اظهارنامه مالیاتی را چگونه پر کنیم؟

آموزش مالیات و مباحث مربوط به مالیات در همه کشورها از اهمیت بالایی برخوردار است. اظهارنامه مالیاتی نوعی سند مالی است که فعالیت‌های مالی مودیان را مشخص می‌کند. سازمان مالیات بر اساس این اظهارنامه اقدام به تعیین میزان مالیات مودیان می‌کند. اظهارنامه‌های مالیاتی انواع مختلفی دارند که مودیان با توجه به نوع فعالیت خود باید با آنها آشنایی داشته باشند. در این مطلب قصد داریم به طور کامل در خصوص انواع اظهارنامه مالیاتی و نحوه تنظیم و ارسال آن صحبت کنیم پس با ما همراه باشید.

آشنایی با مفهوم اظهارنامه مالیاتی

همانطور که می‌دانید، مالیات بر درآمد یکی از مهم‌ترین مالیات‌هایی است که باید توسط اشخاص حقیقی و حقوقی پرداخت شود. به این ترتیب این اشخاص باید در موعد مقرر تمام اطلاعات مربوط به میزان سود و زیان، استهلاک، هزینه، درآمد و … را به سازمان اداره امور مالیاتی اعلام کنند. این سازمان بعد از بررسی‌های نهایی، میزان مالیات پرداختی آنها را اعلام می‌کند. سوال اصلی اینجاست که اطلاعات مالی اشخاص حقیقی چگونه باید به سازمان امور مالیاتی ارسال شود؟

کلیه این اطلاعات در چارچوب اظهارنامه مالیاتی اعلام می‌شوند. سازمان امور مالیاتی، اصل را بر صداقت و خوداظهاری اشخاص قرار می‌دهد. با این حال برای تشخیص صحت اطلاعات از کارشناسان خود هم بهره می‌گیرد. در صورتی که اشخاص حقیقی و حقوقی در زمان مقرر اظهارنامه مالیاتی را ارسال نکنند، مبلغ مالیات توسط کارشناسان همراه با جریمه تعیین می‌شود.

به طور کلی می‌توان گفت که اظهارنامه مالیاتی، نوعی کارنامه مالی است که تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی باید آن را تهیه و تنظیم کنند.

چه افرادی موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی هستند؟

همانطور که اشاره کردیم، اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات، باید این اظهارنامه را در زمان مقرر تکمیل و ارسال کنند. اشخاصی که باید اظهارنامه مالیاتی ارائه دهند، عبارتند از:

• تمامی اشخاص حقیقی که در ایران مشغول به فعالیت هستند (البته به جز اشخاصی که مشمول معافیت‌های مالیاتی هستند)
• تمامی اشخاص حقوقی که در ایران مشغول به فعالیت هستند (البته به جز اشخاصی که مشمول معافیت‌های مالیاتی هستند)
• تمامی اتباع غیرایرانی حقوقی و حقیقی که در داخل ایران فعالیت دارند و درآمد کسب می‌کنند
• تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی که در خارج از کشور مشغول به کار هستند
• تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی که در خارج از کشور اقامت دارند، اما درآمد آنها از داخل ایران تامین می‌شود.

این اشخاص باید اظهارنامه مالیاتی خود را در زمان مقرر و به صورت الکترونیکی تسلیم اداره امور مالیاتی کنند. سازمان مالیات بعد از بررسی‌های لازم، میزان مالیات اشخاص را تعیین می‌کند.

با انواع اظهارنامه مالیاتی آشنا شوید

با توجه به نوع فعالیتی که اشخاص حقیقی و حقوقی انجام می‌دهند، اظهارنامه‌ها هم به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. معرفی انواع اظهارنامه‌های مالیاتی، باعث می‌شود خیلی راحت‌تر با معافیت‌ مالیاتی و کاهش هزینه‌های مالیات آشنا شوید.

اظهارنامه مالیاتی مودیان حقوقی

بر اساس ماده ۱۱۰ قانون مالیات، همه وزارت‌خانه‌ها، شرکت‌های حقوقی، اتحادیه‌ها و … باید مالیات خود را پرداخت کنند. کلیه اشخاص حقوقی باید اطلاعات مالی، از قبیل هزینه، درآمد، سود، زیان و … را در اظهارنامه مالیاتی خود به طور دقیق قید و به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. مهلت ارسال این اظهارنامه توسط سازمان مالیات تعیین می‌شود. با این حال معمولا تا پایان تیر ماه هر سال اشخاص حقوقی مهلت ارسال اظهارنامه را دارند.

