صفر تا صد حسابداری تولیدی شرکت ها
برخلاف کسبوکارهای خردهفروشی و خدمات محور، کسبوکارهای تولیدی با مجموعهای چالشها در رابطه با هزینهیابی و روشهای حسابداری مواجه هستند. کسبوکارهای تولیدی باید مراقب حساب و کتابهای خود باشند و مطمئن شوند که نسبت به هزینههای خود برای تولید، سود لازم را کسب میکنند. چون خودشان از ابتدا باید محصول را تولید کنند و باید حواسشان باشد که هم هزینههای تولید را کاهش دهند و هم از مواد اولیه بهترین استفاده را ببرند. شرکتهای تولیدی از مخارج موجودی و نیروی کار گرفته تا مالیات و هزینههای حسابداری باید چندین جنبه مختلف را در نظر بگیرند. در این مقاله هرآنچه باید از حسابداری تولیدی بدانید را پیدا میکنید.
حسابداری تولیدی چیست؟
حسابداری تولید به شاخه تخصصی حسابداری بهای تمام شده اشاره دارد که بر کنترل عملیات تولید محصول و مدیریت مالی آن تمرکز دارد. در حسابداری تولیدی جنبههای مختلفی مانند: هزینه مواد اولیه، نیروی کار، هزینههای سربار و ارزش گذاری کالا بررسی میشود.
فرآیند تولید و ثبت های حسابداری تولیدی
به عنوان نمونه، هزینه تولید یک خلال دندان را در نظر بگیرید. اطلاعات دربارهٔ چوب، مادهٔ اولیه باید به تفکیک وارد سیستم حسابداری تولید شود. در فرایند تولید برای تبدیل قطعات بزرگ چوب به خلال دندان نیاز به ماشینآلات است. کارگران هم در این فرایند وظیفه ذخیرهسازی و جابهجایی کالاهای در حال تولید را برعهده دارند.
بستهبندی خلال دندان یا باید در داخل مجموعه تولید شود یا از فروشندگانی که سفارش بستهبندی میگیرند، تهیه شود، خلال دندانها بستهبندی و کارگران آنها را برای قرار دادن در کامیون جا به جا میکنند تا برای فروشندگان اسال شود.
در طول این فرایندی که مطالعه کردیم؛ تولید کننده باید هزینههای چوب، ماشینآلات، نیروی کار، برق و سایر هزینههای سربار را قبل از دریافت وجه از مشتریان محاسبه کند. فکر کنم با این مثال متوجه شدید که محاسبه هزینهها برای حسابدارن واحدهای تولیدی پیچیده و چالش برانگیز است. در ادامه هدف از حسابداری تولید، وظایف آن و روشهای هزینهیابی آن را محاسبه میکنیم.
هدف حسابداری تولیدی چیست؟
هدف حسابداری تولید، ارائه اطلاعات لازم به مدیریت یک شرکت تولیدی برای تصمیمگیری استراتژیک دربارهٔ تخصیص منابع، برنامهریزی تولید، قیمتگذاری محصول، کنترل کیفیت و بهبود کارایی و سودآوری تولیدات است.
وظایف حسابدار تولیدی چیست؟
یک حسابدار تولیدی باید درک خوبی از فرایند تولید یک شرکت را داشته باشد تا تمام تراکنشهای مالی که در این فرایند اتفاق میافتد را درک و ثبت کند. یک حسابدار تولیدی باید فعالیتهای مربوط به ثبت، کنترل و گزارش اطلاعات مالی در طول فرایند تولید تا خروج نهایی محصول و فروش است.
به طور خلاصه وظایف یک حسابدار تولیدی را میتوانیم مانند زیر طبقهبندی کنیم:
- شناسایی هزینههای مستقیم ( مواد مستقیم، نیروی کار مستقیم) و هزینههای غیرمستقیم ( هزینههای سربار) مربوط به فرایند تولید.
- محاسبه نرخ ضایعات مواد، نرخ نیروی کار و نرخ هزینههای سربار برای تخصیص هزینههای غیرمستقیم به محصولات یا سفارشات.
- تهیه گزارش هزینه تولید بر اساس دوره، محصول، بخش یا فعالیت برا نظارت بر عملکرد و کارایی فرایند تولید.
- هماهنگی با سایر بخشهای موجود در واحد تولیدی و محاسبه آنها مانند حسابداری مالی، حسابداری بهای تمام شده، حسابداری فروش، حسابداری موجودی، حسابداری تدارکات و … برای اطمینان از سازگاری و صحت اطلاعات ارائه شده.
