دارایی چیست؟ انواع دارایی و نحوه ثبت آن‌ها در تزازنامه
مطالعه متمرکز
در حوزه حسابداری، دارایی ها وسیله و ابزاری هستند که از طریق آن‌ها یک کسب‌وکار می‌تواند بدهی‌ها و تعهدات خود را انجام دهد و با انجام فعالیت‌های مالی به منافع اقتصادی و کسب سود دست یابد. همچنین میتوان از طریق استفاده از دارایی ها و یا با فروش آن‌ها و کسب سود حاصل از فروش پول جدید وارد شرکت کرد. به همین جهت شناخت دارایی و حسابداری دارایی بسیار حائز اهمیت است.
دارایی (Asset) چیست؟
دارایی منابع اقتصادی شرکت هستند که فعالیت‌های اقتصادی با استفاده از آن‌ها انجام می‌شود و افراد یا شرکت‌ها مالکیت آن را در اختیار دارند و انتظار می‌رود که این منابع در آینده منافعی را برای شرکت ایجاد کند.
به عبارت دیگر دارایی، منابع اقتصادی متعلق به شرکت هستند که قابل تبدیل به پول و دارای منافع آتی هستند.
شرکت‌ها بر حسب نوع فعالیت و حجم فعالیتشان دارایی های متفاوت دارند. اموال و مطالبات و سایر منابع اقتصادی که در نتیجه معاملات و عملیات مالی و یا سایر رویدادهای مالی ایجاد می‌شوند، دارایی نامیده می‌شوند.
تعریف دارایی طبق استاندارد حسابداری
در استاندارد حسابداری به منافع اقتصادی که طی عملیات مالی و اقتصادی، تحت تملک واحد تجاری درمی‌آید و برحسب پول مورد سنجش قرار می‌گیرد، دارایی گفته می‌شود. از این منافع میتوان برای رسیدن به منابع اقتصادی که مالکیت دارند استفاده کرد که در آخر به وجه نقد یا معادل آن به دارایی دیگر تبدیل می‌شوند و ارزش اقتصادی داشته و امکان فروش یا معاوضه دارند.
مهم‌ترین استانداردهای حسابداری دارایی ها
استاندارد شماره 8: حسابداری موجودی مواد و کالا
استاندارد حسابداری شماره 8، طریقه ارزشیابی و قرارگرفتن موجودی کالا در ترازنامه را بیان می‌کند.
استاندارد شماره 11: دارایی های ثابت مشهود
استاندارد حسابداری شماره 11، درمورد شناخت دارایی ثابت و طریقه تعیین مبلغ ارزش دفتری دارایی و همچنین محاسبه و شناخت هزینه استهلاک دارایی ها و زیان کاهش ارزش آن‌هاست. به صورت کلی میتوان گفت در این استاندارد، نحوه حسابداری دارایی‌های ثابت مشهود توضیح داده شده است تا استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی بتوانند اطلاعات مربوط به سرمایه‌گذاری واحد تجاری در این دارایی‌ها و تغییرات آن را تشخیص دهند.
استاندارد شماره 13: حسابداری مخارج تأمین مالی
استاندارد حسابداری شماره 13، در مورد نحوه عمل حسابداری مخارج تأمین مالی است. بر اساس این استاندارد، مخارج تأمین مالی عموماً بلافاصله به‌عنوان هزینه دوره شناسایی می‌شود.
اهمیت دارایی برای کسب‌وکارها
اهمیت دارایی ها بیشتر آن است که به انجام امور کسب‌وکار یاری می‌رسانند، درآمدزایی می‌کنند، ارزش شرکت‌ها را افزایش می‌دهند و در موارد ضروری میتوان از آن‌ها به عنوان تضمین دریافت وام استفاده کرد.
همین طور که می‌دانید شرکت‌ها زمانی که درخواست وام از بانک می‌کنند باید صورت های مالی از جمله ترازنامه شرکت را در اختیار بانک مربوطه قرار دهند و هرچه در ترازنامه دارایی های شرکت بیشتر از بدهی های آن باشد نشان دهنده این است که وضعیت مالی شرکت بهتر است و اعتبار شرکت برای دریافت وام افزایش می‌یابد.
