اصول حسابداری چیست؟

همه کسب و کارهایی که فعالیت اقتصادی خود را آغاز می‌کنند، باید صورت‌های مالی دقیق و مناسبی داشته باشند. این صورت‌های مالی با استفاده از اصول حسابداری تهیه و تنظیم می‌شوند، اما این اصول کدامند و چه اهمیتی دارند؟ باید گفت که بدون یادگیری این اصول، عملا علم حسابداری را یاد نخواهید گرفت. در واقع این اصول و قوانین دروازه ورود شما به علم حسابداری هستند.

یادگیری این اصول برای همه حسابداران مبتدی و حرفه‌ای ضروری است. اگر شما هم مایل به کسب اطلاعات در مورد این اصول و کارکرد آنها هستید در ادامه این مطلب همراه ما باشید.

اصول حسابداری چیست؟

هر علمی یک‌ سری مقررات و اصولی دارد که به عنوان پایه و اساس آن شناخته می‌شوند. علم حسابداری هم از این قاعده مستثنی نبوده و دارای اصولی پذیرفته شده است. در واقع کلیه حساب‌ها و صورت‌های مالی باید از این اصول و مقررات پیروی کنند.

مفروضات حسابداری اصول و اساس اولیه این علم هستند. به طور کلی این اصول، قواعد و رهنمون‌هایی هستند که عملیات مالی بر اساس آنها اندازه‌گیری می‌شوند. اصول حسابداری چراغ و نقشه راه مشخصی برای تهیه و ثبت اطلاعات مالی است. این اصول هستند که نحوه اندازه‌گیری و تعیین سود را مشخص می‌کنند.

در حال حاضر اصول پذیرفته شده جهانی برای حسابداری وجود ندارد. با این حال چارچوب‌هایی وجود دارند که استاندارد بودن این اصول را تعیین می‌کنند. یکی زا رایج‌ترین اصول پذیرفته شده در جهان، استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی انگلستان (GAAP) است.

معرفی ۴ اصل متداول در اصول حسابداری

حسابداری ۴ اصل پذیرفته شده و مهم دارد که عبارتند از

1. اصل تحقق درآمد
2. اصل بهای تمام شده
3. اصل افشای کامل
4. اصل تطابق درآمد

بعد از آشنایی با مفهوم قواعد حسابداری، بهتر است نگاهی هم به تعاریف این ۴ اصول داشته باشیم.

۱. معرفی اصل تحقق درآمد

به طور کلی درآمد بعد از کسب شدن باید ثبت شود. به همین دلیل قانون کلی بر این است که درآمد برای شناخت باید قابلیت اندازه‌گیری داشته و قابل اتکا باشد. باتوجه به اصل تحقق درآمد، شناسایی درآمد در زمان دریافت وجه صورت نمی‌گیرد، بلکه به محض تحقق انجام می‌شود. درواقع برای ثبت درآمد باید سه شرط زیر وجود داشته باشد:

• میزان درآمد باید معقول و قابل اندازه‌گیری باشد
• قابلیت وصول آن مطمئن و معقول باشد
• تمامی فعالیت‌های مربوط به تحصیل درآمد کامل شده باشند

۲. معرفی اصل بهای تمام شده

کلیه مبادلات طبق این اصل در تاریخ وقوع به عنوان بهای تمام شده در دفاتر ثبت می‌شوند. منظور از بهای تمام شده، ارزش مبادله نقدی دارایی در تاریخ تحصیل آن است. طبق این اصول حسابداری، بدهی‌ها هم معادل وجه نقد جاری مبادله، مورد اندازه‌گیری قرار گرفته و ثبت می‌شوند. اگر دارایی واحد تجاری از طریق مبادلات غیر پولی تحصیل شود، ارزش متعارف آن برابر است با ارزش متعارف دارایی مشابه در بازار در زمان انتقال مالکیت. درواقع برای ثبت در دفتر، بهای تمام شده تاریخی در ترازنامه ثبت می‌شود نه ارزش روز آن دارایی.

به طور کلی در این اصل ارزش دارایی در طول سالیان متوالی مورد توجه واقع نمی‌شود. همچنین توجهی به ارزش پول در گذر زمان نخواهد شد. با این حال اصل بهای تمام شده، واقعی و قابل اتکاست و قابلیت ردیابی دارد. از طرف دیگر نشان‌دهنده ارزش متعارف دارایی در زمان تحصیل است.