- ارزشگذاری موجودی
- تهیه ترازنامه، صورت سود و زیان، تنظیم اظهارنامه مالیاتی
- مشارکت در ممیزی داخلی، حسابرسی خارجی و رعایت مقررات قانونی در خصوص حسابداری تولید.
انواع هزینه ها در حسابداری شرکت های تولیدی
هزینههای تولید به ۳ دسته اصلی؛ هزینه مواد مستقیم، هزینه نیروی کار مستقیم و هزینههای غیر مستقیم یا سربار ساخت تقسیمبندی میشود. این هزینهها تمام هزینههای مصرف شده برای تولید یک کالا است. علاوه بر این هزینههای غیر مستقیم ی نیز وجود دارد که باید در یک تجارت تولیدی در نظر گرفته شود. مانند: حق بیمه و هزینههای روزانه دفتر.
۱. هزینه های مواد
هزینههای مواد شامل تمام هزینههایی میشود که برای تولید یک کالا مصرف میشود. این شامل هزینهٔ برای مواد خام، اجزاء، قطعات و همچنین مواد مصرفی مانند پیچ و چسب است.
مواد مستقیم
این مواد میتواند شامل چوب، فلزات، پلاستیک و در مورد تولید مواد غذایی شامل آرد، نمک و آب باشد. اینها مواد محسوسی هستند که در تولید فرایند تولید بر اساس هر واحد محاسبه و مصرف میشوند.
مواد غیر مستقیم
این مواد میتواند شامل مواد مصرفی روزانه مانند: محلولهای تمیز کننده، تجهیزات ایمنی، چسبها و روغنها باشد. مواد غیر مستقیم منابعی هستند که ممکن است وارد محصول نهایی نشود، اما در تولید فرایند تولید از آنها استفاده میشود.
۲. هزینه های نیروی کار
هزینههای نیروی کار شامل هر هزینهای که برای کارکنان واحد تولیدی انجام میدهید است. مانند هزینههای دستمزد، بازنشستگی، مرخصی استعلاجی، وسیله نقلیهٔ شرکت و پاداش است. همچنین هزینهٔ نیروی کار میتواند شامل هر هزینهای باشد که برای بیمه درمانی یا مزایای بازنشستگی کارکنان در نظر گرفته میشود.
هزینه نیروی کار مستقیم
هزینههای مربوط به هرکسی که به صورت مستقیم در تولید یک محصول دخیل است. مانند کارگران خط مونتاژ، مدیران انبار و کنترل کنندگان کیفیت.
هزینه نیرو کار غیر مستقیم
شامل هزینههای کارکنان غیر تولیدی مانند میران یا تیمهای امنیتی است. هزینههای نیروی کار غیرمستقیم معمولا به عنوان هزینههای سربار در تولید در نظر گرفته میشود. هزینههای نیروی کار میتواند ثابت یا متغیر باشد.
هزینه نیروی کار ثابت
میتواند شامل پیمانکاران، تکنسینها و کارکنان تعمیر و نگهداری برای کارهای تعیین شده با انجام کارمزدهای تعیین شده باشد.
هزینه نیروی کار متغیر
میتواند شامل کارگران قراردادی که برای تعمیر ماشینآلات و قطعات میآیند باشد.
۳. هزینه های سربار
هزینه سربار، نوعی هزینه غیر مستقیم است که در طول یک دوره حسابداری یا سال مالی انجام میشود، اما به راحتی نمیتوان آنها را بر اساس هر واحد حساب کرد. اگر هزینهها در در دستهٔ هزینههای مواد یا هزینههای نیروی کار قرار نگیرد، جزء هزینه سربار ساخت محسوب میشود. هزینههای سربار را به دو صورت میتوان تعریف کرد:
هزینه سربار ساخت
هزینههای مربوط به موجودی و کف کارخانه را میتوان به عنوان هزینههای سربار ساخت طبقهبندی کرد.
هزینه سربار تولید
هزینههای مورد نیاز برای فعالیت کل شرکت، هزینههای قانونی مانند آب، برق و هزینههای بودجهبندی بازاریابی، استهلاک، دستمزد، اجاره یا رهن و.. است.
مثال: هزینه استهلاک تجهیزات تولیدی مورد استفاده در تاسیسات تولیدی خود را در نظر بگیرید. تمام هزینههای استهلاک را در نظر نگیرید، فقط آنهایی را که مستقیم به تولید مربوط میشود را در نظر بگیرید. اگر هزینه استهلاک ماهانه ۲۰ میلیون تومان دارید و ۱۵ میلیون تومان آن برای تجهیزات تولیدی است. فقط ۱۵ میلیون تومان را در هزینههای سربار تولید خود لحاظ کنید.
