مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده

مفهوم مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده از نظر عموم مردم و در نگاه اول ممکن است مفهوم پیچیده‌ای به نظر نرسد. شاید برداشت اکثر مردم از مبحث ارزش افزوده فقط در صدور یک فاکتور رسمی که در آن ۹ درصد ارزش افزوده به بهای کالا یا خدمت اضافه شده است خلاصه می‌شود. اما در واقعیت و هنگام اجرا مفهوم ارزش افزوده گاهی بسیار گسترده و پیچیده‌تر از آن چیزی است که در ذهن ما از این مبحث نقش بسته، چرا که بسیاری از قوانین که توسط قانونگذار وضع می‌شود (از جمله قانون مالیات بر ارزش افزوده) از قانون تا اجرا چالش‌های بسیاری خواهد داشت.

مالیات بر ارزش‌افزوده یکی از گسترده‌ترین سیستم‌های مالیاتی در سطح جهان است که بر اساس ارزش‌افزوده به کالاها و خدمات اعمال می‌شود.

ارزش افزوده ارزشی است که در هر مرحله از مراحل تولید (یا واردات)، توزیع و مصرف به کالا یا خدمات، افزوده می‌شود تا زمانی که آن کالا به دست مصرف کننده نهایی برسد. بنابراین مالیات بر ارزش افزوده نیز مالیاتِ ارزشِ افزوده شده به آن کالا می‌باشد که در هر مرحله به بهای کالا اضافه می‌شود و توسط فروشنده از خریدار دریافت و به اداره امور مالیاتی پرداخت می‌شود. به همین دلیل مالیات بر ارزش افزوده از جمله مالیات‌های غیر مستقیم محسوب می‌شود.

اهداف اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در ایران

دولت برای اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در کشور اهداف متعددی را دنبال می‌کند که در این مقاله به ذکر چند هدف مهم می‌پردازیم: 

همین موضوع در بسیاری از موارد باعث مشخص شدن افرادی خواهد شد که خود از انجام تکالیف مالیاتی و پرداخت مالیات خودداری کرده‌اند. بنابراین قانون مالیات بر ارزش افزوده و انجام تکالیف آن نوعی شفاف سازی برای اداره امور مالیاتی محسوب می‌شود. یکی دیگر از اهداف اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده، کنترل میزان مصرف در کشور است. اینکه اگر شخصی کالا یا خدمات بیشتری مصرف می‌کند باید به همان میزان مالیات بر ارزش افزوده بیشتری نسبت به شخصی که کالا یا خدمات کمتری مصرف می‌کند پرداخت کند، توجیهی غیر قابل انکار برای اجرای این قانون می‌باشد.

همچنین از اهداف مهم دولت برای اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده، تامین بخشی از منابع مالی و بودجه کشور از طریق جمع آوری مالیات بر ارزش افزوده می‌باشد. چون دوره‌های وصول این مالیات نسبت به سایر انواع مالیات کوتاه تر می‌باشد (دوره‌های سه ماهه) کمک زیادی به نقدینگی خزانه کشور می‌کند. در این میان اهداف مهم دیگری هستند که با اجرای این قانون، دولت دنبال کننده آن‌هاست. از جمله مبارزه با پولشویی و فساد اقتصادی، دریافت بخشی از مالیات از مصرف کننده به جای تولید کننده و به دنبال آن حمایت از تولید کننده‌ها، کاهش انگیزه مودیان برای فرار مالیاتی با دریافت بخشی از مالیات از مصرف کننده و…

فرایند بررسی و تصویب این لایحه پروسه‌ای 5 ساله را طی کرد. در این مدت تعداد زیادی از کارشناسان، صاحب‌نظران، اساتید دانشگاه و دانشگاهیان، نمایندگان مجلس و دولت و نمایندگانی از بخش خصوصی به بررسی دقیق و جزءبه‌جزء این قانون پرداختند تا درنهایت در مهرماه 1386 این لایحه جمع بندی شده و به شورای نگهبان ارسال شد. شورای نگهبان پس از بررسی این لایحه ایراداتی به آن وارد کرد که این ایرادات در سه مرحله توسط کمیسیون اقتصادی مجلس بررسی و مرتفع شد. در نهایت در خردادماه 1387 شورای نگهبان این لایحه را تائید کرده و در تیرماه همان سال قانون مالیات بر ارزش افزوده توسط رئیس‌جمهور به وزارت امور اقتصادی و دارایی ابلاغ شد.

در آن سال ضریب مالیات بر ارزش افزوده ۳ درصد تعیین گردید، که ۱.۵ درصد مربوط به مالیات و ۱.۵ درصد عوارض بر ارزش افزوده بود و توسط اداره امور مالیاتی به شهرداری یا دهیاری‌‌ها پرداخت می‌شد. در سال ۱۳۹۰ ضریب مالیات بر ارزش افزوده به ۴ درصد افزایش یافت و در سال ۱۳۹۳ به ۸ درصد رسید سرانجام در سال ۱۳۹۴ نرخ جدیدی برای ضریب مالیات بر ارزش افزوده به تصویب رسید که بر حسب آن ۶ درصد مالیات بر ارزش افزوده و ۳ درصد عوارض بر ارزش افزوده در نظر گرفته شد و تا سال ۱۴۰۰ این ضریب بدون تغییر باقی ماند.

تا اینکه در دی ماه سال ۱۴۰۱ قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده در کشور به اجرا درآمد که با قانون قبل تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای داشت. از جمله این تفاوت‌ها تغییر در ضریب مالیات بر ارزش افزوده بود. طبق قانون جدید ضریب مالیات بر ارزش افزوده ۹ درصد تعیین گردید که  ۴ درصد مربوط به مالیات، ۴ درصد عوارض شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و ۱ درصد نیز حق وزارت بهداشت و سلامت تعیین شد.

نحوه محاسبه و پرداخت مالیات ارزش افزوده

همانطور که قبلاً به آن اشاره کردیم طی انجام یک معامله، خریدار هنگام خرید یک کالا یا خدمت باید علاوه بر بهای آن کالا، مالیات بر ارزش افزوده آن را نیز به فروشنده پرداخت کند. که برابر است با ضریب نرخ مالیات بر ارزش افزوده در بهای آن کالا.
قطعاً فروشنده نیز خودش یک بار هنگام تامین این کالا ارزش افزوده آن را به فروشنده قبلی پرداخت کرده است. این موضوع را با در نظر گرفتن سه حالت زیر بهتر می‌توان درک کرد:

بعد از اینکه فروشنده کالا را به خریدار می‌فروشد و مالیات ارزش افزوده آن را از خریدار دریافت می‌کند، در پایان هر فصل با استفاده از روش خوداظهاری مالیاتی در سامانه ارزش افزوده تفاوت ارزش افزوده دریافتی هنگام فروش کالا و ارزش افزوده پرداختی هنگام تامین کالا را به اداره امور مالیاتی پرداخت می‌کند.