۳. معرفی اصل افشای کامل

این اصل روی افشای اطلاعات بااهمیت مربوط به واحد تجاری تاکید دارد. به این معنی که کلیه رویدادها و وقایع مهم واحدهای تجاری، باید به صورت مناسب و کامل افشا شوند. این اطلاعات می‌توانند به صورت یادداشت‌ها و ضمائم باشند که حاوی گزارشاتی از عملکرد مالی واحد تجاری هستند. البته این اصل به معنای افشای کامل هر چیزی نیست، بلکه منظور از افشای اطلاعات، هزینه‌ها و مربوط بودن آنهاست. هرچقدر کیفیت افشا بهتر باشد، اجتناب از مالیات هم بیشتر خواهد بود.

۴. معرفی اصل تطابق درآمد

یکی دیگر از اصول حسابداری است که طبق آن، هزینه‌های انجام شده باید به حساب دوره‌ای که درآمد در آن تحصیل شده منظور شوند. به این ترتیب سود در هر دوره، تفاوت بین درآمدهای تحصیل شده و هزینه‌های تحمیل شده را نشان می‌دهد. در این اصل، هزینه‌هایی که در دوره جاری انجام می‌شوند، به عنوان دارایی در صورت‌های مالی ثبت می‌شوند. به طور کلی این اصل می‌گوید که هزینه‌های متحمل شده و درآمدهای تحصیل شده در همان دوره شناسایی و ثبت شوند. برای شناخت هزینه‌ها ۴ مبانی مختلف وجود دارد که در ادامه با آنها آشنا می‌شوید.

• تخصیص منطقی: وقتی انتفاع از یک دارایی بیش از یک دوره مالی به طول بینجامد و ازتباط منطقی و مستقیم با رویدادهای هزینه و درآمد نداشته باشد، باید بهای تمام شده دوره‌های مالی به روش منطقی یا سیستماتیک سرشکن شوند.
• ارتباط مستقیم بین درآمد و هزینه: بعضی از هزینه‌ها رابطه مستقیمی با درآمد شناسایی شده در یک دوره مالی دارند. به همین دلیل به محض تحقق درآمد، دارایی‌هایی که مصرف شده‌اند به عنوان هزینه شناسایی می‌شوند.
• شناخت بلادرنگ: وقتی بین درآمد و هزینه ارتباط خاصی وجود نداشته باشد، کل مخارج متحمل شده، بلادرنگ به عنوان هزینه دوره شناسایی می‌شود.
• هزینه بدون منافع جاری: این نوع هزینه‌ها و تعیین آنها در دوره‌های مختلف غیر ممکن است. به همین دلیل انتظار منافع جاری و آتی برای آنها غیرقابل تصور است.

بررسی اهمیت اصول حسابداری

تا اینجا با مفهوم این اصول در حسابداری آشنا شدیم. حال شاید این سوال در ذهن شما ایجاد شود که چرا این اصول اهمیت دارند؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که پیگیری این اصول، باعث برقراری ارتباط با اطلاعات اقتصادی می‌شود. درواقع این اصول زبانی قابل فهم از شغلی به شغل دیگر هستند.

همه شرکت‌هایی که اقدام به انتشار اطلاعات مالی خود برای عموم مردم می‌کنند، برای تهیه اطلاعات خود از این اصول پیروی می‌کنند. اصول استاندارد حسابداری ترکیبی در جهان پذیرفته شده است. همچنین این اصول چارچوب معینی را برای نرم‌افزارهای حسابداری فراهم می‌کنند.

چرا به اصول حسابداری نیاز داریم؟

از آنجایی که این اصول با تنظیم چارچوب‌های مختلف، باعث شفافیت اطلاعات شرکت‌ها می‌شوند، می‌توانند سرعت روند تهیه اطلاعات شرکت‌ها را تسریع ببخشند. این اصول به مثابه تئوری‌های از پیش تعیین شده، کمک زیادی به حسابداران برای انجام امور مالی می‌کنند.