اظهارنامه مالیاتی مودیان حقیقی

اشخاص حقیقی بخش عمده‌ای از مالیات‌دهندگان کشور را تشکیل می‌دهند. این اشخاص بر اساس نوع و حجم فعالیت به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام از گروه‌ها ضوابط خاص خود را برای تعیین مالیات دارند. مهلت ارائه اظهارنامه مالیاتی این اشخاص هم معمولا پایان خرداد ماه هر سال تعیین می‌شود.

اظهارنامه مالیاتی ارث

مالیات بر ارث یکی از مباحث با اهمیت محسوب می‌شود که طبق قانون، اشخاصی که به آنها ارث تعلق می‌گیرد، مشمول پرداخت مالیات هستند. این نوع مالیات در دسته مالیات‌های مستقیم قرار می‌گیرد. به همین دلیل مودیان باید در مهلت مقرر فرم اظهارنامه مالیاتی را تهیه و به سازمان مالیاتی ارسال کنند. البته مالیات بر ارث به دو دسته مالیات بر دارایی و مالیات بر ارث مستقیم تقسیم می‌شود. اظهارنامه‌های مالیاتی هر کدام از این مالیات‌ها متفاوت با دیگری خواهد بود. به طور کلی مهلت پرداخت مالیات بر ارث تا یک سال بعد از فوت متوفی تعیین می‌شود.

اظهارنامه مالیاتی املاک و مستغلات

همانطور که مطلع هستید، مالیات املاک به هرگونه خرید، فروش و اجاره ملک تعلق می‌گیرد. در مورد هر کدام از این مراحل، مودی باید اظهارنامه مالیاتی خود را تسلیم سازمان مالیات کند. البته توجه داشته باشید که در قراردادهای دست اول مالیات اجاره، مالک وظیفه ارائه این اظهارنامه را برعهده دارد. همچنین در قرارداد دست دوم، این مستاجر است که باید اظهارنامه را تسلیم سازمان مالیاتی کند. املاک و مستغلاتی هم که خالی از سکنه باشند از سال دوم مشمول مالیات می‌شوند. به همین دلیل از سال دوم باید اظهارنامه مالیاتی آنها تکمیل شوند. مهلت ارسال این اظهارنامه هم معمولا اواخر تیر ماه هر سال در نظر گرفته می‌شود.

اظهارنامه مالیاتی مشاغل خودرویی

یکی از مشاغلی که موظف به پرداخت مالیات هستند، اصناف مرتبط با خودرو هستند. به این ترتیب کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که در فعالیت‌هایی، از قبیل تاکسی، راه‌سازی، باربری، اتوبوس‌رانی و … مشغول هستند، باید اقدام به تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی کنند. مهلت ارسال اظهارنامه این اشخاص بر اساس قانون سازمان تامین اجتماعی در پایان هر سال است.

اظهارنامه مالیاتی چگونه تنظیم می‌شود؟

تا حدود یک دهه قبل، اظهارنامه‌های مالیاتی به صورت کاغذی ارسال می‌شدند. از سال ۱۳۹۱ به بعد اظهارنامه‌ها به صورت الکترونیکی باید ارسال شوند. به این ترتیب اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات، باید اظهارنامه مالیاتی خود را به صورت الکترونیکی تنظیم و به سازمان مالیاتی ارسال کنند. ارسال الکترونیکی و غیرحضوری اظهارنامه‌، برای سازمان امور مالیاتی هم مزایای زیادی دارد.

به یاد داشته باشید که ارسال اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی، منوط به ثبت نام الکترونیکی در سامانه مالیات است. به همین منظور باید به سایت www.tax.gov.ir مراجعه کنید. اطلاعات کامل اشخاص حقیقی یا حقوقی مشمول مالیات، باید به صورت دقیق در اظهارنامه مالیاتی ذکر شود. البته مراحل تسلیم اظهارنامه به اینجا ختم نمی‌شود. شرکت‌ها باید دفاتر قانونی خود را هم در مهلت مقرر برای سازمان مالیاتی ارسال کنند. اگر به هر دلیلی ارسال اظهارنامه و دفاتر قانونی انجام نشود، مودی مشمول جریمه خواهد شد.

