مشمول مالیات است. در مورد هدیه فقط هدیه به دولت و نهادی‌های عمومی غیر‌دولتی و حوزه‌های علمیه معاف است.

📌 تعریف اموال غیر منقول مطابق ماده 12 قانون مدنی، مال غیر منقول آن است که از محلی به محل دیگر نتوان نقل نمود. اعم‌ از این که استقرار آن ذاتی باشد یا به واسطه عمل انسان به نحوی که‌ نقل آن مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل آن شود.

📌 عرضه اموال منقول مستهلک، دست دوم و اسقاطی نیز مشمول مالیات می‌گردد.
📌 در مورد داروها نیز بخشنامه‌ی کامل در خصوص انواع داروها، مکمل‌ها و ویتامین‌ها صادر شده‌ است.
📌 شرکت‌های پیمانکاری تأمین نیروی انسانی نیز مشمول بند 10 ماده 12 قانون هستند و از معافیت برخوردار هستند.

📌 بانک‌ها و مؤسسات و سایر اشخاص موضوع بند 11 که دارای مجوز هستند از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف می‌باشند و سایر اشخاص و شرکت‌هایی که اقدام به تأمین مالی یا واسطه‌گری  مالی می‌کنند مشمول مالیات هستند.

📌 صرف طرف معامله بودن با ارگان‌های نظامی موضوع ماده 17 و یا فرودگاه‌های موضوع ماده 16 باعث نمی‌گردد که کالای عرضه شده به آنها معاف باشد و کالاهای مشمول ماده 16 و 17 دارای بخشنامه و فهرست مجزا هستند.

📌 کسانی که صرفاً به عرضه‌ی کالاها یا خدمات معاف می‌پردازند و مؤدیانی که هنوز مشمول قانون نشده‌اند، نمی‌توانند مالیات بر ارزش‌افزوده‌هایی که بابت خرید یا تولید این کالا‌ها و خدمات پرداخت‌ کرده‌اند را مسترد نمایند و باید مالیات آن را به حساب خرید دارایی یا هزینه‌ی مربوطه، حسب مورد اضافه نمایند.

❓ چالش: ممکن است شما در شرکتی فعالیات داشته باشید که کالاها و خدمات عرضه می‌کنند که شما در مشمولیت و عدم مشمولیت ان کالاها یا خدمات درچار تردید شوید. 
برای این منظور بهتر است فهرست کامل کالاها و خدمات معاف از ارزش افزوده که در اختیار شما گذاشته می‌شود را مطالعه کنید. و درصورتی که باز نتوانستید به قطعیت برسید حتما از سازمان امور مالیاتی استعلام بگیرید.

3. معاملات معاف از ارزش افزوده در یک بنگاه اقتصادی

از دیدگاه قانون 4 نوع معامله معاف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده وجود دارد:

• صادرات کالا و خدمات به خارج از کشور مطابق ماده 10
•  معامله در  برخی مناطق آزاد تجاری 
• خرید کالا و خدمات مسافران خارجی در ایران ماده 11 
• خدمات معاوضه (سوآپ) نفت خام، فرآورده‌های نفتی و… ماده 10

در رابطه با صادرات باید به این نکته اشاره کرد که صادرات معاف از پرداخت ارزش افزوده است اما شخص صادر کننده لازم است ابتدا مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کند و سپس در صورت تایید سازمان جهت رعایت برخی از شرایط اعلام شده برای شخص صادر کننده (ازجمله تایید بازگشت ارز دریافت شده بابت صادرات به چرخه اقتصاد کشور) این مالیات به شخص صادر کننده مسترد می‌شود.

چالش های اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده

همانطور که در مثال شخص وارد کننده که در قسمت نحوه محاسبه ارزش افزوده مطرح کردیم، دیدیم شخص وارد کننده مالیات بر ارزش افزوده بیشتری نسبت به سایر عوامل توزیع پرداخت می‌کند. که البته این مالیات از مشتری و در نهایت از مصرف کننده نهایی دریافت شد نه از خود شخص وارد کننده. اما با این حال شخصی که در راس مرحله تولید (یا واردات) قرار دارد مالیات بر ارزش افزوده بیشتری را در این زنجیره پرداخت می‌کند.