با وجود اصول حسابداری از پیروی شرکت‌ها از استانداردها و رهنمودهای خاص مطمئن می‌شویم. درواقع همه شرکت‌ها برای رویدادهای اقتصادی خود از این اصول پیروی می‌کنند. از طرف دیگر همه ذی‌نفعان داخلی و خارجی شرکت‌ها به این اصول تکیه و اعتماد می‌کنند.

استفاده از اصول حسابداری چه مزایایی دارد؟

همانطور که گفته شد، این اصول قوانین و قواعد حاکم بر حسابداری هستند. با استفاده از این اصول، زمینه برای حسابرسی دقیق‌تر صورت‌های مالی فراهم می‌شود. بهره‌گیری از این اصول و قوانین مزایای دیگری هم دارد که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

قابل انعطاف هستند

از اصلی‌ترین مزایای این اصول، می‌توان به منعطف بودن آنها اشاره کرد. به این معنی که برای تمامی مشاغل، موسسات و کسب و کارها قابل استفاده هستند. این اصول شیوه‌ای قابل فهم برای همه شرکت‌ها یا موسسات فراهم می‌کند تا با استفاده از آنها صورت‌های مالی را محاسبه کنند.

حسابرسی را ساده‌تر می‌کند

رعایت دقیق اصول حسابداری، باعث ساده‌سازی روند حسابرسی می‌شود. حسابرسان وظیفه بررسی و تطبیق صورت‌های مالی را دارند. اگر روند اصول در حسابداری به خوبی رعایت شده باشد، کار حسابرسی هم ساده‌تر خواهد بود.

قابلیت مقایسه دارد

اگر این اصول در مجموعه اقتصادی به درستی رعایت شده باشند، مقایسه شرکت‌ها با یکدیگر به سادگی انجام خواهد شد. درواقع با این کار می‌توانید وضعیت خود را با رقبا بسنجید. این مزیت فوق‌العاده امکان رشد و پیشرفت کسب و کار شما را فراهم می‌کند.

آشنایی با ۵ روش شناسایی درآمد در اصول حسابداری

همانطور که مشاهده کردید، یکی از اصول اصلی حسابداری، تحقق درآمد بود. به همین دلیل بهتر است با روش‌های مختلف شناسایی درآمد در حسابداری هم آشنا شوید.

• روش وصول: از این روش در مواقعی که دریافت وجه نامطمئن باشد استفاده می‌شود. درواقع فروشنده باید برای ثبت درآمد منتظر دریافت وجه بماند.
• روش فروش: در این روش درآمد را در مقطع فروش به ثبت می‌رسانند.
• روش اقساطی: همانطور که از عنوانش پیداست، برای فروش‌های اقساطی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• روش درصد پیشرفت کار: از این شیوه برای خدمات و فعالیت‌های بلندمدت استفاده می‌کنند. در این حالت درآمدها به تدریج و با انجام کار شناسایی و ثبت می‌شوند. از این روش وقتی استفاده می‌شود که درصد تکمیل کار قابلیت برآورد داشته باشد.
• روش تکمیل کار: معمولا از این روش برای فعالیت‌هایی که اتمام آنها سال‌ها طول می‌کشد استفاده می‌شود. حتی ممکن است از این روش در پایان تکمیل کار استفاده و درآمد را ثبت کنند.

آشنایی با ۵ مورد از مهم‌ترین مفروضات حسابداری

تا اینجا به طور کامل به اصول حسابداری و کاربرد آنها آشنا شدیم. علاوه بر این اصول، چندین فرض هم در حسابداری وجود دارد. این مفروضات و آشنایی با آنها از اهمیت بالایی در شناسایی صورت‌های مالی برخوردار است. درواقع این مفروضات منبع و منشا تنظیم صورت‌های مالی هستند که عبارتند از:

1. فرض عینیت
2. فرض هزینه
3. فرض تداوم فعالیت
4. فرض تفکیک شخصیت
5. فرض واحد اندازه گیری

آشنایی با آنها برای هر حسابدار ضروری است. در ادامه با ۵ مورد از این مفروضات آشنا می‌شوید.

۱. فرض عینیت

این فرض به ما می‌گوید که در ثبت گزارش‌های مالی، باید از داده‌ها و اطلاعات واقعی و عینی استفاده شود. درواقع نباید برای ارائه اطلاعات به ذهنیت تکیه و اعتماد کرد. به همین دلیل باید با اصول و داده‌های عینی تمامی ثبت‌های دفتر انجام شوند.