دارایی های شرکت در کدام یک از صورت های مالی منعکس می‌شود؟
همان طور که می دانیم ترازنامه یکی از صورت‌های مالی است که برای نشان دادن وضعیت مالی یک شرکت در یک دوره زمانی معین مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ترازنامه دارایی، سرمایه و بدهی هر شرکت به صورت کامل آورده شده است.
دارایی ها در بخش راست ترازنامه قرار می‌گیرند و به ترتیب نقدینگی لیست می‌شوند. البته باید این نکته را هم درنظر گرفت که دارایی‌های ثابت معمولاً با استهلاک مواجه هستند که نشان‌دهنده کاهش ارزش آن‌ها بر اثر استفاده یا گذر زمان است و به ارزش دفتری در ترازنامه آورده می‌شوند که با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌شود:
ارزش دفتری دارایی ثابت = دارایی های ثابت − استهلاک انباشته
تفاوت دارایی و دارایی خالص چیست؟
به ارزش کل دارایی های شرکت منهای ارزش کل بدهی‌های شرکت خالص ارزش دارایی گفته می‌شود که معیاری است برای مقایسه عملکرد شرکت‌ها. اما به حاصل جمع کل بدهی‌های آن واحد و حقوق صاحبان سهام آن، دارایی گفته می‌شود.
تفاوت دارایی و هزینه چیست؟
هر واحد تجاری یا شرکت با هدف کسب درآمد در طول فعالیت‌های اقتصادی خود مخارجی را متحمل می‌شود یا منایعی را از دست می‌دهد تا درآمدی کسب کند که در علم حسابداری به این مخارج، هزینه گفته می‌شود. ولی دارایی منابع اقتصادی است که در آینده برای شرکت منفعت دارد.
تفاوت دارایی شخصی و دارایی تجاری
دارایی شخصی، دارایی متعلق به یک فرد است مثل مسکن، اتومبیل شخصی، رایانه رومیزی، صندلی و… ولی دارایی تجاری، دارایی متعلق به یک کسب‌وکار یا شرکت است مثل اثاثه، تجهیزات، ساختمان شرکت و… .
آیا نیروی کار نیز دارایی است؟
در تعاریف جدید اقتصادی و کسب‌وکار، نیروی کار دارایی نیست بلکه سرمایه است. نیروی کار انسانی شامل افرادی است که به یک کسب‌وکار کمک می‌کنند تا به اهداف تجاری خود برسند و در ازای انجام کار، حقوق و دستمزد دریافت کنند. نیروی کار دارایی نیست اما در افزایش و رشد ارزش دارایی‌ها سهم دارد و تاثیرگذار است.
به عنوان مثال، دارایی های غیرمشهود، مثل مالکیت معنوی، حق اختراع، اعتبار نام یک برند و غیره به واسطه افراد نیروی کار متخصص و خبره حاصل می‌شوند و به ارزش آن‌ها افزوده می‌شود.
انواع دارایی از لحاظ زمان نقدشوندگی
1) دارایی جاری
به این معنی است که این دارایی ها در طی یک سال مصرف خواهد شد یا از نقدشوندگی بسیاری برخوردار است و جریانات نقدی آن طی یک سال ایجاد خواهد شد. دارایی‌های جاری شامل پول نقد و سایر حسابهای با نقدشوندگی سریع مثل حسابهای دریافتنی، موجودی کالا، پیش پرداخت ها و… هستند.
انواع دارایی های جاری
- موجودی نقد: عبارت است از وجه نقد و حسابهای جاری نزد بانک‌ها و موسسات مالی و یا پول نقد داخل شرکت و صندوق شرکت. باید توجه داشت وجه نقدی که داخل موسسه نگهداری می‌شود را در قالب صندوق و اگر وجه نقد نزد بانک نگهداری شود آن را در قالب حساب بانک گزارش می‌کنید.
- مطالبات طلب موسسه از دیگران: که شامل حسابهای دریافتنی و اسناد دریافتنی و چک و سفته و برات می‌باشد.
- موجودی مواد و کالا: موجودی هایی که به قصد فروش یا ساخت محصول یا ارائه خدمات نگهداری می‌شوند شامل مواد خام و کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده و موجودی ملزومات.