بعد از پایان سال مالی مورد نظر، اداره امور مالیاتی به مدت ۱۰ سال فرصت دارد تا به پرونده ارزش افزوده شخص رسیدگی کند. در این مرحله ممیز رسیدگی با درخواست اسناد و مدارک شخص و بررسی آن‌ها، صحت اظهارات مودی در سامانه ارزش افزوده را بررسی کرده و برای هر فصل (هر دوره ارزش افزوده) یک برگ تشخیص صادر می‌کند. پس از آن مودی در صورت قبول برگ تشخیص، تسویه حساب ارزش افزوده آن سال مالی را انجام می‌دهد. و در صورت عدم قبول برگ تشخیص لازم است مودی ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ صدور برگ تشخیص اعتراض خود را نسبت به برگ تشخیص دوره مورد نظر ثبت کرده و مراحل اعتراض را سپری کند.

وارد کننده:
(ارزش افزوده پرداختی در گمرک) 9.000.000 = 9% * 100.000.000
(ارزش افزوده دریافتی از عمده فروش) 9.900.000 = 9% * 110.000.000
(ارزش افزوده پرداختی به اداره امور مالیاتی توسط وارد کننده) 900.000 = 9.000.000 – 9.900.000

عمده فروش:
(ارزش افزوده پرداختی هنگام خرید کالا ) 9.900.000 = 9% * 110.000.000
(ارزش افزوده دریافتی از خرده فروش) 10.890.000 = 9% * 121.000.000
(ارزش افزوده پرداختی به اداره امور مالیاتی توسط عمده فروش) 990.000 = 9.900.000 – 10.890.000

خرده فروش:
(ارزش افزوده پرداختی هنگام خرید کالا ) 10.890.000 = 9% * 121.000.000
(ارزش افزوده دریافتی از مصرف کننده نهایی ) 11.979.000 = 9% * 133.100.000
(ارزش افزوده پرداختی به اداره امور مالیاتی توسط خرده  فروش) 1.089.000 = 10.890.000 – 11.979.000

دیدیم که برخلاف آنچه بسیاری از صاحبان کسب و کارها و حتی بعضاً حسابدارها تصور می‌کنند، تمام ارزش افزوده توسط مصرف کننده نهایی پرداخت شد. متاسفانه گاهی حتی حسابدارها به اشتباه بر این باورند که 900.000 تومان مالیات بر ارزش افزوده پرداختی توسط وارد کننده از سود شخص وارد کننده پرداخت می‌شود. در صورتی که با مثال بالا دیدیم این مالیات از شخص خریدار (یعنی همان عمده فروش) دریافت و بعد از اینکه وارد کننده مالیات پرداختی خود را، که هنگام ترخیص کالا پرداخت کرده بود، از آن کسر کرد مابقی را به اداره امور مالیاتی پرداخت کرد.

می‌توان گفت شخص وارد کننده برای پرداخت مالیات بر ارزش افزوده فقط نقش یک واسطه را ایفا کرده و مالیات را از خریدار دریافت و به اداره امور مالیاتی پرداخت کرده است.  پس از آن عمده فروش کالا را به خرده فروش و خرده فروش به مصرف کننده نهایی فروخت. همین موضوع در مورد معاملات بعدی نیز تا رسیدن کالا به دست مصرف کننده نهایی صدق می‌کند. تا زمانی که این مالیات در نهایت توسط شخص مصرف کننده نهایی پرداخت می‌شود.

ماده ۱ قانون مالیات ارزش افزوده: مفاهیم و اصطلاحات

مفاهیم و اصطلاحات زیر در این قانون، دارای تعاریف مشروحه ذیل می‌باشند:

الف‌) عرضه: واگذاری کالا یا ارائه خدمت به‌ غیر، از طریق هر نوع معامله یا عقد قانونی؛

ب‌) واردات: ورود کالا یا خدمت از خارج از کشور به قلمرو گمرکی کشور یا مناطق آزاد تجاری‌، صنعتی یا مناطق ویژه اقتصادی؛

پ‌) صادرات: صدور کالا یا خدمت به خارج از کشور؛

چ‌) عوارض: مبالغی که به موجب این قانون به‌همراه مالیات برای شهرداری‌ها و دهیاری‌ها وضع می‌شود. در این قانون، هرجا مراد، نوع دیگری از عوارض بوده، به صراحت بیان شده است؛ از جمله عوارض واحدهای آلایندگی و عوارض‌ سالانه خودرو؛

ح‌) مؤدی: شخصی است که به عرضه کالا، ارائه خـدمت، واردات یا صـادرات مبادرت می‌نماید.

خ‌) دوره مالیاتی: دوره مالیاتی هر سه‌ماه می‌باشد و منطبق بر فصول سال شمسی است.

د‌) اعتبار مالیاتی: مالیات و عوارضی که مؤدی بابت خرید کالا (اعم از نهاده و کالای نهائی) یا خدمت به موجب این قانون پرداخت کرده ‌است.

ذ‌) معافیت مالیاتی: عدم تعلق مالیات و عوارض موضوع این قانون بر کالاها و خدمات.

این توضیحات به این دلیل است که مفهوم اصطلاحات در قانون مشخص و هرکس برای خود یک تعبیر شخصی نداشته باشد. همچنین این اصطلاحات ممکن است در سایر قوانین معنا و مفهوم متفاوتی داشته باشند به همین دلیل در قانون مالیات بر ارزش افزوده اصطلاحاتی که از نظر قانون گذار نیاز به تعریف خاصی داشته، برای کاربران توضیح داده می‌شود. برای مثال کلمه عرضه در قانون تجارت و یا قانون مالیات بر ارزش افزوده ممکن است مفهوم متفاوتی داشته باشد.

بند الف ماده 1 قانون به توضیح مفهوم عرضه در این قانون می‌پردازد. در این ماده بیان شده است که عرضه در واقع ارائه کالا یا خدمات به غیر می‌باشد. پس می‌توان نتیجه گرفت طبق این تعریف اگر شخصی یکی از کالاهایی را که تولید یا به بازار عرضه می‌کند برای استفاده شخصی در محل کار جهت استفاده شغلی خود قرار دهد قطعاً این مصرف شخصی در قانون ارزش افزوده عرضه کالا محسوب نمی‌شود و مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده نخواهد شد.

ماده ۲ قانون مالیات ارزش افزوده

عرضه کالاها و ارائه خدمات در ایران و واردات و صادرات آنها، از لحاظ مالیات و عوارض مشمول مقررات ‏این قانون است.‏

تبصره ۱: کالاها و خدمات مشمول موضوع این قانون که توسط مؤدیان حقیقی خریداری، تحصیل یا تولید می‌شود، در صورتی که برای مصارف شخصی برداشته شود عرضه کالا به خود محسوب می‌شود و مشمول مالیات و عوارض خواهد شد. در صورتی‌که عرضه کالا به خود برای استفاده شغلی باشد مشمول مالیات و عوارض نخواهد شد.

