اصول حسابداری چیست؟

همه کسب و کارهایی که فعالیت اقتصادی خود را آغاز می‌کنند، باید صورت‌های مالی دقیق و مناسبی داشته باشند. این صورت‌های مالی با استفاده از اصول حسابداری تهیه و تنظیم می‌شوند، اما این اصول کدامند و چه اهمیتی دارند؟ باید گفت که بدون یادگیری این اصول، عملا علم حسابداری را یاد نخواهید گرفت. در‌واقع این اصول و قوانین، دروازه ورود شما به علم حسابداری خواهند بود.

یادگیری این اصول برای همه حسابداران مبتدی و حرفه‌ای ضروری است. اگر شما هم مایل به کسب اطلاعات در مورد این اصول و کارکرد آن‌ها هستید خواندن این مقاله را از دست ندهید.

اصول حسابداری (Accounting Principles) چیست؟

هر علمی یک‌ سری مقررات و اصول دارد که به عنوان پایه و اساس آن شناخته می‌شوند. علم حسابداری هم از این قاعده مستثنی نبوده و دارای اصولی پذیرفته شده است. به همین خاطر، کلیه حساب‌ها و صورت‌های مالی باید از این اصول و مقررات پیروی کنند.

چارچوب اولیه و زیربنایی حسابداری بر اساس مفروضات شکل می‌گیرد و سپس از طریق اصول حسابداری شکل عملی به‌خود می‌گیرد. به طور کلی این اصول، قواعد و رهنمون‌هایی هستند که عملیات مالی بر اساس آن‌ها اندازه‌گیری می‌شوند. درواقع، اصول حسابداری چراغ و نقشه راه برای تهیه و ثبت اطلاعات مالی هستند که نحوه اندازه‌گیری و تعیین سود را مشخص می‌کنند.

یکی از رایج‌ترین اصول پذیرفته شده در جهان، استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی انگلستان (GAAP) است. در‌ حال حاضر هیچ قانونی برای اجرای این استانداردها وجود ندارد؛ اما با این حال، چارچوب‌هایی وجود دارند که استاندارد بودن این اصول را تعیین می‌کنند.

معرفی 4 اصل متداول در اصول حسابداری

۴ اصل مهم حسابداری عبارتند از:

• اصل تحقق درآمد (Revenue principle)
• اصل بهای تمام شده (cost principle)
• اصل افشای کامل (Full Disclosure Principle)
• اصل تطابق درآمد (matching principle)

بعد از آشنایی با مفهوم قواعد حسابداری، بهتر است نگاهی هم به تعاریف این 4 اصول داشته باشیم.

1. معرفی اصل تحقق درآمد (Revenue principle)

درآمد باید هنگامی که کسب می‌شود ثبت شود و نه قبل از آن. به عبارت دیگر،‌قانون کلی برای شناخت درآمد، قابل اندازه گیری بودن و قابل اتکا بودن آن است. با توجه به اصل تحقق درآمد، شناسایی درآمد در زمان دریافت وجه صورت نمی‌گیرد، بلکه به محض تحقق انجام می‌شود. درواقع برای ثبت درآمد باید سه شرط زیر وجود داشته باشد:

• میزان درآمد باید معقول و قابل اندازه‌گیری باشد.
• قابلیت وصول آن مطمئن و معقول باشد.
• تمامی فعالیت‌های مربوط به تحصیل درآمد کامل شده باشند.

2. معرفی اصل بهای تمام شده (cost principle)

کلیه مبادلات طبق اصل بهای تمام‌شده در تاریخ وقوع به‌عنوان بهای تمام‌شده در دفاتر ثبت می‌شوند. منظور از بهای تمام‌شده، ارزش مبادله نقدی دارایی در تاریخ تحصیل آن است. طبق این اصول، بدهی‌ها هم معادل وجه نقد جاری مبادله، مورد اندازه‌گیری قرار گرفته و ثبت می‌شوند. اگر دارایی واحد تجاری از طریق مبادلات غیر پولی تحصیل شود، ارزش متعارف آن با ارزش متعارف دارایی مشابه در بازار در زمان انتقال مالکیت برابر است. درواقع برای ثبت در دفتر، بهای تمام شده تاریخی در ترازنامه ثبت می‌شود نه ارزش روز آن دارایی.