۲. فرض هزینه

این فرض در برابر اصل درآمد قرار می‌گیرد. وقتی واحد یا مجموعه تجاری، خدمات یا محصولی را دریافت می‌کند، فرض هزینه اتفاق میفتد. طبیعی است که وقتی محصول یا خدماتی را دریافت می‌کنید، باید هزینه آن را پرداخت کنید؛ فرقی نمی‌کند پرداخت این صورت‌حساب چه زمانی انجام شود. این فرض با اصول حسابداری هم در ارتباط است.

۳. فرض تداوم فعالیت

بر اساس این اصل، فرض بر این گذاشته می‌شود که فعالیت کسب و کار برای مدت طولانی پابرجا خواهد ماند. البته این اصل زمانی کارایی بیشتری خواهد داشت که نتایج عدم تداوم هم در نظر گرفته شوند. از طرف دیگر اگر فعالیت واحد تجاری ادامه پیدا نکند، ممکن است دارایی‌ها ارزش فروش مجدد نداشته باشند. به این ترتیب نحوه ارزش‌گذاری دارایی‌ها هم پیچیده‌تر می‌شود. درواقع وقتی کسب و کاری به فعالیت خود ادامه نمی‌دهد، تضمینی هم برای فروش دارایی‌های اولیه آن وجود نخواهد داشت.

۴. فرض تفکیک شخصیت

این فرض به ما می‌گوید که هر کسب و کار، فارغ از صاحبان آن، دارای شخصیتی جداگانه است. با تکیه به این فرض، هر واحد اقتصادی یا تجاری به عنوان شخصیت و مستقل از صاحبان درنظر گرفته می‌شود. بر این اساس شراکت نیز دارای شخصیت‌های جداگانه‌ای است. با استفاده از این اصل، کسب و کارها به راحتی تعریف شده و متمایز می‌شوند.

۵. فرض واحد اندازه‌گیری

با استفاده از این فرض، پول رایج در واحد تجاری، واحد اندازه‌گیری مناسب آن کسب و کار در نظر گرفته می‌شود. با توجه به این اصل، واحد اندازه‌گیری برای یک کسب و کار در ایران، ریال است و برای ترکیه لیر. البته در این فرض باید شرایطی، مثل تورم، تقلیل قیمت، میزان قدرت خرید و … هم مورد توجه قرار بگیرد.

کلام آخر

در این مطلب به بررسی اصول حسابداری پرداختیم. یادگیری و آشنایی با این اصول برای هر حسابداری ضروری است. درواقع این اصول دروازه ورود به این علم و حرفه هستند. اگر این اصول را متوجه نشوید، حسابداری را هم یاد نخواهید گرفت. به طور کلی ۴ اصل اساسی تطابق درآمد، افشای اطلاعات، تحقق درآمد و بهای تمام شده در حسابداری وجود دارد. این اصول نحوه تهیه و تنظیم صورت‌های مالی در یک واحد اقتصادی را بیان می‌کنند. در واقع استفاده از آنها باعث سهولت در روند ثبت اطلاعات مالی می‌شود.

اجرای صحیح و مناسب این اصول در هر کسب و کاری مزایای زیادی به همراه دارد. یکی از این مزایا ساده کردن روند حسابرسی صورت‌های مالی است. اگر صورت‌های مالی به درستی و بر اساس این اصول تهیه شوند مشکلی برای حسابرسی پیش نخواهد آمد. موسسه محاسبان یکی از بهترین آموزشگاه‌ها در زمینه حسابداری است که اصول حسابداری را با بهره‌گیری از بهترین اساتید این حوزه آموزش می‌دهد. شما می‌توانید اصول این رشته را در این موسسه به طور تمام کمال آموزش دیده و مسلط شوید.

سوالات متداول

چهار اصل اصول حسابداری چیست؟

۱. اصل تحقق درآمد ۲. اصل بهای تمام شده ۳. اصل افشای کامل ۴. اصل تطابق درآمد

پنج تا مفروضات حسابداری کدامند؟

۱. فرض عینیت ۲. فرض هزینه ۳. فرض تداوم فعالیت ۴. فرض تفکیک شخصیت ۵. فرض واحد اندازه گیری