صفر تا صد حسابداری تولیدی شرکت ها

برخلاف کسب‌وکارهای خرده‌فروشی و خدمات محور، کسب‌وکارهای تولیدی با مجموعه‌ای چالش‌ها در رابطه با هزینه‌یابی و روش‌های حسابداری مواجه هستند. کسب‌وکارهای تولیدی باید مراقب حساب‌ و کتاب‌های خود باشند و مطمئن شوند که نسبت به هزینه‌های خود برای تولید، سود لازم را کسب می‌کنند. چون خودشان از ابتدا باید محصول را تولید کنند و باید حواسشان باشد که هم هزینه‌های تولید را کاهش دهند و هم از مواد اولیه بهترین استفاده را ببرند. شرکت‌های تولیدی از مخارج موجودی و نیروی کار گرفته تا مالیات و هزینه‌های حسابداری باید چندین جنبه مختلف را در نظر بگیرند. در این مقاله هرآنچه باید از حسابداری تولیدی بدانید را پیدا می‌کنید.

حسابداری تولیدی چیست؟

حسابداری تولید به شاخه تخصصی حسابداری بهای تمام شده اشاره دارد که بر کنترل عملیات تولید محصول و مدیریت مالی آن تمرکز دارد. در حسابداری تولیدی جنبه‌های مختلفی مانند: هزینه مواد اولیه، نیروی کار، هزینه‌های سربار و ارزش گذاری کالا بررسی می‌شود.

فرآیند تولید و ثبت های حسابداری تولیدی

به عنوان نمونه، هزینه تولید یک خلال دندان را در نظر بگیرید. اطلاعات دربارهٔ چوب، مادهٔ اولیه باید به تفکیک وارد سیستم حسابداری تولید شود. در فرایند تولید برای تبدیل قطعات بزرگ چوب به خلال دندان نیاز به ماشین‌آلات است. کارگران هم در این فرایند وظیفه ذخیره‌سازی و جابه‌جایی کالاهای در حال تولید را برعهده دارند.

بسته‌بندی خلال دندان یا باید در داخل مجموعه تولید شود یا از فروشندگانی که سفارش بسته‌بندی می‌گیرند، تهیه شود، خلال دندان‌ها بسته‌بندی و کارگران آن‌ها را برای قرار دادن در کامیون جا به جا می‌کنند تا برای فروشندگان اسال شود.

هدف حسابداری تولیدی چیست؟

هدف حسابداری تولید، ارائه اطلاعات لازم به مدیریت یک شرکت تولیدی برای تصمیم‌گیری استراتژیک دربارهٔ تخصیص منابع، برنامه‌ریزی تولید، قیمت‌گذاری محصول، کنترل کیفیت و بهبود کارایی و سودآوری تولیدات است.

وظایف حسابدار تولیدی چیست؟

یک حسابدار تولیدی باید درک خوبی از فرایند تولید یک شرکت را داشته باشد تا تمام تراکنش‌های مالی که در این فرایند اتفاق می‌افتد را درک و ثبت کند. یک حسابدار تولیدی باید فعالیت‌های مربوط به ثبت، کنترل و گزارش اطلاعات مالی در طول فرایند تولید تا خروج نهایی محصول و فروش است.

به طور خلاصه وظایف یک حسابدار تولیدی را می‌توانیم مانند زیر طبقه‌بندی کنیم:

انواع هزینه‌ ها در حسابداری شرکت‌ های تولیدی

هزینه‌های تولید به ۳ دسته اصلی؛ هزینه مواد مستقیم، هزینه نیروی کار مستقیم و هزینه‌های غیر مستقیم یا سربار ساخت تقسیم‌بندی می‌شود. این هزینه‌ها تمام هزینه‌های مصرف شده برای تولید یک کالا است. علاوه بر این هزینه‌های غیر مستقیم ی نیز وجود دارد که باید در یک تجارت تولیدی در نظر گرفته شود. مانند: حق بیمه و هزینه‌های روزانه دفتر.

۱. هزینه‌ های مواد

مواد مستقیم

این مواد می‌تواند شامل چوب، فلزات، پلاستیک و در مورد تولید مواد غذایی شامل آرد، نمک و آب باشد. این‌ها مواد محسوسی هستند که در تولید فرایند تولید بر اساس هر واحد محاسبه و مصرف می‌شوند.

مواد غیر مستقیم

این مواد می‌تواند شامل مواد مصرفی روزانه مانند: محلول‌های تمیز کننده، تجهیزات ایمنی، چسب‌ها و روغن‌ها باشد. مواد غیر مستقیم منابعی هستند که ممکن است وارد محصول نهایی نشود، اما در تولید فرایند تولید از آن‌ها استفاده می‌شود.

۲. هزینه‌ های نیروی کار

هزینه نیروی کار مستقیم

هزینه‌های مربوط به هرکسی که به صورت مستقیم در تولید یک محصول دخیل است. مانند کارگران خط مونتاژ، مدیران انبار و کنترل کنندگان کیفیت.