چالش اول: حال اگر در زنجیره از تامین تا توزیع همگی قانون مالیات بر ارزش افزوده را به درستی اجرا کنند مشکلی پیش نخواهد آمد، اما در حالتی که تعدادی از افراد این زنجیره قانون مالیات بر ارزش افزوده را اجرا نکنند مشکلاتی را برای سایر فروشندگان این کالا ایجاد می‌کنند.

برای مثال شخص تولید کننده‌ای را در نظر بگیرید که قصد اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده را دارد. در اینصورت لازم است علاوه بر بهای محصول تولید شده، مالیات بر ارزش افزوده آن را نیز از خریدار دریافت کند و چون تولید کننده در راس زنجیره قرار دارد این مالیات مبلغ قابل ملاحظه‌ای خواهد بود. حال شخص دیگری که همین محصول را تولید می‌کند اگر از اجرای قانون ارزش افزوده خودداری می‌کند به دلیل عدم دریافت ارزش افزوده، محصول مشابه را ارزان تر به بازار عرضه خواهد کرد.

این موضوع باعث ناهماهنگی و اختلال در بازار و حتی از کاهش تعداد مشتری برای تولید کننده‌ای می‌شود که قصد اجرای قانون را داشته است. به عبارت دیگر تولید کننده مجری این قانون در فرایند رقابت در بازار یک بازنده خواهد بود.  این موضوع برای کالاهایی که از تولید تا مصرف زنجیره کوتاه تری طی می‌کنند و بعضا مستقیم از دست تولید کننده به دست مصرف کننده نهایی می‌رسند با وضوح بیشتری دیده م‌شود.

✅ برای درک بهتر این مسئله به مثال زیر توجه کنید 👇

یک کارخانه سنگ بری را در نظر بگیرید که قصد اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده را دارد. در این صورت وقتی مشتری قصد خرید 100.000.000 تومان سنگ از این کارخانه را دارد،  لازم است 109.000.000 تومان بابت خرید خود پرداخت کند (9.000.000 تومان بابت ارزش افزوده).

حال وقتی مشتری همین متراژ سنگ را از کارخانه دیگری که قانون مالیات بر ارزش افزوده را اجرا نمیکند استعلام می‌گیرد و متوجه می‌شود کالای مشابه را میتواند با قیمت 100.000.000 تومان تهیه کند، قطعا انتخاب مشتری برای خرید، کارخانه‌ای است که مبلغ ارزش افزوده را دریافت نمی‌کند. همین موضوع باعث از دست دادن بازار رقابت برای تولید کننده اولی خواهد شد.

چالش دوم: یکی دیگر از چالش‌هایی که این بار اشخاص وارد کننده با آن دست و پنجه نرم می‌کنند این است که شخص وارد کننده زمانی که کالایی را وارد گمرک ایران می‌کند این کالا در اداره گمرک طبق ارز دولتی ارزش گذاری شده و مالیات بر ارزش افزوده خرید آن از وارد کننده دریافت می‌شود. حال آنکه در واقعیت این کالا با ارز به قیمت آزاد خریداری شده است و برای فروش بهای تمام شده کالا طبق خرید ارز به نرخ آزاد تعیین می‌شود، بنابراین در پایان فصل اختلاف بین ارزش افزوده پرداختی خرید و ارزش افزوده دریافتی فروش مبلغ قابل ملاحظه‌ای خواهد شد.