آشنایی با مدارک مورد نیاز برای تکمیل اظهارنامه مالیاتی

برای ارسال اظهارنامه های مالیاتی و ثبت نام در سامانه امور مالیات، باید مدارکی در اختیار داشته باشید. در ادامه به معرفی مدارک مورد نیاز اظهارنامه مالیاتی می‌پردازیم:

• اساسنامه و آخرین تغییرات آن
• مجوزهای صادره از مراجع ذی‌صلاح
• کپی کارت ملی و شناسنامه اعضای هیئت مدیره
• ارائه اجاره‌نامه یا گواهی سند محل قانونی شرکت
• صورت سود و زیان
• گواهی ترازنامه اشخاص حقیقی و حقوقی
• صورت بهای تمام شده کالا و خدمات
• کارت بازرگانی
• شماره ثبت دفاتر قانونی و کد رهگیری
• رمز عبور، کد کاربری و کد رهگیری پیش ثبت نام اظهارنامه مالیاتی
• قراردادهای شرکت
• سند مالیات‌های پرداخت شده

با مراحل و فرایند تسلیم اظهارنامه مالیاتی آشنا شوید

برای ارسال الکترونیکی اظهارنامه‌های مالیاتی، مراحلی وجود دارد که باید با آنها آشنا شوید. این مراحل به اختصار عبارتند از:

• ثبت نام اولیه شماره اقتصادی و دریافت کد رهگیری
• تائید اطلاعات ثبت نام اولیه و دریافت اطلاعات کاربری
• ثبت نام شماره اقتصادی
• تائید اطلاعات ثبت نام
• دریافت و تکمیل اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی
• ارسال اظهارنامه و دریافت کد رهگیری
• دریافت و پرداخت قبوض پرداختی مالیات

در مورد ثبت نام اولیه یا پیش ثبت نام باید گفت که ابتدا وارد سایت سازمان مالیات می‌شوید. در این سایت باید وارد صفحه ثبت نام الکترونیک شوید. در این صفحه بعد از مرور ضوابط و مقررات ثبت نام، باید دکمه ورود به ثبت نام را انتخاب کنید. نوع مودی در این مرحله مشخص و تمام اطلاعات هویتی ثبت می‌شوند. وقتی تمام اطلاعات خواسته شده تکمیل شوند، کد رهگیری به شما داده می‌شود. این کد را حتما باید نگهداری کنید.

بررسی جرائم عدم‌ ارسال یا دیرکرد اظهارنامه مالیاتی

سازمان امور مالیاتی، مهلت مشخصی را برای ارسال اظهارنامه‌ها تعیین می‌کند. به هر دلیلی اگر مودیان اظهارنامه‌های مالیاتی خود را در این مهلت مقرر ارسال نکنند، مشمول جریمه خواهند شد. این جریمه شامل ۳۰% مبلغ کل مالیات می‌شود. این جریمه به هیچ عنوان بخشیده نمی‌شود. توجه به این نکته ضروری است که اگر اشخاص حقیقی و حقوقی فعالیت مالی هم نداشته باشند، باید اظهارنامه مالیاتی خود را تسلیم سازمان مالیات کنند. به این ترتیب نداشن فعالیت مالی، دلیل قانع‌کننده‌ای برای عدم‌ارسال اظهارنامه نیست.

البته جریمه فقط به دیرکرد اظهارنامه مالیاتی تعلق نمی‌گیرد، بلکه مودیان بدحساب و مودیانی که از ارسال اظهارنامه خودداری می‌کنند هم جرائم مالیاتی سنگینی مشخص کرده است. این جرائم عبارتند از:

• حبس
• محاسبه مالیات به شیوه علی‌الراس
• ابطال اسناد انتقال صوری
• مجازات و محرومیت‌های اداری
• محرومیت از معافیت و بخشودگی مالیاتی
• ممنوع‌ الخروج شدن

منظور از محاسبه مالیات به شیوه علی‌الراس چیست؟

همانطور که اشاره کردیم، سازمان امور مالیاتی اصل را بر صداقت و خوداظهاری مودیان قرار می‌دهد. با این حال صحت اطلاعات درج شده در اظهارنامه مالیاتی، ممکن است توسط کارشناسان و ممیزان سازمان مالیات رد شود. به این ترتیب مالیات مودی مالیاتی به صورت خودکار توسط خود کارشناسان محاسبه می‌شود. به این شیوه محاسبه که توسط کارشناسان انجام می‌شود، محاسبه مالیات به شیوه علی‌الراس می‌گویند. دلایلی که باعث می‌شود محاسبه مالیات به شیوه علی‌الراس انجام شود عبارتند از:

• عدم ارائه مدارک و گزارشات با توجه به درخواست ممیز
• غیراستاندارد بودن حساب سود و زیان ترازنامه
• غیرقابل تشخیص بودن مستندات و مدارک ارائه شده توسط مودیان

آشنایی با نقش دفاتر قانونی در اظهارنامه مالیاتی

همه مودیان حقیقی و حقوقی باید با نحوه کار و تحریر دفاتر قانونی آشنا باشند. از طریق این دفاتر میزان مالیات اشخاص محاسبه و تعیین می‌شود. منظور از دفاتر مالی، دفتر روزنامه، دفتر کل و دفتر دارایی است. آشنایی با این دفاتر در بحث ارسال اظهارنامه مالیاتی از اهمیت بالایی برخوردار است.

