حسابداری ارزش ویژه چیست؟ ثبت حسابداری ارزش ویژه

حسابداری ارزش ویژه یک ابزار حسابداری مهم است که برای ثبت و تحلیل سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در واحدهای تجاری وابسته به کار می‌رود. این روش به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد تا تأثیر واقعی سرمایه‌گذاری‌های خود را بر اساس عملکرد مالی واحدهای سرمایه‌پذیر شناسایی کنند. همچنین به ایجاد شفافیت و دقت بیشتر در گزارشگری مالی کمک می‌کند و تصمیم‌گیری‌های مالی آگاهانه‌تری را برای مدیران و تحلیلگران فراهم می‌آورد.

روش ارزش ویژه

حسابداری ارزش ویژه یک رویکرد حسابداری است که به‌وسیله آن سرمایه‌گذاری‌ها ابتدا به بهای تمام‌شده در تاریخ خرید ثبت می‌شوند و سپس در طول زمان، بر اساس تغییرات در سهم سرمایه‌گذار از خالص دارایی‌های واحد سرمایه‌پذیر تعدیل می‌شوند. 

ضرورت بکارگیری روش ارزش ویژه

بر اساس استانداردهای حسابداری شماره 20 و 40، استفاده از حسابداری ارزش ویژه در دو حالت زیر ضروری است:

ضرورت بکارگیری روش حسابداری ارزش ویژه به دلیل ارائه اطلاعات دقیق‌تر و شفاف‌تر از وضعیت مالی و عملکرد واحدهای تجاری وابسته و مشارکت‌های خاص است. این روش به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که سهم خود از سود و زیان واحد سرمایه‌پذیر را به‌صورت مستمر شناسایی و ثبت کنند، که این امر موجب افزایش قابلیت اتکا و صحت اطلاعات مالی می‌شود. همچنین، با توجه به استانداردهای حسابداری شماره 20 و 40، استفاده از این روش در شرایطی که سرمایه‌گذار کنترل مشترک بر واحد سرمایه‌پذیر دارد یا نفوذ قابل ملاحظه‌ای در آن به دست می‌آورد، الزامی است.

ویژگی‌های این روش

ویژگی‌های اصلی روش حسابداری ارزش ویژه برای ثبت سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در واحدهای تجاری وابسته، بر اساس بند 11 استاندارد حسابداری شماره 20 به شرح زیر است:

ثبت های حسابداری ارزش ویژه

شرکت ایران 30 درصد از سهام عادی شرکت جهان را به مبلغ 400,000 ریال خریداری کرده است، که این مبلغ برابر با ارزش دفتری خالص دارایی‌های تحصیل‌شده شرکت جهان است. در طول دوره مالی بعدی، شرکت جهان سود خالصی معادل 50,000 ریال (شامل 15,000 ریال سود غیرمترقبه) گزارش کرده است و 20,000 ریال سود سهام توزیع نموده است.

در ادامه، ثبت‌های لازم برای سرمایه‌گذاری شرکت ایران در شرکت جهان پس از ثبت اولیه خرید سرمایه‌گذاری به شرح زیر خواهد بود:

ثبت 30 درصد از سود خالص شرکت جهان

سهم شرکت ایران از سود خالص شرکت جهان (پس از کسر سود غیرمترقبه):

10,500 = 30% × (50,000−15,000)

سهم شرکت ایران از سود غیرمترقبه:

4,500 = 30% × 15,000

طبق بند ب-11 استاندارد حسابداری شماره 20، مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری به میزان سهم سرمایه‌گذار از سود یا زیان شرکت سرمایه‌پذیر پس از تاریخ تحصیل تعدیل می‌شود.

ثبت سود سهام دریافتی

سود سهام دریافتی سهم شرکت ایران:

6,000 = 30% × 20,000

مطابق با بند د-11 استاندارد حسابداری شماره 20، مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری به میزان سود سهام دریافتی یا دریافتنی کاهش می‌یابد. در نهایت، افزایش خالص سرمایه‌گذاری شرکت ایران برابر 9,000 ریال (6000 – 15000) خواهد بود که این افزایش ناشی از سهم 30 درصدی از افزایش خالص دارایی‌های شرکت جهان است.

نکات مهم روش حسابداری ارزش ویژه

• همسانی رویه‌های حسابداری: باید اطمینان حاصل شود که رویه‌های حسابداری سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر یکسان باشد.
• تاریخ گزارشگری: تاریخ گزارشگری اطلاعات مالی سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر نباید بیش از سه ماه با یکدیگر اختلاف داشته باشد.
• در صورت وجود اختلاف، تعدیلات لازم بر روی معاملات مهم بین دو تاریخ باید اعمال شود.
• کاهش ارزش دفتری: در صورت زیان سرمایه‌گذار، ارزش دفتری منافع سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد، اما هرگز به کمتر از صفر نخواهد رسید.
• زیان‌های بیشتر: اگر زیان‌ها بیشتر از سرمایه‌گذاری اولیه شوند، این زیان‌ها تا زمانی به‌عنوان بدهی سرمایه‌گذاری در نظر گرفته می‌شوند که سرمایه‌گذار متعهد به تعیین یا پرداخت زیان‌ها به‌جای سرمایه‌پذیر باشد.

تفاوت روش ارزش ویژه و روش بهای تمام شده

اما در روش حسابداری ارزش ویژه، سرمایه‌گذار نه‌تنها سود توزیع‌شده، بلکه سهم خود از سود، زیان و اندوخته‌های واحد سرمایه‌پذیر را نیز بدون توجه به میزان سود سهام دریافتی در گزارش‌های مالی منعکس می‌کند، که این امر به ارائه تصویر دقیق‌تری از عملکرد سرمایه‌گذاری منجر می‌شود.

جمع بندی

در نتیجه، روش حسابداری ارزش ویژه به عنوان یک رویکرد حسابداری کارآمد، امکان ثبت و تحلیل دقیق سرمایه‌گذاری‌ها را فراهم می‌آورد. با ثبت سرمایه‌گذاری‌ها به بهای تمام‌شده در تاریخ خرید و سپس تعدیل آن‌ها بر اساس تغییرات خالص دارایی‌های واحد سرمایه‌پذیر، این روش به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا عملکرد مالی واقعی و تغییرات در ارزش سرمایه‌گذاری‌های خود را به‌خوبی شناسایی کنند. بنابراین، استفاده از روش حسابداری ارزش ویژه نه تنها به دقت و شفافیت گزارشگری مالی می‌افزاید، بلکه پایه‌ای برای تصمیم‌گیری‌های مالی آگاهانه‌تر نیز ایجاد می‌کند.

سوالات متداول