- .پیش پرداخت ها: در زمانی که شرکت قبل از دریافت کالا یا خدمات پول پرداخت می‌کند به آن پیش پرداخت می‌گوییم مثل پیش پرداخت اجاره، پیش پرداخت تعمیرات و… .
- سرمایه گذاریهای کوتاه‌مدت: اگر واحدهای تجاری وجوه مازاد خود را برای جلوگیری از راکت ماند‌ن در یک بازه زمانی کوتاه مدت در محلی سرمایه‌گذاری کنند به این مبالغ سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت گفته می‌شود. سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت شامل سپرده سرمایه‌گذاری‌های نزد بانک‌ها، اوراق مشارکت، سهام شرکت‌های پذیرفتـه شده در بورس اوراق بهادار و چنین موارد است.
2) دارایی غیر جاری
مثل دارایی های ثابت که انتظار می‌رود تا به تولید سود برای بیش از یک سال ادامه دهند و جریانات نقدی آن‌ها بیشتر از یک سال حاصل شود.
چون هدف اصلی از آن‌ها فروش نیست، پس به سادگی قابل نقد شدن نیست. دارایی های ثابت مثل تجهیزات، ساختمان‌ها، ماشین آلات، اثاثه و… .
انواع دارایی های غیرجاری
- دارایی ثابت مشهود: دارایی هایی هستند که فیزیکی هستند، با چشم دیده می‌شوند، قابل لمس هستند، نسبت به دارایی های جاری گردش کمتری دارند، طول عمر بیش از یک سال دارند و دارایی های غیر نقد هستند. مثل اثاثه و تجهیزات، ماشین الات، ساختمان و… .
- دارایی ثابت نامشهود: دارایی هایی هستند که فیزیکی نیستند، با چشم دیده نمی‌شوند یا قابل لمس نیستند. مثل نرم افزار، حق امتیاز، حق اختراع، سرقفلی، حق تالیف و… .
- سرمایه گذاری بلندمدت: اگر شرکت وجه نقدی داشته باشد که آن را در حساب جاری یا قرض الحسنه نگه ندارد و آن را جایی در بازه زمانی طولانی و یا به مدت بیشتر از یکسال سرمایه گذاری کند مثلا نزد بانک دو ساله سپرده کند، سرمایه گذاری بلند مدت انجام داده است و یا سرمایه گذاری در سهام و اوراق مشارکت، سرمایه گذاری در زمین، سرمایه گذاری در سکه و طلا و… .
- سایر دارایی ها: اگر در شرکت دارایی داریم که در هیچ کدام از ویژگی‌های دارایی های بالا را نداشته باشد و نتوانیم در هیچ کدام از طبقه بندی‌های بالا آن را جایگذاری کنیم به عنوان سایر دارایی ها در نظر می‌گیریم. مثل ماشین آلات اسقاطی، وجوه مسدود شده بانکی و یا تجهیزات و ماشین آلات و زمینی که در روال عادی عملیات شرکت مورداستفاده قرار نمی‌گیرند.
انوع دارایی بر اساس کاربرد
1) دارایی‌های عملیاتی
دارایی‌های عملیاتی آن دسته از دارایی‌هایی هستند که در جریان عملیات جاری یک شرکت به دست می‌آیند. به عبارت دیگر دارایی عملیاتی نیازمند جریان تولید است و درآمد حاصل از آن ثبت می‌شود. برخی از نمونه‌های دارایـی‌های عملیاتی عبارتند از حق چاپ، مجوزها، موجودی‌ها، تجهیزات یا ماشین‌آلات و فناوری‌های مورد استفاده یک کسب‌وکار.
2) دارایی‌های غیرعملیاتی
به تمام دارایی‌هایی که فاقد فعالیت‌های تجاری روزانه هستند، دارایی غیر عملیاتی می‌گویند. این دارایی‌ها درآمد ایجاد می‌کنند. زمین یا ملک خالی و سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت را میتوان به عنوان دارایـی‌های غیرعملیاتی نام برد.
دارایی نقصان پذیر چیست؟
دسته‌ای از دارایی‌ها در حسابداری وجود دارد، که پس از استخراج به موجودی مواد و یا کالا تبدیل می‌شوند، این دارایی‌ها با انجام عملیات برداشت و استخراج به اتمام می‌رسند. از جمله دارایی‌های نقصان پذیر انواع معادن و جنگل‌ها هستند.