✅ برای درک بهتر این مسئله به مثال زیر توجه کنید 👇

به عنوان مثال اگر شخص وارد کننده برای واردات خود در تاریخ 1402/06/08، 63.000 دلار نیاز داشته باشد. برای خرید این کالا طبق مبلغ ارز در بازرار آزاد حدود 3.097.836.000 تومان نیاز دارد (63.000 * 49.172). در صورتی که این کالا در اداره گمرک با نرخ ارز دولتی حدود 1.701.000.000 تومان (63.000 * 27.000) ارزش گزاری شده و با در نظر گرفتن حقوق گمرکی کالا که 107.100.000 تومان می‌باشد. (فرض می‌کنیم حقوق گمرکی حدود 10 درصد ارزش کالا باشد) ارزش افزوده دریافتی در اداره گمرک ایران برابر است با:

(ارزش افزوده پرداختی در گمرک) 162.729.000 = 9% * ( 107.100.000 + 1.701.000.000)

در صورتی که شخص وارد کننده با سود 10% کالا را به عمده فروش بفروشد، باید مبلغ زیر را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده این کالا به اداره امور مالیاتی پرداخت کند:

(قیمت فروش کالا توسط وارد کننده به عمده فروش)  3.407.619.600 = 309.783.600 + 3.097.836.000

(ارزش افزوده فروش کالا)  306.685.764  = 9% * 3.407.619.600

(ارزش افزوده پرداخت شده توسط وارد کننده به اداره امور مالیاتی) 143.956.764 = 162.729.000 – 306.685.764

که چنانچه شخص وارد کننده قصد دریافت ارزش افزوده را از مشتری خود داشته باشد ممکن است کالای مورد نظر  در بازار واقعی کشش این قیمت (بهای تمام شده به علاوه مبلغ ارزش افزوده) را نداشته باشد و باعث اختلال در فرایند فروش شخص وارد کننده بشود.

مشکلات اجرایی که تا اینجا برای اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده مطرح شد مربوط به فروش کالا بودند.

چالش سوم: اما یکی از مشکلات مهم و فراوان اجرای این قانون برای مودیان در زمینه خرید کالا یا خدمات میباشد. در واقع یکی از چالش های قانون ارزش افزوده در اجرا برای مودی عدم ارائه فاکتور رسمی و فاکتور معتبر از طرف فروشنده می‌باشد. بسیار دیده می‌شود که در بازار و هنگام اجرای قانون ارزش افزوده، فروشنده کالا یا خدمت از ارائه فاکتور رسمی به شخصی که قصد انجام تکالیف ارزش افزوده را دارد، خودداری می‌کند.

مسئله مهم در اینجا این است که در اکثر موارد، مالیات بر ارزش افزوده کالا یا خدمت توسط فروشنده در دل مبلغ و در بهای تمام شده اعمال شده است. زیرا همانطور که قبلا اشاره کردیم خود فروشنده ارزش افزوده را قطعا هنگام خرید و یا تولید کالا پرداخت کرده است و بنابراین هنگام فروش کالا آن را در قالب بهای تمام شده (و نه در قالب ارزش افزوده) از خریدار دریافت می‌کند.

اما متاسفانه گاها به دلیل عدم آگاهی کامل از قانون ارزش افزوده، از ارائه فاکتور رسمی و معتبر خودداری می‌کند. حال آنکه خریدار ارزش افزوده را در دل بهای تمام شده کالا پرداخت می‌کند اما در پایان فصل به دلیل عدم ارائه فاکتور رسمی به اداره امور مالیاتی نم‌یتواند از اعتبار آن خرید استفاده کند و در واقع باید مبلغ ارزش افزوده فاکتورهای خرید را از جیب خودش به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند.

این مشکل ممکن است گاهی به دلیلی عدم آگاهی و خودداری شخص فروشنده از ارائه فاکتور رسمی ایجاد شود. گاهی نیز اصلا فروشنده  طبق هیچ کدام از مراحل 10 گانه فراخوان ارزش افزوده مشمول ثبت نام ارزش افزوده نبوده و نمی‌تواند فاکتور رسمی به خریدار ارائه دهد.

چالش چهارم: یکی دیگر از مسئله‌هایی که در اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده پیش می‌آید زمانی است که شخص قصد اهدای تعدادی از کالاهای خود به شخص دیگری را دارد و طبق قانون مالیات بر ارزش افزوده این عمل عرضه محسوب شده و باید ارزش افزوده آن را به اداره امور مالیاتی پرداخت کند.