تبصره ۲: معاوضه کالاها و خدمات در این قانون، عرضه کالا و ارائه خدمت از طرف هر یک از متعاملین محسوب می‌شود و مشمول مقررات این قانون است.

نکته قابل توجهی که در رابطه با مطالعه مواد قانون مالیات بر ارزش افزوده باید در نظر گرفت این است که هنگام مطالعه قانون لازم است کاملاً به ماده قانونی و اصطلاحات به کار برده شده در آن ماده دقت کنیم و با تامل کلمه به کلمه آن ماده را تفسیر کنیم. با مثال و طرح سوال در ذهن خود برداشت و تفسیر درست را از آن ماده قانونی داشته باشیم.

بررسی اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در یک بنگاه اقتصادی

•  اشخاص مشمول ارزش افزوده
• کالاها و خدمات مشمول ارزش افزوده
• معاملات تجاری مشمول ارزش افزوده

برای بررسی قانون ارزش افزوده در یک بنگاه اقتصادی ابتدا بررسی می‌کنیم که شخص مورد نظر مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده هست یا خیر. چنانچه شخص مشمول نباشد نیازی به بررسی دو مورد بعدی نخواهد بود و اگر شخص مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده باشد دو مورد دیگر را بررسی می‌کنیم.

1. اشخاص مشمول ارزش افزوده در یک بنگاه اقتصادی

برای بررسی شمولیت شخص لازم است 10 مرحله فراخوان اعلام شده از سازمان امور مالیاتی را بررسی کنیم. با مطالعه این مراحل 10 گانه فراخوان ارزش افزوده می‌توان تشخیص داد که آیا بنگاه اقتصادی مورد نظر مشمول اجرای قانون ارزش افزوده هست یا خیر.

مراحل ده گانه فراخوان ارزش افزوده

فراخوان مرحله اول ارزش افزوده ۱۳۸۷/۰۷/۰۱

اطلاعيه مرحله اول ثبت نام موديان ماليات بر ارزش افزوده

قابل توجه كليه عرضه كنندگان كالاها و ارائه دهندگان خدمات و واردكنندگان و صادركنندگان آن‌ها

با عنايت به تصويب و ابلاغ قانون ماليات بر ارزش افزوده و از آنجا كه مطابق ماده (53) قانون، تاريخ اجراي اين نظام مالياتي از اول مهرماه 1387 تعيين گرديده است، با استفاده از اختيارات حاصل از ماده (18) قانون مذكور، بدينوسيله مشمولين مرحله اول ثبت نام در نظام ماليات بر ارزش افزوده، كليه اشخاص حقيقي و حقوقي واجد حداقل يكی از شرايط زير اعلام می‌گردند:

تبصره: آن دسته از فعالان اقتصادي كه صرفاً به عرضه كالاها و خدمات معاف از اين نظام مالياتي (بر اساس مفاده ماده 12 قانون) اشتغال دارند، از ثبت نام در اين مرحله معاف می‌باشند، بديهي است فعالاني كه به عرضه توأم كالاهاي مشمول و معاف اشتغال داشته و حداقل يكي از شرايط فوق را دارند مشمول اين تبصره نبوده و موظف به ثبت نام در اين مرحله می‌باشند.

فراخوان مرحله دوم ارزش افزوده ۱۳۸۸/۰۷/۰۱

در اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده و بر اساس توافقات بعمل آمده با شوراي اصناف كشور و پيرو اطلاعيه مشترك صادره (درج شده در جرايد كثيرالانتشار بهمن ماه 1387) بدينوسيله فعالان اقتصادي مشمول مرحله دوم ثبت نام و اجراي نظام ماليات بر ارزش افزوده به شرح زير اعلام مي‌گردند:

مشمولين مرحله دوم ثبت نام و اجرا

كليه اشخاص اعم از حقيقي و حقوقي، صرفنظر از ميزان فعاليت، كه مشمول مرحله اول ثبت نام در نظام ماليات بر ارزش افزوده نگرديده بوده‌اند، شاغل به فعاليت در هر يك از موضوعات مندرج در بند (الف) ماده (96) قانون ماليات‌هاي مستقيم (بجز فعاليت‌هاي معاف موضوع ماده 12 قانون ماليات بر ارزش افزوده) به شرح زير، مشمول مرحله دوم ثبت نام و اجراي اين نظام مالياتي مي‌باشند:

بنا به اختيار حاصل از ماده (18) قانون ماليات بر ارزش افزوده و با توجه به اين كه ثبت نام و آموزش موديان مشمول مرحله دوم ثبت نام و اجراي اين نظام مالياتي تاكنون در سه مرحله به انجام رسيده است، تاريخ اجراي نظام ماليات بر ارزش افزوده در رابطه با موديان مشمول مرحله دوم ثبت نام به شرح زير اعلام مي‌گردد:

موديان مشمول مرحله دوم ثبت نام و اجراي نظام ماليات بر ارزش افزوده، مكلف به اجراي كليه مقررات و تكاليف قانون ماليات بر ارزش افزوده، از جمله صدور صورتحساب، محاسبه، درج و وصول ماليات بر ارزش افزوده و عوارض متعلقه و همچنين تسليم اظهارنامه و پرداخت ماليات و عوارض متعلقه به صورت دوره‌اي، از تاريخ اول مهر ماه سال هزار و سيصد و هشتاد و هشت (1388/07/01) می‌باشند.

فراخوان مرحله سوم ارزش افزوده ۱۳۸۹/۰۱/۰۱

در اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده، بدينوسيله فعالان اقتصادي (عرضه كنندگان كالا و ارائه دهندگان خدمات) مشمول مرحله سوم ثبت نام و اجراي نظام ماليات بر ارزش افزوده را به شرح زير تعيين و اعلام می‌نمايد. 

مشمولين مرحله سوم ثبت نام و اجراي قانون

كليه اشخاص حقيقي و حقوقي كه براساس شرايط مراحل اول و دوم ثبتنام، مشمول اجراي نظام ماليات بر ارزش افزوده نگرديده اند، در صورتي كه در سال 1387 يا 1388 مجموع فروش كالاها و ارائه خدمات (غيرمعاف يا معاف و غيرمعاف) آنها سه ميليارد ريال و بالاتر می‌باشد، مشمول مرحله سوم ثبت نام و اجراي قانون خواهند بود.

ضمنا: نحوه ثبت نام و اجراي قانون توسط اشخاص حقيقی مشمول بند «الف» ماده 96 قانون ماليات‌های مستقيم در اطلاعيه مرحله دوم (تاريخ اجرای قانون از 1388/7/1) اعلام شده است و در مورد مشمولين بندهای «ب» و «ج» ماده (96) قانون مزبور نيز در اطلاعيه هاي بعدي اعلام خواهد شد.