نکته مهم
در ترازنامه دارایی نقصان پذیر با نام معادن و ذخایر قابل مشاهده است.
دارایی های زیستی چیست؟
دارایی های زیستی مولد یا غیرمولد که جزو دارایی های مرتبط با فعالیت های کشاورزی هستند در حقیقت مربوط به استاندارد بین المللی حسابداری شماره 41 با نام فعالیت‌های کشاورزی می‌باشند. همچنین در استاندارد شماره 26 حسابداری ایران هم دارایی های زیستی به این صورت تعریف شده که هر گونه حیوان یا گیاه زنده جزو دارایی های زیستی محسوب می‌شود.
به حیوان یا گیاه زنده، گوسفند و خوک و گاو شیرده ، درختان جنگل، سبزیجات و گندم، گیاهانی که برداشت می‌شوند، بوته درخت سبزیجات از تولیدات کشاورزی که برداشت می‌شود مثل میوه درختان برگ مو، بوته چای و مواردی از این دست دارایی های زیستی می‌گویند.
دارایی های زیستی غیرمولد (نظیر گوساله گوشتی) بر اساس ارزش منصفانه پس از کسر مخارج برآوردی زمان فروش اندازه گیری می‌شود. دارایی های زیستی مولد (نظیر گله شیری و درختان میوه) بر مبنای بهای تمام شده شناسایی می‌شود. واحد تجاری باید مبلغ دفتری دارایی های زیستی مولد و غیرمولد خود را به صورت جداگانه در ترازنامه ارائه کند.
ماهی پرورشی، نمونه‌ای از دارایی زیستی غیرمولد می‌باشد که وجود اطلاعات بهای تمام شده ماهیان پرورشی برای استفاده مدیریت در امر تصمیم گیری ضروری و حیاتی می‌باشد و تأمین اطلاعات مورد نیاز مستلزم استقرار یک سیستم حسابدرای بهای تمام شده مناسب است.
تولیدات کشاورزی استحصال شده از دارایی های زیستی (نظیر گوشت، میوه، شیر) در زمان برداشت به ارزش منصفانه پس از کسر مخارج برآوردی زمان فروش شناسایی می‌شود. ارزش منصفانه تعیین شده در زمان برداشت به کسرمخارج فروش به عنوان بهای تمام شده تولیدات کشاورزی محصول و تا زمان فروش، بر مبنای بهای تمام شده گزارش می‌شود.
جمع بندی
همینطور که در مقاله خواندید دارایی به منابع اقتصادی شرکت گفته می‌شود که متعلق به شرکت می‌باشد و دارای منفعتی در آینده هستند. همچنین متوجه شدیم شناخت و طبقه بندی دارایی ها بسیار حائز اهمیت است زیرا در یک صنعت پرریسک، درک اینکه کدام دارایی‌ها مشهود و یا کدام نامشهود هستند، به ارزیابی قابلیت پرداخت و ریسک آن کمک می‌کند.
همچنین تشخیص دارایی عملیاتی و غیر عملیاتی برای درک سهم درآمدهای هر دارایی و همچنین در تعیین درصد درآمدهای یک شرکت از فعالیت‌های اصلی تجاری آن مهم است. در این مقاله با تفاوت دارایی و هزینه و انواع دارایی ها آشنا شدیم و دریافتیم تمام دارایی های شرکت در سمت راست ترازنامه گزارش می‌شود.
سوالات متداول
1. آیا سگ نگهبان کارخانه هم جزو دارایی های آن کارخانه محسوب می شود؟
بله، همین طور که در بالا برایتان توضیح دادیم هر موجود زنده جز دارایی های زیستی می‌باشد. پس سگ نگهبان هم جز دارایی های زیستی محسوب می‌شود.
2. نحوه حسابداری سگ نگهبان به عنوان دارایی در دفاتر حسابداری چگونه است؟
سگ نگهبان باید با حساب کل دارایی های ثابت مشهود و با معین دارایی های زیستی و با تفضیل سگ نگهبان بدهکار شود و در صورتی که به صورت نقد پرداخت کرده‌ایم بانک بستانکار و در صورتی که به صورت نسیه بوده سایر حسابهای پرداختنی بستانکار شود.
دیدگاهتان را بنویسید