مثلاً فرض کنید شرکت اسنوا قصد دارد به تعدادی از کارمندان خود بابت تشویق یک دستگاه تلویزیون هدیه بدهد. حالا در نظر بگیرید که چه مبلغ قابل توجهی را باید بابت ارزش افزوده تعداد زیادی تلویزیون به اداره امور مالیاتی پرداخت کند.

چالش پنجم: مشمولیت و یا عدم مشمولیت افراد در توزیع کالاهای یکسان نیز از جمله چالش‌های قانون مالیات بر ارزش افزوده است.

✅ برای درک بهتر این مسئله به مثال زیر توجه کنید 👇

مثلاً کارگاهی را در نظر بگیرید که پولک و نبات تولید می‌کند و به دلیل اینکه هنوز مشمول مراحل 10 گانه فراخوان ارزش افزوده نمی‌باشد. (با فرض اینکه این کارگاه داخل شهر و با جواز کسب فعالیت می‌کند و  برق کارگاه کمتر از ۵۰ آمپر و فاقد کارت بازرگانی می‌باشد).

شخص دیگری که با پروانه بهره‌برداری در یکی از شهرک‌های صنعتی کارخانه تولید پولک و نبات دارد و می‌دانیم که طبق فراخوان مرحله دوم مشمول ثبت نام ارزش افزوده می‌باشد. این موضوع باعث می‌شود کارخانه دار هنگام فروش محصولات خود ملزم به دریافت ۹ درصد ارزش افزوده به علاوه بهای تمام شده محصول تولید شده می‌باشد و بنابراین در بسیاری از موارد بازار رقابت شخص دچار اختلال می‌شود.

چالش ششم: یکی از مشکلاتی که برای اجرای این قانون در کسب و کارها در بازار وجود دارد این است که وقتی کالایی را به صورت نسیه یا با دریافت چک‌های بلند مدت به مشتری می‌فروشیم ممکن است حتی تا زمان ارسال اظهارنامه ارزش افزوده و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نیز هنوز مطالبات مربوط به دوره مورد نظر وصول نشده باشد.

اما طبق ماده ۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده چون صورتحساب فروش صادر شده است، باید ارزش افزوده آن به اداره امور مالیاتی پرداخت شود و این در حالتی است که مودی هنوز مبلغ ارزش افزوده فروش را از مشتری دریافت نکرده است.

راه حل چیـست؟ برای حل این مشکل در یک واحد تجاری لازم است مدیران آن واحد تجاری (اعم از حقیقی یا حقوقی) برای سیستم فروش خود زیرساختی تعریف کنند که تا زمان وصول مطالبات، فاکتور فروش صادر نشود. این برنامه را در بخش فروش پیاده سازی کرده و مشتریان خود را نیز بابت این موضوع توجیه کنند که حتی با وجود تحویل کالا و یا ارائه خدمت، صدور صورتحساب زمانی انجام می‌شود که مطالبات بابت آن کالا یا خدمت کاملا وصول شده باشد.

چالش هفتم: یکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است اشخاص حقوقی در اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده داشته باشند خرید و فروش خودرو می‌باشد. وقتی شرکتی خودرویی را خرید می‌کند، در اکثر مواقع این خودرو را در بازار بدون فاکتور رسمی و به صورت غیرمشمول خریداری می‌کند. در صورتی که وقتی این شرکت قصد فروش خودرو را داشته باشد لازم است ارزش افزوده فروش آن را به اداره امور مالیاتی پرداخت کند.

✅ برای درک بهتر این مسئله به مثال زیر توجه کنید 👇

برای مثال اگر شرکتی یه کامیون ایسوزو به مبلغ 3 میلیارد تومان از یک شخص حقیقی غیر مشمول خریداری کند و پس از چند روز همان کامیون را به مبلغ 3.1 میلیارد تومان به شخص دیگری بفروشد. شاید بنظر برسد که 100 میلیون تومان سود کرده است ولی در واقع باید 9 درصد عدد فروش کامیون را بعنوان ارزش افزوده به دولت پرداخت کند. یعنی مبلغ 278 میلیون تومان، که نشان دهنده 178 میلیون تومان زیان می‌باشد.