فراخوان مرحله چهارم ارزش افزوده ۱۳۸۹/۰۷/۰۱

در اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده و بر اساس همـاهنگي و تفـاهم بعمـل آمـده بـا وزارت بازرگـاني و شـوراي اصناف كشور، بدينوسيله فعالان اقتصادي (عرضه كنندگان كالا و ارائه دهندگان خـدمات) مشمول مرحله چهارم ثبت نام، آموزش و اجراي نظام ماليات بر ارزش افزوده به شرح زيرتعيين و اعلام ميگردد.

مشمولین مرحله چهارم ثبت نام و اجرای قانون

 مشمولين مرحله چهارم ثبت نام و اجراي قانون كليه اشخاص حقيقي و حقوقي كه براساس شرايط مراحل اول، دوم و سوم ثبت نام، مشمول اجرای نظـام ماليـات بـر ارزش افزوده نگرديده اند، در صورتي كه شاغل به فعاليتهاي ذيل (از جمله فعاليت‌های موضوع بند «ب» ماده 96 قانون ماليات‌های مستقيم) باشند، با هر ميزان فروش يا درآمد، مشمول مرحله چهارم ثبت نام، آمـوزش و اجرای قانون خواهند بود.

اشخاصي كه شاغل به فعاليت‌های صرفاً معاف موضوع ماده (12) قانون ماليات بر ارزش افـزوده مـيباشـند و همچنـين اشخاص حقيقي مشمولين بند «ج» ماده (96) قانون ماليات‌های مسـتقيم كـه بـه صـورت صـنفي فعاليـت و تـابع شـوراي اصناف كشور هستند، از ثبت‌نام در اين مرحله مستثني خواهند بود. اشخاص مزبور مكلفنـد بـه هنگـام خريـد كالا و خدمات از موديان مشمول و ثبتنام شده در اين نظام مالياتی ضمن دريافت صورتحسـاب، ماليات و عوارض متعلقه را به آنها پرداخت نمايند.

فراخوان مرحله پنجم ارزش افزوده ۱۳۹۰/۰۷/۰۱

در مرحله پنجم که در تاریخ 1 مهر سال 1390 اجرا شد، تمامی اشخاص حقوقی که در هیچکدام از مراحل فراخوان مالیات بر ارزش افزوده قبلی مشمول نشده بودند و مجموع فروش خدمت یا کالای آنها در یکی از سال های 87 تا 89 به 100 میلیون تومان رسیده است (معاف و غیر معاف) شامل این فراخوان می‌شوند.

همین طور طبق این فراخوان، تمامی اشخاص حقوقی که قبل از سال 90 یا بعد از آن به ثبت رسیده اند، اگر مجموعه فروش آنها در این سال یا سال های بعد از به مبلغ گفته شده برسد (100 میلیون تومان) از شروع اولین دوره مالیاتی شامل طرح می‌شوند.

فراخوان مرحله ششم ارزش افزوده ۱۳۹۴/۰۱/۰۱

اطلاعیه بسیار مهم قابل توجه صاحبان چلوکبابی ها، سالن هاي غذا خوري، سفره خانه هاي سنتی و سایر اغذیه فروشی هاي زنجیره اي فراخوان ثبت نام، آموزش و اجراي قانون مالیات بر ارزش افزوده از ابتدای سال 94

بنــا بــه اختیــارات حاصــل از مقــررات مــاده «18» قــانون مالیــات بــر ارزش افــزوده، بدینوســیله فعــالان اقتصــادی (عرضه کنندگان کالا و ارائه دهندگان خدمات) مشمول مرحله ششم ثبت نام نظام مالیـات بـر ارزش افـزوده بـه منظور آموزش و اجراي مقررات موضوع این قانون به شرح زیر تعیین و اعلام می‌گردد.

مشمولین مرحله ششم ثبت نام

اشخاص حقوقی و همچنین حقیقی (صرفنظر از مبلغ فروش سالانه) موضوع ماده «95» قانون مالیات های مستقیم کـه به فعالیت هاي زیر اشتغال دارند:

• چلوکبابی ها، سالن هاي غذاخوري و سفره خانه هاي سنتی؛
• اغذیه فروشی هاي زنجیره اي با مالکیت واحد و یا نام و نشان و عنوان تجاري واحد فارغ از مساحت محل کسـب و کار و نوع مجوز؛

مهلت و نحوه انجام ثبت نام

۱- از فعالان اقتصادي فراخوان شده دعوت مـی گـردد از تـاریخ درج اطلاعیـه در جرایـد، بـه سـامانه اینترنتـی معاونت مالیات بر ارزش افزوده به نشانی ir.evat.www مراجعه و نسبت به ثبت نام در این نظام مالیـاتی اقدام تا مقدمات لازم از جمله آموزش فعالان اقتصادي و … جهت اجراي قانون فراهم شود. ضمناً راهنمـاي چگونگی ثبت نام از طریق سامانه مزبور قابل دسترسی می باشد.

۲- در صورت نیاز به آموزش قانون و مقررات مالیات بر ارزش افزوده مؤدیان می توانند با مراجعه به سامانه یاد شده یا به ادارات کل امور مالیاتی استان و شهرستان ذیربط براي آموزش ثبت نام نمایند، تا اقدام لازم براي آموزش آنها به صورت رایگان به عمل آید.

۳- اتحادیه هاي صنفی ذیربط نیز در صورت نیاز اعضاي آنان جهت آموزش می توانند فهرست اعضاء خود را به ادارات کل امور مالیاتی ذیربط اعلام تا اقدامات لازم جهت آموزش آنان انجام شود.

۴- تاریخ اجراي سایر تکالیف مقرر در قانون از جمله طی فرایند دریافت گواهینامه ثبت نام ،وصـول مالیـات و عوارض ارزش افزوده از خریداران ، ارائه اظهارنامه و واریز مالیات وعوارض بـر ارزش افـزوده بـه حسـاب هاي تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور از ابتداي سال 1394 خواهد بود.

فراخوان مرحله هفتم ارزش افزوده ۱۳۹۵/۰۷/۰۱

بنا به اختیارات حاصل از مقررات ماده «18» قانون مالیات بر ارزش افزوده، بدینوسیله فعالان اقتصادي (عرضه کننـدگان کالا و ارائه دهندگان خدمات) مشمول مرحله هفتم ثبت نام نظام مالیـات بـر ارزش افـزوده بـه منظـور آمـوزش و اجـراي مقررات موضوع این قانون به شرح زیر تعیین و اعلام میگردند:

مشمولین مرحله هفتم اجراي قانون

• کلیه اشخاص حقوقی فعال با هر حجم از فروش و یا درآمد (کالا و خدمت) (به استثناي اشخاص حقوقی با فعالیت‌های صرفاً معاف موضوع ماده «12» قانون مالیات بر ارزش افزوده) که به موجب فراخوانهاي قبلی تـا کنون بـراي اجـراي قانون فراخوان نشده اند، مشمول اجراي قانون خواهند شد.
• اشخاص حقوقی که بعد از تاریخ اجراي فراخوان نیز ایجاد، تأسیس و به ثبت میرسـند و یـا شـروع بـه انجـام فعالیـت میکنند، در صورت فعالیت با هر حجم از فروش و یا درآمد (کالا و خدمت) از اولین دوره مالیاتی بعد از شروع فعالیت (عرضه کالا و ارائه خدمات) مشمول اجراي قانون می‌باشند.