انواع درآمد در حسابداری تولیدی
درآمد در شرکتهای تولیدی به دو دسته زیر تقسیمبندی میشود:
۱. درآمدهای عملیاتی یا اصلی
درآمدهای عملیاتی یا اصلی شامل درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات توسط تیم فروش شرکت است.
۲. درآمدهای غیر عملیاتی یا غیر اصلی
درآمدهای غیر عملیاتی یا غیر اصلی درآمد حاصل از سودهای بانکی، جوایز مختلف و.. است.
دارایی ها در حسابداری شرکت تولیدی
در شرکتهای تولیدی به هرآنچه که از سرمایه گذار و طلبکار در اختیار شرکت قرار دارد، داراییهای شرکت تولیدی گفته میشود.
داراییهایی که در شرکتهای تولیدی وجود دارند عبارتند از:
- وجوه نقد: وجوه نقد شامل وجوه نقد در صندوق و حسابهای بانکی شرکت است.
- مطالبات: شامل بدهکاران به شرکت و اسناد دریافتنی است.
- موجودیها: شامل موجودی اجناس، مواد اولیه، کالاها و سایر ملزومات است.
- داراییهای فیزیکی: مانند ماشینآلات، اثاثیه، ساختمان و.. است.
در قسمت بعدی دربارهٔ مدیریت دارایی در شرکتهای تولیدی صحبت میکنیم که بیشتر بر روی چه چیزهایی تمرکز دارد.
مدیریت دارایی ها در شرکت های تولیدی
مدیریت دارایی در شرکتهای تولیدی بیشتر بر نظارت، بهرهبرداری و نگهداری داراییهای فیزیکی در خط تولید تمرکز دارد. این شامل ماشینآلات، ابزار، امکانات، زیرساختها و هر دارایی دیگری است که بر فرایند تولید و ساخت یک محصول تمرکز دارد. چرخه مدیریت دارایی در شرکتهای تولیدی مانند هر سیستم مدیریت دارایی دیگر برای مدیریت و ایجاد چرخه عمر داراییهای ضروری واحد تولیدی طراحی شده است.
سیستم های هزینه یابی در حسابداری تولیدی
سیستمهای هزینه یابی در واحدهای تولیدی بر اساس نوع فعالیت آن واحد و نوع محصولات تولید آن است. به عبارتی هر واحد اقتصادی با توجه به نوع فعالیت اقدام به انتخاب یک سیستم هزینه یابی میکند. حتی گاهی یک فعالیت اقتصادی که محصولات متعددی دارد، ممکن است برای هر محصول خود از یک سیستم هزینه یابی استفاده کند. چون که فرایند تولید و نوع محصولات با یکدیگر متفاوت است. بنابراین برای تعیین قیمت تمام شده کالای ساخته شده و کالاهای در جریان ساخت از روشهای هزینهیابی متفاوتی برای محاسبه استفاده میشود.
سیستمهای هزینهیابی در حسابداری تولیدی به شرح زیر است:
۱. سیستم هزینه یابی سفارش کار
سیستم هزینهیابی سفارش کار در شرکتهایی کاربرد دارد که محصولات خود را بر اساس سفارش مشتری تولید میکنند و این محصولات اکثر اوقات با هم تفاوت دارند یا در شرکتهایی که تولید انبوه از یک محصول مشخص ندارند، مورد استفاده قرار میگیرد. سیستم هزینهیابی سفارش کار در موسسات حسابداری و حقوقی یا شرکت های معماری و ساختمانی کاربرد دارد که برای هر مراجعه کننده یک سفارش متفاوت و منحصر به فرد انجام میدهند.
۲. سیستم هزینه یابی مرحلهای
از سیستم هزینهیابی مرحلهای برای اندازهگیری و بهای تمام شده محصولات تولیدی مشابه و انبوه استفاده میکنند. فرمول سیستم هزینهیابی مرحلهای به شرح زیر است:
قیمت تمام شده هر واحد محصول= جمع کل هزینه در هر مرحله / تعداد محصول تولید شده در مرحله
۳. سیستم هزینه یابی محصولات مشترک و فرعی
هزینهیابی محصولات مشترک در صنایع غذا، کشاورزی، فولاد، صنایع نفت و گاز و پتروشیمی کاربرد دارد. این صنایع به صورت همزمان و به گونهای غیرقابل تفکیک محصولات گوناگونی تولید میکنند. این محصولات را نمیشود قبل از رسیدن به نقطه تفکیک به تنهایی تولید کرد. به این محصولات، محصولات مشترک میگویند.