به‌طور کلی در این اصل، ارزش دارایی در طول سالیان متوالی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. همچنین توجهی به ارزش پول در‌ گذر زمان نخواهد شد. با این حال اصل بهای تمام‌شده، واقعی و قابل اتکا بوده و قابلیت ردیابی دارد. از طرف دیگر، نشان‌‌دهنده ارزش متعارف دارایی در زمان تحصیل است.

3. معرفی اصل افشای کامل (Full Disclosure Principle)

اصل افشای کامل روی افشای اطلاعات با اهمیت مربوط به واحد تجاری تاکید دارد. به‌این معنی که کلیه رویدادها و وقایع مهم واحدهای تجاری، باید به‌صورت مناسب و کامل افشا شوند. این اطلاعات می‌تواند به‌صورت یادداشت‌ها و ضمائم باشد که حاوی گزارشاتی از عملکرد مالی واحد تجاری است. البته این‌ اصل به معنای افشای کامل هر چیزی نیست، بلکه باید هزینه تهیه و افشاء و همچنین مربوط بودن آن، مورد توجه قرار گیرد.

4. معرفی اصل تطابق درآمد (matching principle)

یکی دیگر از اصول حسابداری، اصل تطابق درآمد است. طبق این اصل، هزینه‌های انجام شده باید به حساب دوره‌ای که درآمد در آن تحصیل شده منظور شوند. به این ترتیب سود در هر دوره، تفاوت بین درآمدهای تحصیل شده و هزینه‌های تحمیل شده را نشان می‌دهد. در این اصل، هزینه‌هایی که در دوره جاری انجام می‌شوند به‌عنوان دارایی در صورت‌های مالی ثبت می‌شوند. به‌طور کلی، این اصل می‌گوید که هزینه‌های متحمل شده و درآمدهای تحصیل شده باید در همان دوره شناسایی و ثبت شوند. برای شناخت هزینه‌ها ۴ مبانی مختلف وجود دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.

📌 تخصیص منطقی

وقتی انتفاع از یک دارایی بیش از یک دوره مالی زمان ببرد و ارتباط منطقی و مستقیم با رویدادهای هزینه و درآمد نداشته باشد، باید بهای تمام‌شده دوره‌های مالی به روش منطقی یا سیستماتیک سرشکن شوند.

📌 ارتباط مستقیم بین درآمد و هزینه

بعضی از هزینه‌ها رابطه مستقیمی با درآمد شناسایی شده در یک دوره مالی دارند. به همین دلیل به محض تحقق درآمد، دارایی‌هایی که مصرف شده‌اند به‌عنوان هزینه شناسایی می‌شوند.

📌 شناخت بلادرنگ

وقتی بین درآمد و هزینه ارتباط خاصی وجود نداشته باشد، کل مخارج متحمل شده، بلادرنگ به‌عنوان هزینه دوره شناسایی می‌شود.

📌 هزینه بدون منافع جاری

این نوع هزینه‌ها و تعیین آن‌ها در دوره‌های مختلف غیرممکن است. به همین دلیل انتظار منافع جاری و آتی برای آن‌ها غیرقابل تصور است.

بررسی اهمیت اصول حسابداری

تا اینجا با مفهوم اصول حسابداری آشنا شدیم. حال شاید این سوال در ذهن شما ایجاد شود که چرا این اصول اهمیت دارند؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که اصول حسابداری از مهم‌ترین مفاهیمی است که می‌توان با آگاهی از آن به انجام امور مالی پرداخت.

همه شرکت‌هایی که اقدام به انتشار اطلاعات مالی خود برای عموم مردم می‌کنند، برای تهیه اطلاعات خود از این اصول پیروی می‌کنند. اصول استاندارد حسابداری ترکیبی در جهان پذیرفته شده است. همچنین این اصول چارچوب معینی را برای نرم‌افزارهای حسابداری فراهم می‌کند.

چرا به اصول حسابداری نیاز داریم؟

از آنجایی که این اصول با تنظیم چارچوب‌های مختلف، باعث شفافیت اطلاعات شرکت‌ها می‌شوند، می‌توانند سرعت روند تهیه اطلاعات شرکت‌ها را تسریع بخشند. این اصول مانند تئوری‌های از پیش تعیین شده، کمک زیادی به حسابداران برای انجام امور مالی می‌کنند.