هزینه نیرو کار غیر مستقیم

شامل هزینه‌های کارکنان غیر تولیدی مانند میران یا تیم‌های امنیتی است. هزینه‌های نیروی کار غیرمستقیم معمولا به عنوان هزینه‌های سربار در تولید در نظر گرفته می‌شود. هزینه‌های نیروی کار می‌تواند ثابت یا متغیر باشد.

هزینه نیروی کار ثابت

می‌تواند شامل پیمانکاران، تکنسین‌ها و کارکنان تعمیر و نگهداری برای کارهای تعیین شده با انجام کارمزدهای تعیین شده باشد.

هزینه نیروی کار متغیر

می‌تواند شامل کارگران قراردادی که برای تعمیر ماشین‌آلات و قطعات می‌آیند باشد.

۳. هزینه های سربار

هزینه سربار ساخت

هزینه‌های مربوط به موجودی و کف کارخانه را می‌توان به عنوان هزینه‌های سربار ساخت طبقه‌بندی کرد.

هزینه سربار تولید

هزینه‌های مورد نیاز برای فعالیت کل شرکت، هزینه‌های قانونی مانند آب، برق و هزینه‌های بودجه‌بندی بازاریابی، استهلاک، دستمزد، اجاره یا رهن و.. است.

انواع درآمد در حسابداری تولیدی

درآمد در شرکت‌های تولیدی به دو دسته زیر تقسیم‌بندی می‌شود:

۱. درآمدهای عملیاتی یا اصلی

درآمدهای عملیاتی یا اصلی شامل درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات توسط تیم فروش شرکت است.

۲. درآمدهای غیر عملیاتی یا غیر اصلی

درآمدهای غیر عملیاتی یا غیر اصلی درآمد حاصل از سودهای بانکی، جوایز مختلف و.. است.

دارایی ها در حسابداری شرکت تولیدی

در شرکت‌های تولیدی به هرآنچه که از سرمایه‌‎ گذار و طلبکار در اختیار شرکت قرار دارد، دارایی‌های شرکت تولیدی گفته می‌شود.

دارایی‌هایی که در شرکت‌های تولیدی وجود دارند عبارتند از:

در قسمت بعدی دربارهٔ مدیریت دارایی در شرکت‌های تولیدی صحبت می‌کنیم که بیشتر بر روی چه چیزهایی تمرکز دارد.

مدیریت دارایی ها در شرکت های تولیدی

مدیریت دارایی در شرکت‌های تولیدی بیشتر بر نظارت، بهره‌برداری و نگهداری دارایی‌های فیزیکی در خط تولید تمرکز دارد. این شامل ماشین‌آلات، ابزار، امکانات، زیرساخت‌ها و هر دارایی دیگری است که بر فرایند تولید و ساخت یک محصول تمرکز دارد. چرخه مدیریت دارایی در شرکت‌های تولیدی مانند هر سیستم مدیریت دارایی دیگر برای مدیریت و ایجاد چرخه عمر دارایی‌های ضروری واحد تولیدی طراحی شده است.

سیستم‌ های هزینه یابی در حسابداری تولیدی

سیستم‌های هزینه یابی در واحدهای تولیدی بر اساس نوع فعالیت آن واحد و نوع محصولات تولید آن است. به عبارتی هر واحد اقتصادی با توجه به نوع فعالیت اقدام به انتخاب یک سیستم هزینه یابی می‌کند. حتی گاهی یک فعالیت اقتصادی که محصولات متعددی دارد، ممکن است برای هر محصول خود از یک سیستم هزینه یابی استفاده کند. چون که فرایند تولید و نوع محصولات با یک‌دیگر متفاوت است. بنابراین برای تعیین قیمت تمام شده کالای ساخته شده و کالاهای در جریان ساخت از روش‌های هزینه‌یابی متفاوتی برای محاسبه استفاده می‌شود.

سیستم‌های هزینه‌یابی در حسابداری تولیدی به شرح زیر است:

۱. سیستم هزینه یابی سفارش کار

۲. سیستم هزینه یابی مرحله‌ای

از سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای برای اندازه‌گیری و بهای تمام شده محصولات تولیدی مشابه و انبوه استفاده می‌کنند. فرمول سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای به شرح زیر است:

قیمت تمام شده هر واحد محصول= جمع کل هزینه در هر مرحله / تعداد محصول تولید شده در مرحله

۳. سیستم هزینه یابی محصولات مشترک و فرعی

در سیستم هزینه یابی محصولات مشترک به کلیه هزینه‌هایی که تا قبل از رسیدن به نقطه تفکیک انجام می‌شود، هزینه‌یابی محصولات مشترک می‌گویند و به کلیه هزینه‌هایی که بعد از نقطه تفکیک برای هر محصول انجام می‌شود، هزینه‌های بعد از نقطه تفکیک می‌گویند. هدف در سیستم هزینه یابی محصولات مشترک، تعیین بهای تمام شده هر یک از محصولات است.

۴. سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC)

در سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC تمرکز بر محاسبه هزینه‌های ثابت و غیرمستقیم است که در تولید کالا و خدمات نقش داشته‌اند. بعد از آن فعالیت‌های انجام شده شناسایی و هزینه سربار به تناسب منابعی که در آن فعالیت به کار رفته، اختصاص می‌یابد. این روش هزینه‌یابی به بهینه کردن فعالیت‌ها، تغییر روش‌های انجام فعالیت یا حذف فعالیت‌های غیر ضروری کمک می‌کند.