در سیستم هزینه یابی محصولات مشترک به کلیه هزینههایی که تا قبل از رسیدن به نقطه تفکیک انجام میشود، هزینهیابی محصولات مشترک میگویند و به کلیه هزینههایی که بعد از نقطه تفکیک برای هر محصول انجام میشود، هزینههای بعد از نقطه تفکیک میگویند. هدف در سیستم هزینه یابی محصولات مشترک، تعیین بهای تمام شده هر یک از محصولات است.
۴. سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC)
در سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC تمرکز بر محاسبه هزینههای ثابت و غیرمستقیم است که در تولید کالا و خدمات نقش داشتهاند. بعد از آن فعالیتهای انجام شده شناسایی و هزینه سربار به تناسب منابعی که در آن فعالیت به کار رفته، اختصاص مییابد. این روش هزینهیابی به بهینه کردن فعالیتها، تغییر روشهای انجام فعالیت یا حذف فعالیتهای غیر ضروری کمک میکند.
روش های هزینه یابی در حسابداری تولیدی
در اینجا لیست کوتاهی از متداولترین روشهای هزینهیابی در حسابداری تولیدی آورده شده است:
1. روش هزینه یابی واقعی
در روش هزینهیابی واقعی، همهٔ هزینههایی که برای تولید یک محصول پرداخت شده مانند هزینه مواد، دستمزد، سربار، بهای تمام شده کالا بر اساس مقادیر واقعی در همان دوره مالی ثبت و محاسبه میشود.
2. روش هزینه یابی نرمال
در روش هزینهیابی نرمال، هزینه مواد مستقیم و دستمزد مستقیم براساس هزینههای واقعی انجام شده ثبت میشود و هزینههای سربار براساس نرخ از پیش تعیین شده در دوره قبلی ثبت و محاسبه میشود. در انتهای دوره مالی، هزینههای واقعی سربار با سربار جذب شده مقایسه میشود و کسر یا اضافه سربار محاسبه و ثبت میشود.
3. روش هزینه یابی استاندارد
در روش هزینهیابی استاندارد برای هر واحد محصول هزینهها تخمین زده میشود و در نهایت در طی دوره مالی آن را هزینههای واقعی مقایسه و مقادیر واریانس آن مشخص میشود. حالا که سیستم هزینهیابی و روشهای هزینه یابی حسابداری تولیدی آشنا شدیم،میخواهیم شما را با ایجاد فرایند حسابداری تولیدی برای یک شرکت تازه تاسیس تولیدی قدم به قدم بررسی کنیم.
مراحل حسابداری تولیدی شرکت های تولیدی
روشهای حسابداری تولیدی کمی با حسابداری معمول تفاوت دارد. بنابراین اگر قصد دارید برای واحد تولیدی خود طبق یک فرایند برای حسابداری تولیدی برنامه بچینید؛ طبق ۱۰ قدم زیر گام بردارید:
۱. یک نرم افزار حسابداری مناسب انتخاب کنید
کسبوکار تولیدی شما مانند شما خلاق و منحصر به فرد است، بنابراین ناگفته نماند که نرم افزار حسابداری شما باید خاص باشد و ویژگیهای مانند: پیگیریهای هزینههای تولید، توانایی تولید گزارشهای مالی و تجزیه و تحلیل آن را داشته باشد، قابلیت کنترل موجودیها را داشته باشد، قابلیت بودجهبندی و پیشبینی را داشته باشد، یک نرمافزار یکپارچه انتخاب کنید که با سایر برنامههای ضروری مانند مدیریت موجودی، برنامهریزی فاکتور و تولید فاکتور ادغام شود.
۲. مواد اولیه خریداری شده را ثبت کنید
بعد از خرید مواد اولیه، ثبت های حسابداری تولیدی برای خریدهای انجام شده را در نرم افزار حسابداری انجام دهید.
[custom-Box-tip]
۳. ردیابی هزینه مستقیم نیروی کار
ثبت هزینههای مستقیم نیروی کار از جمله دستمزد، مزایا، بیمه، مالیات بر حقوق مرتبط با فعالیتهای تولیدی را ثبت کنید. هزینههای مستقیم نیروی کار را به مشاغل یا بخشهای مختلف تولید اختصاص دهید.
۴. تخصیص سربار در تولید
[custom-Box-tip]
هزینههای سربار تولید مانند اجاره، آبوبرق، استهلاک تجهیزات تولید و نیروی کار غیر مستقیم را به صورت اختصاصی محاسبه کنید.