در دفتر روزنامه کلیه وقایع و عملیات‌های مالی به ترتیب زمان وقوع و جزئیات آن ثبت می‌شوند. دفتر کل هم در واقع همان خلاصه دفتر روزنامه است. در این دفتر به طور خلاصه اطلاعات موجود در دفتر روزنامه، پایان هر هفته وارد می‌شود. در دفتر دارایی هم کلیه اطلاعات مربوط به دارایی‌های شرکت ثبت می‌شوند. در این دفتر کلیه دارایی‌های منقول و غیرمنقول ثبت می‌شوند. تمام این اطلاعات باید تا پایان فروردین سال بعد تکمیل و ثبت شوند.

مشاوره اظهارنامه مالیاتی با موسسه محاسبان

آشنایی با تهیه و تنظیم انواع اظهارنامه برای مودیان مالیاتی ضروری است. با این حال اکثر اشخاص حقیقی و حقوقی اطلاعات کافی در این خصوص ندارند. البته ممکن است وقت کافی برای کسب اطلاعات در این خصوص نداشته باشند. به هر حال موسساتی وجود دارند که در زمینه اظهارنامه مالیاتی به مودیان مشاوره می‌دهند.

موسسه محاسبان یکی از معتبرترین مراکزی است که در زمینه حسابداری و مالیات اقدام به ارائه مشاوره مالیاتی می‌کند. در این موسسه کارشناسان و مشاوران حقوقی زبده و باتجربه، آمادگی پاسخگویی به شما در خصوص اظهارنامه مالیاتی هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما در تماس باشید.

کلام پایانی

اظهارنامه مالیاتی یکی از مباحثی است که اهمیت بسیار زیادی دارد. این اظهارنامه باید توسط مودیان مالیاتی تهیه و تنظیم شود. امروزه این اظهارنامه‌ها به صورت الکترونیکی به سازمان امور مالیات ارسال می‌شوند. آشنایی با نحوه ثبت اظهارنامه مالیاتی و مدارک مورد نیاز آن برای همه مودیان ضروری است. انواع اظهارنامه‌ها باید در مهلت مقرر پرداخت شوند. در صورتی که ارسال اظهارنامه با دیرکرد مواجه شود، جرائمی در انتظار مودیان خواهد بود. همچنین ممکن است در این حالت علاوه بر جریمه، میزان مالیات هم توسط کارشناسان و ممیزان سازمان مالیاتی تعیین شود. در این صورت جایی برای اعتراض هم باقی نمی‌ماند. البته در صورتی که اظهارات موجود در اظهارنامه مغایر با واقعیت باشد هم جرائمی در انتظار مودیان خواهد بود.

سوالات متداول

منظور از محاسبه مالیات به شیوه علی‌الراس چیست؟

سازمان امور مالیاتی اصل را بر صداقت و خوداظهاری مودیان قرار می‌دهد. با این حال صحت اطلاعات درج شده در اظهارنامه مالیاتی، ممکن است توسط کارشناسان و ممیزان سازمان مالیات رد شود. به این ترتیب مالیات مودی مالیاتی به صورت خودکار توسط خود کارشناسان محاسبه می‌شود. به این شیوه محاسبه که توسط کارشناسان انجام می‌شود، محاسبه مالیات به شیوه علی‌الراس می‌گویند.

اظهارنامه مالیاتی چگونه تنظیم می‌شود؟

باید به سایت www.tax.gov.ir مراجعه کنید. اطلاعات کامل اشخاص حقیقی یا حقوقی مشمول مالیات، باید به صورت دقیق در اظهارنامه مالیاتی ذکر شود. البته مراحل تسلیم اظهارنامه به اینجا ختم نمی‌شود. شرکت‌ها باید دفاتر قانونی خود را هم در مهلت مقرر برای سازمان مالیاتی ارسال کنند. اگر به هر دلیلی ارسال اظهارنامه و دفاتر قانونی انجام نشود، مودی مشمول جریمه خواهد شد.