فراخوان مرحله هشتم ارزش افزوده ۱۳۹۹/۰۱/۰۱

  با عنایت به مفاد جزء (پ) بند (3) ماده (2) آیین‌نامه اجرایی بند (الف) تبصره (14) ماده واحده قانون بودجه سال 1399 کل کشور و اختیارات حاصل از مقررات ماده (18) قانون مالیات بر ارزش افزوده کلیه جایگاه‌داران سوخت (فرآورده‌های نفت و گاز) با هر حجم از فروش و یا درآمد کالا و ارائه خدمات که به موجب فراخوان‌های قبلی، تاکنون برای اجرای قانون فراخوان نشده‌اند، مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده از ابتدای سال 1399خواهند شد.

 اشخاص مذکور که بعد از تاریخ اجرای فراخوان نیز ایجاد، تأسیس و به ثبت می‌رسند و یا شروع به انجام فعالیت می‌کنند، در صورت فعالیت با هر حجم از فروش و یا درآمد (کالا و خدمت) مشمول اجرای قانون از تاریخ شروع فعالیت می‌باشند.

مهلت و نحوه انجام ثبت‌نام

از فعالان اقتصادی فراخوان‌شده دعوت می‌گردد از تاریخ درج اطلاعیه در جراید، در صورت ثبت‌نام در سامانه عملیات الکترونیک مالیاتی(ثبت‌نام الکترونیک) به نشانی tax.gov.ir نسبت به تکمیل آن و در صورت عدم ثبت‌نام نسبت به ثبت‌نام در سامانه فوق‌الذکر اقدام نمایند.

تاریخ اجرای قانون: اشخاص مشمول این فراخوان، از تاریخ 1399/1/1 مکلف به اجرای تکالیف مقرر در قانون از جمله وصول مالیات و عوارض ارزش افزوده نسبت به کارمزد فروش فرآورده و فروش سایر کالاها و خدمات از خریداران کالا و خدمات، ارائه اظهارنامه و واریز مالیات و عوارض بر ارزش افزوده به حساب‌های تعیین‌شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور می‌باشند. این اطلاعیه در حکم بخشنامه برای ادارات کل امور مالیاتی، اتحادیه‌های ذیربط و سایر مجامع و تشکل‌ها محسوب می‌گردد.

فراخوان مرحله نهم ارزش افزوده ۱۴۰۲/۰۴/۰۱

از ابتداي تیر ماه سال 1402 به موجب ماده (۱۳) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1400/03/02، از آنجایی که تا زمان راه‌اندازی سامانه مودیان ترتیبات ثبت نام حسب مقررات قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷ می‌باشد، لذا بنــا بــه اختیــارات حاصــل از مقــررات مــاده (18) قــانون مالیــات بــر ارزش افــزوده مصوب1387/02/17، كليه اشخاص حقيقي و حقوقي كه براساس شرایط فراخوان‌های مراحل اول تا هشتم ثبت نام و اجراي قانون مالیات بر ارزش افزوده تاکنون مشمول اجراي این نظام مالیاتی نشده‌اند، در صورت اشتغال به فعاليت‌هاي ذيل با هر ميزان فروش يا درآمد، مشمول مرحله نهم ثبت نام محسوب و مکلف به اجراي مقررات قانون از ابتدای تیرماه سال 1402 خواهند بود.

• تهیه و ارائه انواع غذا به صورت بیرون بر (آشپزخانه‌ها و کیترینگ ها) اعم از صنعتی یا خانگی
• کافی شاپ­‌ها

فراخوان مرحله دهم ارزش افزوده ۱۴۰۲/۱۰/۰۱

به موجب ماده (13) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1400٫03٫02. از آنجایی که تا زمان راه اندازی کامل سامانه مودیان ترتیبات ثبت نام حسب مقررات قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387 می باشد. لذا بنا به اختیارات حاصل از مقررات ماده (18) قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387٫02٫17 کلیه فعالان اقتصادی که بر اساس شرایط فراخوان های مراحل اول تا نهم ثبت نام و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده تاکنون مشمول اجرای این نظام مالیاتی نشده اند. در صورت اشتغال به فعالیت های زیر با هر میزان فروش با درآمد ثبت نام محسوب و مکلف به اجرای مقررات قانون خواهند بود.

1. فروشندگان حیوانات خانگی شامل سگ گربه ماهی و پرنده زینتی و حیوانات وحشی و کلیه مراکز درمانی بیمارستان ها و کلینیک های دامپزشکی و تمامی ارائه دهندگان هرگونه خدمات به این حیوانات
2. فروشندگان انواع غذا لوازم و تجهیزات حیوانات خانگی موضوع بند (1) فوق از قبیل پت شاب ها
3. فروشندگان انواع ادوات و آلات موسیقی از هر نوع
4. ارائه دهندگان خدمات اخذ پذیرش تحصیلی و مشاوره و راهنمایی در امور تحصیلی خارجی
5. ارائه دهندگان خدمات ماساژ از هر نوع
6. ارائه دهندگان خدمات طرح و نقشه بهره برداری از معادن و مشاوره فنی حفاری، آتشباری و انفجار معدن
7. صاحبان آتلیه های عکس و فیلم
8. ارائه کنندگان خدمات مربوط به برگزاری سمینار، همایش کنفرانس جشنواره گردهمایی و انواع مراسم
9. فروشندگان انواع عینک آفتابی و لنزهای تماسی
10. فروشندگان انواع ضایعات فلزی
11. فروشندگان قهوه کاکائو نسکافه پودر و خمیر حاصل از آن ها
12. فروشندگان انواع لوازم و تجهیزات حفاظتی از قبیل دزدگیر

✅ مثال برای درک بهتر از اشخاص مشمول ارزش افزوده در ایران 👇

شخصی حقیقی را در نظر بگیرید که یک کارگاه سنگبری در خیابان امام خمینی در محدوده شهر دارد، با فرض اینکه این کارخانه با برق ۳۲ آمپر فعالیت می‌کند. می‌خواهیم بررسی کنیم که با توجه به مراحل 10 گانه فراخوان ارزش افزوده چگونه می‌توان تشخیص داد شخص مشمول ارزش افزوده هست یا نه؟

در این مثال چون فعالیت شخص در محدوده شهر می‌باشد و نه در شهرک‌های صنعتی و یا مناطق صنعتی بنابراین به احتمال زیاد دارای جواز کسب است نه پروانه بهره‌برداری (که اگر دارای پروانه بهره‌برداری بود طبق فراخوان مرحله دوم از تاریخ 1388/07/01 مشمول ارزش افزوده خواهد بود). همچنین در این مثال بیان شده که این بنگاه اقتصادی با برق ۳۲ آمپر فعالیت می‌کند (اگر با برق ۵۰ آمپر یا بالاتر فعالیت می‌کرد طبق فراخوان مرحله چهارم از تاریخ 1389/07/01 مشمول ثبت نام و اجرای قانون ارزش افزوده خواهد بود).