۵. محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده
سپس بهای تمام شده کالای ساخته شده را محاسبه کنید:
بهای تمام شده کالای ساخته شده = کالای در جریان ساخت اول دوره + هزینه تولید – کالای ساخته شده پایان دوره
۶. محاسبه بهای تمام شده کالای فروخته شده
بعد از بهای تمام شده کالای ساخته شده وقت محاسبه بهای تمام شده کالای فروخته شده است:
موجودی کالای ساخته شده ابتدای دوره + قیمت تمام شده کالای ساخته شده طی دوره = قیمت تمام شده کالای آماده برای فروش – موجودی کالای ساخته شده پایان دوره = قیمت تمام شده کالای فروش رفته
۷. تهیه صورتهای مالی
صورتهای مالی که برای شرکتهای تولیدی تهیه میشود؛ شامل جزئیات محاسبه بهای تمام شده کالای فروخته شده، حاشیه ناخالص، هزینههای عملیاتی و درآمد خالص، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقدی و ترازنامه است.
به عنوان مثال ترازنامه در شرکتهای تولیدی مانند ستون فقرات شرکت عمل میکند و بدون ترازنامه در حسابداری تولیدی امکان گرفتن تصمیمات کارآمد یک خیال واهی است. ترازنامه مثبت در یک شرکت تولیدی پتانسیل رشد و توسعهٔ شرکت را دارد. در صورتی که ترازنامه منفی میتواند برعکس در کوتاهترین زمان باعث کاهش رشد شرکت شود.
۸. تجزیه و تحلیل نظارت بر عملکرد
تجزیه و تحلیل هزینهها و کارآمدی کلیه سیستمهای خط تولید مانند ضربان قلب کسبوکار شماست. در این مرحله معیارهای عملکرد تولید مانند واریانس هزینه، نسبت کارایی و سودآوری را براساس خط تولید محصول بررسی کنید. سپس برای کاهش هزینه، بهبود فرایند تصمیمهای لازم را لحاظ کنید. ناکارآمدیهای موجود در سیستم را شناسایی کنید.
۹. الزامات قانونی را بررسی کنید
برای نظارت فرایندی که تا الان انجام دادید را با استانداردهای حسابداری، قوانین مالیاتی مربوط به شرکتهای تولیدی در رابطه با تخصیص هزینه، ارزیابی موجودی، ثبت هزینهها و… را بررسی کنید.
تفاوت حسابداری تولیدی با انواع حسابداری
حسابداری برای سازمانهای تولیدی، علاوه بر حسابداری معمول، شامل حسابداری برای فرایندهای تولید هم میشود. سازمانهای تولیدی با مواد خام، فرایندهای تولید و موجودی سر و کار دارند. بنابراین برای حسابداری نیاز به ایجاد فرایندها و اصول حسابداری تخصصی برای ثبت تراکنشهای مالی ویژه عملیات تولیدی دارند.
حسابداری تولیدی کارگاه کوچک
آیا موارد گفته شده در این مقاله برای حسابداری کارگاه تولیدی کوچک هم کاربرد دارد؟ بله، شما حتی برای حسابداری کارگاه تولیدی کوچک هم به تمام نکات گفته شده در این مقاله نیاز دارید. فرقی نمیکند کسبوکار شما کوچک باشد یا بزرگ، در نهایت شما برای حسابداری صنعتی واحد تولیدی خود باید صورت حسابهای مالی شفاف و مشخص خواسته شده را تهیه و تنظیم کنید تا هم از نظر قانونی به مشکل نخورید و هم در صورتی که در فرایند تولید یا کسب سود با مشکل مواجه شدید با استفاده از این سیستم بتوانید شرایط کارگاه تولیدی خود را مورد بررسی قرار دهید.
سؤالات متداول
۱. شرکتهای تولیدی چگونه صورتهای مالی تهیه میکنند؟
شرکتهای تولیدی صورتهای مالی خود را با توجه به درآمدها و هزینهها جمعآوری و تجزیه و تحلیل میکنند.
۲. صورتهای مالی اصلی مورد استفاده یک حسابدار تولیدی چیست؟
چهار صورت مالی اصلی مورد استفادهٔ یک حسابدار تولیدی عبارت است از: جدول بهای تمام شده کالای تولیدی، ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقدی.
۳. در صورت سود و زیان شرکتهای تولیدی چه اطلاعاتی ثبت میشود؟
صورت سود و زیان یک واحد تولیدی خلاصهای از درآمدها، هزینهها و سودآوری یک شرکت تولیدی را در یک دوره حسابداری، معمولا یک فصل یا سال مالی است.
دیدگاهتان را بنویسید