چالش هشتم: گاهی اوقات پیش می‌آید که شخصی طی دو مرحله از فراخوان ارزش افزوده مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده شده است.

راه حل چیـست؟ به این مثال توجه کنید. کارخانه‌ای را در نظر بگیرید که برای فعالیت خود پروانه بهره‌برداری داشته و طبق فراخوان مرحله دوم مشمول ثبت نام ارزش افزوده می‌باشد. حال چنانچه این واحد تجاری دارای کارت بازرگانی نیز باشد طبق فراخوان مرحله اول نیز مشمول ثبت نام ارزش افزوده بوده است. هنگام بررسی مشمولیت این واحد تجاری لازم است تقدم و تاخر مراحل فراخوان ارزش افزوده را در نظر گرفته و مرحله‌ای را برای مشمولیت این واحد تجاری تعیین کرد که نسبت به مراحل دیگر از نظر تاریخ مشمولیت تقدم دارد.

معاملات با اشخاص فاقد اعتبار مالیاتی ( لیست سیاه سازمان)

برخی از شرکت‌ها از نظر سازمان امور مالیاتی فاقد اعتبار می‌باشند و به اصطلاح این شرکت‌ها عضو لیست سیاه سازمان هستند. دلیل اینکه این شرکت‌ها از نظر سازمان فاقد اعتبار مالیاتی هستند را می‌توان تخلفات آن‌ها در زمینه اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده و عمدتاً در حوزه فاکتورهای رسمی دانست.

طبق گفته سازمان امور مالیاتی تخلف این شرکت‌ها و دلیل حضور آن‌ها در لیست سیاه سازمان عمدتا صدور فاکتورهای غیر واقعی می‌باشد. حال لازم است هر شخص هنگام انجام معاملات با شرکت‌ها و مخصوصاً شرکت‌های جدید که برای اولین بار قرار است با آنها معامله داشته باشد با مراجعه به سامانه مالیات بر ارزش افزوده و وارد کردن شناسه ملی شرکت مورد نظر از اعتبار ارزش افزوده آن شرکت و عدم حضور در لیست سیاه سازمان مطمئن شود.

چنانچه به هر دلیلی این شرکت عضو لیست سیاه و مودیان فاقد اعتبار بود به هیچ عنوان نباید معامله مورد نظر انجام شود، چرا که در صورت دریافت فاکتور رسمی از شرکت‌های فاقد اعتبار فاکتور شخص به هیچ عنوان مورد قبول سازمان نبوده و اعتبار این خرید توسط اداره امور مالیاتی پذیرفته نیست و پرداخت ارزش افزوده فاکتور برای دومین بار متحمل مودی می‌گردد.

بروز چنین مشکلی برای فاکتورهای با مبالغ بالا هزینه سنگینی را برای مودی به همراه خواهد داشت. همچنین علاوه بر عدم قبول اعتبار ارزش افزوده فاکتور به احتمال زیاد هزینه آن فاکتور خرید نیز توسط اداره امور مالیاتی پذیرفته نخواهد شد و این مبلغ به سود شناسایی شده اضافه می‌شود و لازم است مالیات عملکرد آن توسط شخص پرداخت شود.

پرداخت ارزش افزوده دارایی‌ها در صورت تعطیلی بنگاه اقتصادی

گاهی ممکن است یک شخص (حقیقی یا حقوقی) به هر دلیلی قصد تعطیلی واحد تجاری خود را داشته و پایان کسب و کار خود را به اداره امور مالیاتی اعلام می‌کند. این شخص در پایان فعالیت خود قطعاً مقداری موجودی کالا و یا اموال دیگر خواهد داشت که باید نظر داشته باشد اداره امور مالیاتی تمام این دارایی‌ها (اعم از موجودی پایان دوره یا سایر اموال) را فروش در نظر گرفته و مالیات بر ارزش افزوده آن را مطالبه خواهد کرد.