بنابراین به شرط اینکه شخص دارای کارت بازرگانی نباشد (اگر این شخص دارای کارت بازرگانی باشد طبق فراخوان مرحله اول از تاریخ 1387/07/01 مشمول ثبت نام و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده می‌شود). می‌توان نتیجه گرفت این بنگاه اقتصادی مشمول ثبت نام و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده نیست که در این صورت اصلاً نیازی به بررسی دو مورد بعدی یعنی مشمولیت کالا و یا بررسی نوع معامله نخواهد بود.

2. کالاها و خدمات مشمول ارزش افزوده در یک بنگاه اقتصادی

اگر شخصی طبق فراخوان‌های سازمان، مشمول اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده باشد مورد بعدی یعنی مشمولیت کالا یا خدمات ارائه شده را بررسی می‌کنیم. برای این مورد باید گفت تمامی کالاها و خدمات ارائه شده در کشور ایران مشمول ارزش افزوده هستند مگر کالاها و خدماتی که طبق ماده ۹ قانون مالیات بر ارزش افزوده و یا بخشنامه‌های مربوط به آن از ارزش افزوده معاف هستند.

در اینجا لازم است به این موضوع اشاره کنیم که چنانچه شخصی صرفاً کالا یا خدمات معاف ارائه می‌دهد حتی اگر آن شخص طبق مراحل نه گانه فراخوان‌های ارزش افزوده مشمول ثبت نام و اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده باشد باز هم نیازی به ثبت نام ارزش افزوده نخواهد بود.

💡 نکات ماده 9 قانون مالیات ارزش افزوده

📌 به واژه‌ها و پسوند کالاها و خدمات دقت کنید. مثلاً زمانی که قانون در آمده، آرد خبازی معاف است، دارد به یک نوع خاص از آرد اشاره می‌کند و این معافیت قابل انتقال به سایرکالاهای مشابه نیست. یا زمانی که اعلام می‌کند گوشت از پرداخت مالیات معاف است منظور همه انواع گوشت را می‌باشد.

📌 از نظر نوع معامله، معافیتی برای نوع معامله در نظر گرفته نشده‌ است و همه روش‌های معامله شامل فروش، صلح، هبه، اجاره و… مشمول مالیات است. در مورد هدیه فقط هدیه به دولت و نهادی‌های عمومی غیر‌دولتی و حوزه‌های علمیه معاف است.

📌 تعریف اموال غیر منقول مطابق ماده 12 قانون مدنی، مال غیر منقول آن است که از محلی به محل دیگر نتوان نقل نمود. اعم‌ از این که استقرار آن ذاتی باشد یا به واسطه عمل انسان به نحوی که‌ نقل آن مستلزم خرابی یا نقص خود مال یا محل آن شود.

📌 عرضه اموال منقول مستهلک، دست دوم و اسقاطی نیز مشمول مالیات می‌گردد.
📌 در مورد داروها نیز بخشنامه‌ی کامل در خصوص انواع داروها، مکمل‌ها و ویتامین‌ها صادر شده‌ است.
📌 شرکت‌های پیمانکاری تأمین نیروی انسانی نیز مشمول بند 10 ماده 12 قانون هستند و از معافیت برخوردار هستند.

📌 کسانی که صرفاً به عرضه‌ی کالاها یا خدمات معاف می‌پردازند و مؤدیانی که هنوز مشمول قانون نشده‌اند، نمی‌توانند مالیات بر ارزش‌افزوده‌هایی که بابت خرید یا تولید این کالا‌ها و خدمات پرداخت‌ کرده‌اند را مسترد نمایند و باید مالیات آن را به حساب خرید دارایی یا هزینه‌ی مربوطه، حسب مورد اضافه نمایند.

❓ چالش: ممکن است شما در شرکتی فعالیات داشته باشید که کالاها و خدمات عرضه می‌کنند که شما در مشمولیت و عدم مشمولیت ان کالاها یا خدمات درچار تردید شوید. 
برای این منظور بهتر است فهرست کامل کالاها و خدمات معاف از ارزش افزوده که در اختیار شما گذاشته می‌شود را مطالعه کنید. و درصورتی که باز نتوانستید به قطعیت برسید حتما از سازمان امور مالیاتی استعلام بگیرید.

3. معاملات معاف از ارزش افزوده در یک بنگاه اقتصادی

از دیدگاه قانون 4 نوع معامله معاف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده وجود دارد:

• صادرات کالا و خدمات به خارج از کشور مطابق ماده 10
•  معامله در  برخی مناطق آزاد تجاری 
• خرید کالا و خدمات مسافران خارجی در ایران ماده 11 
• خدمات معاوضه (سوآپ) نفت خام، فرآورده‌های نفتی و… ماده 10

در رابطه با صادرات باید به این نکته اشاره کرد که صادرات معاف از پرداخت ارزش افزوده است اما شخص صادر کننده لازم است ابتدا مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کند و سپس در صورت تایید سازمان جهت رعایت برخی از شرایط اعلام شده برای شخص صادر کننده (ازجمله تایید بازگشت ارز دریافت شده بابت صادرات به چرخه اقتصاد کشور) این مالیات به شخص صادر کننده مسترد می‌شود.

چالش های اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده

همانطور که در مثال شخص وارد کننده که در قسمت نحوه محاسبه ارزش افزوده مطرح کردیم، دیدیم شخص وارد کننده مالیات بر ارزش افزوده بیشتری نسبت به سایر عوامل توزیع پرداخت می‌کند. که البته این مالیات از مشتری و در نهایت از مصرف کننده نهایی دریافت شد نه از خود شخص وارد کننده. اما با این حال شخصی که در راس مرحله تولید (یا واردات) قرار دارد مالیات بر ارزش افزوده بیشتری را در این زنجیره پرداخت می‌کند.

برای مثال شخص تولید کننده‌ای را در نظر بگیرید که قصد اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده را دارد. در اینصورت لازم است علاوه بر بهای محصول تولید شده، مالیات بر ارزش افزوده آن را نیز از خریدار دریافت کند و چون تولید کننده در راس زنجیره قرار دارد این مالیات مبلغ قابل ملاحظه‌ای خواهد بود. حال شخص دیگری که همین محصول را تولید می‌کند اگر از اجرای قانون ارزش افزوده خودداری می‌کند به دلیل عدم دریافت ارزش افزوده، محصول مشابه را ارزان تر به بازار عرضه خواهد کرد.

این موضوع باعث ناهماهنگی و اختلال در بازار و حتی از کاهش تعداد مشتری برای تولید کننده‌ای می‌شود که قصد اجرای قانون را داشته است. به عبارت دیگر تولید کننده مجری این قانون در فرایند رقابت در بازار یک بازنده خواهد بود.  این موضوع برای کالاهایی که از تولید تا مصرف زنجیره کوتاه تری طی می‌کنند و بعضا مستقیم از دست تولید کننده به دست مصرف کننده نهایی می‌رسند با وضوح بیشتری دیده می‌شود.