روش‌ های هزینه‌ یابی در حسابداری تولیدی

در اینجا لیست کوتاهی از متداول‌ترین روش‌های هزینه‌یابی در حسابداری تولیدی آورده شده است:

1. روش هزینه یابی واقعی

در روش هزینه‌یابی واقعی، همهٔ هزینه‌هایی که برای تولید یک محصول پرداخت شده مانند هزینه مواد، دستمزد، سربار، بهای تمام شده کالا بر اساس مقادیر واقعی در همان دوره مالی ثبت و محاسبه می‌شود.

2. روش هزینه یابی نرمال

3. روش هزینه یابی استاندارد

در روش هزینه‌یابی استاندارد برای هر واحد محصول هزینه‌ها تخمین زده می‌شود و در نهایت در طی دوره مالی آن را هزینه‌های واقعی مقایسه و مقادیر واریانس آن مشخص می‌شود. حالا که سیستم هزینه‌یابی و روش‌های هزینه یابی حسابداری تولیدی آشنا شدیم،می‌خواهیم شما را با ایجاد فرایند حسابداری تولیدی برای یک شرکت تازه تاسیس تولیدی قدم به قدم بررسی کنیم.

مراحل حسابداری تولیدی شرکت های تولیدی

روش‌های حسابداری تولیدی کمی با حسابداری معمول تفاوت دارد. بنابراین اگر قصد دارید برای واحد تولیدی خود طبق یک فرایند برای حسابداری تولیدی برنامه بچینید؛ طبق ۱۰ قدم زیر گام بردارید:

۱. یک نرم افزار حسابداری مناسب انتخاب کنید

کسب‌وکار تولیدی شما مانند شما خلاق و منحصر به فرد است، بنابراین ناگفته نماند که نرم افزار حسابداری شما باید خاص باشد و ویژگی‌های مانند: پیگیری‌های هزینه‌های تولید، توانایی تولید گزارش‌های مالی و تجزیه‌ و تحلیل آن را داشته باشد، قابلیت کنترل موجودی‌ها را داشته باشد، قابلیت بودجه‌بندی و پیش‌بینی را داشته باشد، یک نرم‌افزار یک‌پارچه انتخاب کنید که با سایر برنامه‌های ضروری مانند مدیریت موجودی، برنامه‌ریزی فاکتور و  تولید فاکتور ادغام شود. 

۲. مواد اولیه خریداری شده را ثبت کنید

۵. محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده

سپس بهای تمام شده کالای ساخته شده را محاسبه کنید:
بهای تمام شده کالای ساخته شده = کالای در جریان ساخت اول دوره + هزینه تولید – کالای ساخته شده پایان دوره

۶. محاسبه بهای تمام شده کالای فروخته شده

۷. تهیه صورت‌های مالی

صورت‌های مالی که برای شرکت‌های تولیدی تهیه می‌شود؛ شامل جزئیات محاسبه بهای تمام شده کالای فروخته شده، حاشیه ناخالص، هزینه‌های عملیاتی و درآمد خالص، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقدی و ترازنامه است.

به عنوان مثال ترازنامه در شرکت‌های تولیدی مانند ستون فقرات شرکت عمل می‌کند و بدون ترازنامه در حسابداری تولیدی امکان گرفتن تصمیمات کارآمد یک خیال واهی است. ترازنامه مثبت در یک شرکت تولیدی پتانسیل رشد و توسعهٔ شرکت را دارد. در صورتی که ترازنامه منفی می‌تواند برعکس در کوتاه‌ترین زمان باعث کاهش رشد شرکت شود.

۸. تجزیه و تحلیل نظارت بر عملکرد

۹. الزامات قانونی را بررسی کنید

برای نظارت فرایندی که تا الان انجام دادید را با استانداردهای حسابداری، قوانین مالیاتی مربوط به شرکت‌های تولیدی در رابطه با تخصیص هزینه، ارزیابی موجودی، ثبت هزینه‌ها  و… را بررسی کنید.

تفاوت حسابداری تولیدی با انواع حسابداری

حسابداری تولیدی کارگاه کوچک

آیا موارد گفته شده در این مقاله برای حسابداری کارگاه تولیدی کوچک هم کاربرد دارد؟ بله، شما حتی برای حسابداری کارگاه تولیدی کوچک هم به تمام نکات گفته شده در این مقاله نیاز دارید. فرقی نمی‌کند کسب‌وکار شما کوچک باشد یا بزرگ، در نهایت شما برای حسابداری صنعتی واحد تولیدی خود باید صورت حساب‌های مالی شفاف و مشخص خواسته شده را تهیه و تنظیم کنید تا هم از نظر قانونی به مشکل نخورید و هم در صورتی که در فرایند تولید یا کسب سود با مشکل مواجه شدید با استفاده از این سیستم بتوانید شرایط کارگاه تولیدی خود را مورد بررسی قرار دهید.

سؤالات متداول