حتی اگر این اموال و دارایی‌ها توسط مدیران واحد تجاری یا توسط بستانکاران مجموعه بابت طلب از سرمایه و یا بابت بدهکاری‌های شرکت برداشت شده باشد، طبق قانون مالیات بر ارزش افزوده این عمل، عرضه محسوب شده و ارزش افزوده آن توسط اداره امور مالیاتی مطالبه خواهد شد.

“در اینجا لازم است به این موضوع اشاره کنیم چنانچه شخص حقوقی باشد اداره امور مالیاتی بدون شک تمامی ارزش افزوده این اموال و موجودی‌ها را مطالبه خواهد کرد. اما برای اشخاص حقیقی با آنکه این ارزش افزوده طبق قانون باید توسط شخص پرداخت شود و قابل مطالبه می‌باشد اما در بسیاری از موارد ممیز رسیدگی روی این موضوع حساسیت نداشته و ممکن است افزوده مورد نظر را مطالبه نکند.”

قراردادهای خدمات با مدت طولانی و نحوه پرداخت ارزش افزوده آن‌ها

در این موارد بسته به توافق صورت گرفته بین کارفرما و پیمانکار زمان پرداخت ارزش افزوده متفاوت خواهد بود و لازم است، پیمانکار با آگاهی کامل صورتحساب را در زمان مناسب صادر کند. تا در حین رعایت قانون مالیات بر ارزش افزوده متحمل پرداخت ارزش افزوده قرارداد، قبل از وصول آن از کارفرما، نشود.

✅ برای درک بهتر این موضوع به مثال زیر توجه کنید 👇

به عنوان مثال فرض کنید شخصی (کارفرما) با یک شرکت کامپیوتری (پیمانکار) قراردادی مبنی بر طراحی وب سایت برای کسب و کار خود منعقد می‌کند و زمان انجام پروژه طبق قرارداد ۱۸ ماه مشخص شده است.

حالت اول: چنانچه کارفرما و پیمانکار توافق کنند که پس از پایان این قرارداد و طراحی کامل وب سایت، یعنی هنگام تحویل کامل خدمت وجه قرارداد به کارفرما پرداخت شود (و یا حتی ممکن است طبق توافق در این فاصله زمانی وجوهی توسط کارفرما به پیمانکار پرداخت شود اما زمان تحویل خدمت پایان قرارداد توافق شده است) در این صورت پیمانکار بهتر است صورتحساب را پایان قرارداد صادر کند که در این حالت طبق ماده ۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده تاریخ تعلق مالیات همان تاریخ صدور صورتحساب خواهد بود.

حالت دوم: چنانچه طبق توافق بین کارفرما و پیمانکار در طول مدت قرارداد لازم است پس از تحویل هر قسمت از کار توسط پیمانکار، کارفرما بخشی از مبلغ قرارداد را پرداخت کند. در این حالت نیز پیمانکار بهتر است هنگام تحویل هر بخش و دریافت وجه آن صورتحسابی را که مربوط به مبلغ دریافتی و تحویل کار انجام شده میباشد صادر کند.

چرا که به محض صدور صورتحساب لازم است ارزش افزوده آن را در همان دوره پرداخت کند و اگر به اشتباه صورتحساب کامل را همان زمان ابتدای کار صادر کند لذا مجبور خواهد بود قبل از وصول ارزش افزوده (که گاهاً ماه‌ها و یا سال‌ها طول خواهد کشید) ارزش افزوده آن را به اداره امور مالیاتی پرداخت کند.

مبادله کالا به کالا و نحوه پرداخت ارزش افزوده آن

گاهی دو شخص در تجارت خود به جای جابجایی وجه نقد مبادله کالا به کالا انجام می‌دهند.