چالش سوم: اما یکی از مشکلات مهم و فراوان اجرای این قانون برای مودیان در زمینه خرید کالا یا خدمات میباشد. در واقع یکی از چالش های قانون ارزش افزوده در اجرا برای مودی عدم ارائه فاکتور رسمی و فاکتور معتبر از طرف فروشنده می‌باشد. بسیار دیده می‌شود که در بازار و هنگام اجرای قانون ارزش افزوده، فروشنده کالا یا خدمت از ارائه فاکتور رسمی به شخصی که قصد انجام تکالیف ارزش افزوده را دارد، خودداری می‌کند.

مسئله مهم در اینجا این است که در اکثر موارد، مالیات بر ارزش افزوده کالا یا خدمت توسط فروشنده در دل مبلغ و در بهای تمام شده اعمال شده است. زیرا همانطور که قبلا اشاره کردیم خود فروشنده ارزش افزوده را قطعا هنگام خرید و یا تولید کالا پرداخت کرده است و بنابراین هنگام فروش کالا آن را در قالب بهای تمام شده (و نه در قالب ارزش افزوده) از خریدار دریافت می‌کند.

اما متاسفانه گاها به دلیل عدم آگاهی کامل از قانون ارزش افزوده، از ارائه فاکتور رسمی و معتبر خودداری می‌کند. حال آنکه خریدار ارزش افزوده را در دل بهای تمام شده کالا پرداخت می‌کند اما در پایان فصل به دلیل عدم ارائه فاکتور رسمی به اداره امور مالیاتی نم‌یتواند از اعتبار آن خرید استفاده کند و در واقع باید مبلغ ارزش افزوده فاکتورهای خرید را از جیب خودش به سازمان امور مالیاتی پرداخت کند.

این مشکل ممکن است گاهی به دلیلی عدم آگاهی و خودداری شخص فروشنده از ارائه فاکتور رسمی ایجاد شود. گاهی نیز اصلا فروشنده  طبق هیچ کدام از مراحل 10 گانه فراخوان ارزش افزوده مشمول ثبت نام ارزش افزوده نبوده و نمی‌تواند فاکتور رسمی به خریدار ارائه دهد.

✅ برای درک بهتر این مسئله به مثال زیر توجه کنید 👇

مثلاً کارگاهی را در نظر بگیرید که پولک و نبات تولید می‌کند و به دلیل اینکه هنوز مشمول مراحل 10 گانه فراخوان ارزش افزوده نمی‌باشد. (با فرض اینکه این کارگاه داخل شهر و با جواز کسب فعالیت می‌کند و  برق کارگاه کمتر از ۵۰ آمپر و فاقد کارت بازرگانی می‌باشد).

شخص دیگری که با پروانه بهره‌برداری در یکی از شهرک‌های صنعتی کارخانه تولید پولک و نبات دارد و می‌دانیم که طبق فراخوان مرحله دوم مشمول ثبت نام ارزش افزوده می‌باشد. این موضوع باعث می‌شود کارخانه دار هنگام فروش محصولات خود ملزم به دریافت ۹ درصد ارزش افزوده به علاوه بهای تمام شده محصول تولید شده می‌باشد و بنابراین در بسیاری از موارد بازار رقابت شخص دچار اختلال می‌شود.

اما طبق ماده ۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده چون صورتحساب فروش صادر شده است، باید ارزش افزوده آن به اداره امور مالیاتی پرداخت شود و این در حالتی است که مودی هنوز مبلغ ارزش افزوده فروش را از مشتری دریافت نکرده است.

راه حل چیـست؟ برای حل این مشکل در یک واحد تجاری لازم است مدیران آن واحد تجاری (اعم از حقیقی یا حقوقی) برای سیستم فروش خود زیرساختی تعریف کنند که تا زمان وصول مطالبات، فاکتور فروش صادر نشود. این برنامه را در بخش فروش پیاده سازی کرده و مشتریان خود را نیز بابت این موضوع توجیه کنند که حتی با وجود تحویل کالا و یا ارائه خدمت، صدور صورتحساب زمانی انجام می‌شود که مطالبات بابت آن کالا یا خدمت کاملا وصول شده باشد.

چالش هفتم: یکی دیگر از مشکلاتی که ممکن است اشخاص حقوقی در اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده داشته باشند خرید و فروش خودرو می‌باشد. وقتی شرکتی خودرویی را خرید می‌کند، در اکثر مواقع این خودرو را در بازار بدون فاکتور رسمی و به صورت غیرمشمول خریداری می‌کند. در صورتی که وقتی این شرکت قصد فروش خودرو را داشته باشد لازم است ارزش افزوده فروش آن را به اداره امور مالیاتی پرداخت کند.

راه حل چیـست؟ به این مثال توجه کنید. کارخانه‌ای را در نظر بگیرید که برای فعالیت خود پروانه بهره‌برداری داشته و طبق فراخوان مرحله دوم مشمول ثبت نام ارزش افزوده می‌باشد. حال چنانچه این واحد تجاری دارای کارت بازرگانی نیز باشد طبق فراخوان مرحله اول نیز مشمول ثبت نام ارزش افزوده بوده است. هنگام بررسی مشمولیت این واحد تجاری لازم است تقدم و تاخر مراحل فراخوان ارزش افزوده را در نظر گرفته و مرحله‌ای را برای مشمولیت این واحد تجاری تعیین کرد که نسبت به مراحل دیگر از نظر تاریخ مشمولیت تقدم دارد.

معاملات با اشخاص فاقد اعتبار مالیاتی (لیست سیاه سازمان)

برخی از شرکت‌ها از نظر سازمان امور مالیاتی فاقد اعتبار می‌باشند و به اصطلاح این شرکت‌ها عضو لیست سیاه سازمان هستند. دلیل اینکه این شرکت‌ها از نظر سازمان فاقد اعتبار مالیاتی هستند را می‌توان تخلفات آن‌ها در زمینه اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده و عمدتاً در حوزه فاکتورهای رسمی دانست.

چنانچه به هر دلیلی این شرکت عضو لیست سیاه و مودیان فاقد اعتبار بود به هیچ عنوان نباید معامله مورد نظر انجام شود، چرا که در صورت دریافت فاکتور رسمی از شرکت‌های فاقد اعتبار فاکتور شخص به هیچ عنوان مورد قبول سازمان نبوده و اعتبار این خرید توسط اداره امور مالیاتی پذیرفته نیست و پرداخت ارزش افزوده فاکتور برای دومین بار متحمل مودی می‌گردد.