توانایی ارتباط برقرار کردن با اطلاعات اقتصادی یا استفاده از زبانی قابل قبول و قابل فهم از شغلی به شغل دیگر، از اهداف اصلی یادگیری اصول حسابداری است. با استفاده از اصول حسابداری می‌توان با تسلط به انجام امور مالی پرداخت و در زمینه ثبت اموری مالی و تحلیل نیز تجربه کافی کسب نمود.

آشنایی با 5 روش شناسایی درآمد در اصول حسابداری

همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم، یکی از اصول اصلی حسابداری، تحقق درآمد است. به همین دلیل، بهتر است با روش‌های مختلف شناسایی درآمد در حسابداری نیز آشنا شوید.

1. روش وصول: از این روش در مواقعی که دریافت وجه نامطمئن باشد استفاده می‌شود. درواقع فروشنده باید برای ثبت درآمد منتظر دریافت وجه بماند.
2. روش فروش: در این روش درآمد را در مقطع فروش به ثبت می‌رسانند.
3. روش اقساطی: همانطور که از عنوانش پیداست، برای فروش‌های اقساطی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
4. روش درصد پیشرفت کار: از این شیوه برای خدمات و فعالیت‌های بلندمدت استفاده می‌کنند. در این حالت درآمدها به تدریج و با انجام کار شناسایی و ثبت می‌شوند. از این روش وقتی استفاده می‌شود که درصد تکمیل کار قابلیت برآورد داشته باشد.
5. روش تکمیل کار: معمولا از این روش برای فعالیت‌هایی که اتمام آن‌ها سال‌ها طول می‌کشد استفاده می‌شود. حتی ممکن است از این روش در پایان تکمیل کار استفاده و درآمد را ثبت کنند.

استفاده از اصول حسابداری چه مزایایی دارد؟

همان‌طور که گفتیم، این اصول قوانین و قواعد حاکم بر حسابداری هستند. با استفاده از این اصول، زمینه برای حسابرسی دقیق‌تر صورت‌های مالی فراهم می‌شود. بهره‌گیری از این اصول و قوانین مزایای دیگری هم دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

✅ قابل انعطاف هستند

از اصلی‌ترین مزایای اصول حسابداری می‌توان به منعطف بودن آن‌ها اشاره کرد. به این معنی که برای تمامی مشاغل، موسسات و کسب‌وکارها قابل استفاده هستند. این اصول شیوه‌ای قابل‌فهم برای همه شرکت‌ها یا موسسات فراهم می‌کند تا با استفاده از آن‌ها صورت‌های مالی را محاسبه کنند.

✅ حسابرسی را ساده‌تر می‌کند

رعایت دقیق اصول حسابداری، باعث ساده‌سازی روند حسابرسی می‌شود. حسابرسان وظیفه بررسی و تطبیق صورت‌های مالی را دارند. اگر روند اصول در حسابداری به خوبی رعایت شده باشد، کار حسابرسی هم ساده‌تر خواهد بود.

✅ قابلیت مقایسه دارد

اگر این اصول در مجموعه اقتصادی به‌درستی رعایت شوند، مقایسه شرکت‌ها با یکدیگر به‌سادگی انجام خواهد شد. درواقع با این کار می‌توان وضعیت شرکت را با رقبا مورد سنجش قرار داد. این مزیت فوق‌العاده امکان رشد و پیشرفت کسب‌وکار شما را فراهم می‌کند.

آشنایی با 5 مورد از مهم‌ترین مفروضات حسابداری

تا اینجا به‌طور کامل با اصول حسابداری و کاربرد آن‌ها آشنا شدیم. علاوه‌بر این اصول، چندین فرض هم در حسابداری وجود دارد. آشنایی با این مفروضات در شناسایی صورت‌های مالی اهمیت بالایی دارد. درواقع این مفروضات منبع و منشا تنظیم صورت‌های مالی هستند که عبارتند از:

1. فرض عینیت (objectivity assumption)
2. فرض هزینه (expense assumption)
3. فرض تداوم فعالیت (continuity assumption)
4. فرض تفکیک شخصیت (separate entity assumption)
5. فرض واحد اندازه گیری (measuring unit assumption)

آشنایی با آن‌ها برای هر حسابدار ضروری است. در ادامه با ۵ مورد از این مفروضات آشنا می‌شویم:

1. فرض عینیت (objectivity assumption)

فرض عینیت به ما می‌گوید که در ثبت گزارش‌های مالی، باید از داده‌ها و اطلاعات واقعی و عینی استفاده نمود. درواقع نباید برای ارائه اطلاعات به ذهنیت تکیه و اعتماد کرد. به‌همین دلیل، ثبت تمامی دفاتر باید با اصول و داده‌های عینی انجام شود.