✅ برای درک بهتر این موضوع به مثال زیر توجه کنید 👇

مثلاً کارخانه‌ای را در نظر بگیرید که نیاز به مواد اولیه دارد و کالایی را تولید می‌کند که فروشنده مواد اولیه برای انجام کاری به آن کالا نیاز دارد، و طبق توافق بین این دو شخص بدون جابجا کردن وجه نقد مبادله کالا و به کالا صورت می‌پذیرد، طبق قانون مالیات بر ارزش افزوده این عمل عرضه کالا محسوب شده و باید ارزش افزوده آن توسط هر دو شخص پرداخت شود.

البته در این حالت بخشی از اقدام انجام شده برای هر کدام از طرفین اعتبار ارزش افزوده محسوب خواهد شد. اما باید در نظر داشت با اینکه برای این گونه معاملات تراکنش بانکی و جابجایی وجه نقد صورت نگرفته ولی لازم است هر کدام از طرفین برای طرف مقابل صورتحساب فروش به همان میزان کالا یا خدمت با همان مبلغ صادر کنند و در این صورت است که می‌توانند از اعتبار خرید خود استفاده کرده و مالیات بر ارزش افزوده فروش را نیز پس از کسر اعتبار خرید به اداره امور مالیاتی پرداخت کنند.

تاثیرات اجرای قانون جدید بر حل مشکلات مالیات بر ارزش افزوده

چنانچه قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده و به دنبال آن قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان در کشور به صورت صحیح و کامل اجرا شود تاثیرات بسیار مثبتی در روند اجرایی مالیات بر ارزش افزوده در کشور خواهیم دید.

✅ توجه به اینکه تمام اعتبارات معاملات در سامانه مودیان پذیرفته می‌شود این موضوع باعث کاهش اعتبارات ذخیره شده (اعتباراتی که توسط مودی پرداخت شده اما توسط سازمان امور مالیاتی پذیرفته نمی‌شوند) و همچنین کاهش اعتراضات به برگه‌های مطالبه ارزش افزوده خواهد شد.

✅ همچنین با توجه به استرداد ارزش افزوده‌های پرداختی بابت خرید ماشین آلات تولیدی توسط سازمان امور مالیاتی برای واحدهایی که در مراحل قبل از بهره‌برداری هستند مودی این وجه را می‌تواند در مسیر پیشرفت پروژه و راه‌اندازی واحد تولیدی استفاده کنند.

✅ شرکت‌های دارویی نیز در قانون جدید بابت واردات داروهایی که مشابه داخلی آن‌ها در کشور تولید می‌شود مشمول ارزش افزوده هستند بنابراین این موضوع از تولیدکنندگان داخلی حمایت می‌کند.

✅ همچنین با وجود قانون جدید ارزش افزوده و سامانه مودیان قطعاً مودیان بیشتری ملزم به ثبت نام در سامانه و انجام تکالیف مالیاتی می‌شوند. این خود کمک می‌کند تا افرادی که قبلاً قصد انجام تکالیف مالیاتی را به خصوص در اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده داشتند اما این موضوع باعث افزایش در قیمت فروش آن‌ها و اختلال در بازار فروش محصول می‌شد با خیال راحت تری قوانین مربوط به مالیات بر ارزش افزوده را اجرا کنند.

سخن آخر

به طور کلی نتیجه می‌گیریم اگر قانون مالیات بر ارزش افزوده و سامانه مودیان در کشور به صورت کامل و به شیوه صحیح اجرا می‌شد، تمام چالش‌ها و مشکلات اجرایی قانون ارزش افزوده که در همین مقاله نیز به تعدادی از آنها اشاره کردیم حل می‌شد و تمامی مودیان بدون دغدغه قانون مالیات بر ارزش افزوده را اجرا می‌کردند.

که البته لازم به ذکر است تمام موارد گفته شده و چه بسا مزایای دیگر اجرای این قانون فقط در صورتی باعث بهبود وضعیت مالیاتی و اقتصادی کشور می‌شود که این قانون هم توسط سازمان امور مالیاتی و هم توسط مودیان به درستی و به شیوه صحیح و کامل انجام شود.