بروز چنین مشکلی برای فاکتورهای با مبالغ بالا هزینه سنگینی را برای مودی به همراه خواهد داشت. همچنین علاوه بر عدم قبول اعتبار ارزش افزوده فاکتور به احتمال زیاد هزینه آن فاکتور خرید نیز توسط اداره امور مالیاتی پذیرفته نخواهد شد و این مبلغ به سود شناسایی شده اضافه می‌شود و لازم است مالیات عملکرد آن توسط شخص پرداخت شود.

پرداخت ارزش افزوده دارایی‌ها در صورت تعطیلی بنگاه اقتصادی

گاهی ممکن است یک شخص (حقیقی یا حقوقی) به هر دلیلی قصد تعطیلی واحد تجاری خود را داشته و پایان کسب و کار خود را به اداره امور مالیاتی اعلام می‌کند. این شخص در پایان فعالیت خود قطعاً مقداری موجودی کالا و یا اموال دیگر خواهد داشت که باید نظر داشته باشد اداره امور مالیاتی تمام این دارایی‌ها (اعم از موجودی پایان دوره یا سایر اموال) را فروش در نظر گرفته و مالیات بر ارزش افزوده آن را مطالبه خواهد کرد.

حتی اگر این اموال و دارایی‌ها توسط مدیران واحد تجاری یا توسط بستانکاران مجموعه بابت طلب از سرمایه و یا بابت بدهکاری‌های شرکت برداشت شده باشد، طبق قانون مالیات بر ارزش افزوده این عمل، عرضه محسوب شده و ارزش افزوده آن توسط اداره امور مالیاتی مطالبه خواهد شد.

“در اینجا لازم است به این موضوع اشاره کنیم چنانچه شخص حقوقی باشد اداره امور مالیاتی بدون شک تمامی ارزش افزوده این اموال و موجودی‌ها را مطالبه خواهد کرد. اما برای اشخاص حقیقی با آنکه این ارزش افزوده طبق قانون باید توسط شخص پرداخت شود و قابل مطالبه می‌باشد اما در بسیاری از موارد ممیز رسیدگی روی این موضوع حساسیت نداشته و ممکن است افزوده مورد نظر را مطالبه نکند.”

قراردادهای خدمات با مدت طولانی و نحوه پرداخت ارزش افزوده آن‌ها

در این موارد بسته به توافق صورت گرفته بین کارفرما و پیمانکار زمان پرداخت ارزش افزوده متفاوت خواهد بود و لازم است، پیمانکار با آگاهی کامل صورتحساب را در زمان مناسب صادر کند. تا در حین رعایت قانون مالیات بر ارزش افزوده متحمل پرداخت ارزش افزوده قرارداد، قبل از وصول آن از کارفرما، نشود.

✅ برای درک بهتر این موضوع به مثال زیر توجه کنید 👇

به عنوان مثال فرض کنید شخصی (کارفرما) با یک شرکت کامپیوتری (پیمانکار) قراردادی مبنی بر طراحی وب سایت برای کسب و کار خود منعقد می‌کند و زمان انجام پروژه طبق قرارداد ۱۸ ماه مشخص شده است.

چرا که به محض صدور صورتحساب لازم است ارزش افزوده آن را در همان دوره پرداخت کند و اگر به اشتباه صورتحساب کامل را همان زمان ابتدای کار صادر کند لذا مجبور خواهد بود قبل از وصول ارزش افزوده (که گاهاً ماه‌ها و یا سال‌ها طول خواهد کشید) ارزش افزوده آن را به اداره امور مالیاتی پرداخت کند.

مبادله کالا به کالا و نحوه پرداخت ارزش افزوده آن

گاهی دو شخص در تجارت خود به جای جابجایی وجه نقد مبادله کالا به کالا انجام می‌دهند.

✅ برای درک بهتر این موضوع به مثال زیر توجه کنید 👇

مثلاً کارخانه‌ای را در نظر بگیرید که نیاز به مواد اولیه دارد و کالایی را تولید می‌کند که فروشنده مواد اولیه برای انجام کاری به آن کالا نیاز دارد، و طبق توافق بین این دو شخص بدون جابجا کردن وجه نقد مبادله کالا و به کالا صورت می‌پذیرد، طبق قانون مالیات بر ارزش افزوده این عمل عرضه کالا محسوب شده و باید ارزش افزوده آن توسط هر دو شخص پرداخت شود.

البته در این حالت بخشی از اقدام انجام شده برای هر کدام از طرفین اعتبار ارزش افزوده محسوب خواهد شد. اما باید در نظر داشت با اینکه برای این گونه معاملات تراکنش بانکی و جابجایی وجه نقد صورت نگرفته ولی لازم است هر کدام از طرفین برای طرف مقابل صورتحساب فروش به همان میزان کالا یا خدمت با همان مبلغ صادر کنند و در این صورت است که می‌توانند از اعتبار خرید خود استفاده کرده و مالیات بر ارزش افزوده فروش را نیز پس از کسر اعتبار خرید به اداره امور مالیاتی پرداخت کنند.

تاثیرات اجرای قانون جدید بر حل مشکلات مالیات بر ارزش افزوده

چنانچه قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده و به دنبال آن قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان در کشور به صورت صحیح و کامل اجرا شود تاثیرات بسیار مثبتی در روند اجرایی مالیات بر ارزش افزوده در کشور خواهیم دید.

✅ توجه به اینکه تمام اعتبارات معاملات در سامانه مودیان پذیرفته می‌شود این موضوع باعث کاهش اعتبارات ذخیره شده (اعتباراتی که توسط مودی پرداخت شده اما توسط سازمان امور مالیاتی پذیرفته نمی‌شوند) و همچنین کاهش اعتراضات به برگه‌های مطالبه ارزش افزوده خواهد شد.

✅ همچنین با وجود قانون جدید ارزش افزوده و سامانه مودیان قطعاً مودیان بیشتری ملزم به ثبت نام در سامانه و انجام تکالیف مالیاتی می‌شوند. این خود کمک می‌کند تا افرادی که قبلاً قصد انجام تکالیف مالیاتی را به خصوص در اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده داشتند اما این موضوع باعث افزایش در قیمت فروش آن‌ها و اختلال در بازار فروش محصول می‌شد با خیال راحت تری قوانین مربوط به مالیات بر ارزش افزوده را اجرا کنند.

سخن آخر

به طور کلی نتیجه می‌گیریم اگر قانون مالیات بر ارزش افزوده و سامانه مودیان در کشور به صورت کامل و به شیوه صحیح اجرا می‌شد، تمام چالش‌ها و مشکلات اجرایی قانون ارزش افزوده که در همین مقاله نیز به تعدادی از آنها اشاره کردیم حل می‌شد و تمامی مودیان بدون دغدغه قانون مالیات بر ارزش افزوده را اجرا می‌کردند. که البته لازم به ذکر است تمام موارد گفته شده و چه بسا مزایای دیگر اجرای این قانون فقط در صورتی باعث بهبود وضعیت مالیاتی و اقتصادی کشور می‌شود که این قانون هم توسط سازمان امور مالیاتی و هم توسط مودیان به درستی و به شیوه صحیح و کامل انجام شود.