2. فرض هزینه (expense assumption)

فرض هزینه در برابر اصل درآمد قرار می‌گیرد. وقتی واحد یا مجموعه تجاری، خدمات یا محصولی را دریافت می‌کند، فرض هزینه اتفاق می‌افتد. طبیعی است که وقتی محصول یا خدماتی را دریافت می‌کنید، باید هزینه آن را پرداخت کنید؛ فرقی نمی‌کند پرداخت این صورت‌حساب چه زمانی انجام شود. این فرض با اصول حسابداری هم در ارتباط است.

3. فرض تداوم فعالیت (continuity assumption)

بر اساس این اصل، فرض بر این گذاشته می‌شود که فعالیت کسب‌وکار برای مدت طولانی پابرجا خواهد ماند. البته این اصل زمانی کارایی بیشتری خواهد داشت که نتایج عدم تداوم هم در نظر گرفته شوند. از طرف دیگر، اگر فعالیت واحد تجاری ادامه پیدا نکند، ممکن است دارایی‌ها ارزش فروش مجدد نداشته باشند. به این ترتیب، نحوه ارزش‌گذاری دارایی‌ها هم پیچیده‌تر می‌شود. درواقع وقتی کسب‌وکاری به فعالیت خود ادامه نمی‌دهد، تضمینی هم برای فروش دارایی‌های اولیه آن وجود نخواهد داشت.

4. فرض تفکیک شخصیت (separate entity assumption)

این فرض به ما می‌گوید که هر کسب‌وکار فارغ از صاحبانی که دارد، دارای شخصیتی جداگانه است. با تکیه به این فرض، هر واحد اقتصادی یا تجاری به‌عنوان شخصیت و مستقل از صاحبان درنظر گرفته می‌شود. با استفاده از این اصل، کسب‌وکارها به‌راحتی تعریف شده و متمایز می‌شوند.

5. فرض واحد اندازه‌گیری (measuring unit assumption)

با استفاده از فرض اندازه‌گیری، پول رایج در واحد تجاری، واحد اندازه‌گیری مناسب آن کسب‌وکار در نظر گرفته می‌شود. با توجه به این اصل، واحد اندازه‌گیری برای یک کسب‌وکار در ایران ریال و در ترکیه لیر است. البته در این فرض باید شرایطی، مثل تورم، تقلیل قیمت، میزان قدرت‌خرید و … هم مورد توجه قرار گیرد.

کلام آخر

در این مطلب به بررسی اصول حسابداری پرداختیم. یادگیری و آشنایی با این اصول برای هر حسابداری ضروری است. درواقع این اصول دروازه ورود به این علم و حرفه هستند. اگر این اصول را متوجه نشوید، حسابداری را هم یاد نخواهید گرفت. به‌طور کلی ۴ اصل اساسی تطابق درآمد، افشای اطلاعات، تحقق درآمد و بهای تمام شده در حسابداری وجود دارد. این اصول نحوه تهیه و تنظیم صورت‌های مالی در یک واحد اقتصادی را بیان می‌کنند. در‌واقع استفاده از آن‌ها باعث سهولت در روند ثبت اطلاعات مالی می‌شود.

اجرای صحیح و مناسب این اصول در هر کسب‌وکاری مزایای زیادی به همراه دارد. یکی از این مزایا، ساده کردن روند حسابرسی صورت‌های مالی است. اگر صورت‌های مالی به‌درستی و بر اساس این اصول تهیه شوند، مشکلی برای حسابرسی پیش نخواهد آمد. موسسه محاسبان یکی از بهترین آموزشگاه‌های حسابداری در اصفهان در زمینه حسابداری است که اصول حسابداری را با بهره‌گیری از بهترین اساتید این حوزه آموزش می‌دهد. شما می‌توانید اصول این رشته را در این موسسه به‌طور تمام کمال آموزش دیده و بر آن مسلط شوید.

سوالات متداول