سامانه مودیان و پایانه های فروشگاهی (آموزش نحوه ثبت نام سامانه مودیان و دریافت شناسه یکتا)

سامانه مودیان (Taxpayer system) سامانه‌ای است که مودیان مالیاتی مشمول از آن برای ارسال صورت حساب الکترونیکی و اتصال پایانه های فروشگاهی خود استفاده می‌کنند. در واقع تمام صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقی ملزم به ثبت نام در سامانه مودیان هستند. مقامات دولتی دلایلی مثل ایجاد عدالت مالیاتی، کاهش شکاف طبقاتی، افزایش سهم مالیات و کاهش سهم نفت در بودجه و کنترل تورم را از دلایل ایجاد سامانه مودیان اعلام کرده‌اند. در این مقاله از سری مقالات آموزش مالیات به تعاریف مهم، دریافت شناسه یکتا، نکات رسیدگی به دفاتر مالیاتی و آموزش ثبت نام در سامانه مودیان و پایانه های فروشگاهی خواهیم پرداخت.

سامانه مودیان چیست؟

سازمان امور مالیاتی به جهت افزایش شفافیت اطلاعات مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی که از طرق مختلف از جمله صدور صورتحساب‌های تقلبی یا صوری بود؛ اقدام به راه اندازی سامانه مودیان نموده است. سامانه‌ای که  تحت مدیریت سازمان در آن به هر مودی، کارپوشه ویژه‌­ای اختصاص یافته و تبادل اطلاعات میان مودیان و سازمان منحصرا از طریق آن کارپوشه انجام می­‌شود. مؤدیان می­‌توانند با استفاده از هرگونه سخت افزار یا نرم افزار اعم از رایانه شخصی، پایانه فروشگاهی، سامانه‌های ابری یا هر وسیله دیگری که حافظه مالیاتی به آن متصل شده باشد، به سامانه مودیان متصل شوند و از طریق این سامانه اقدام به ثبت، صدور و استعلام صورتحساب الکترونیکی نمایند.

تفاوت مهم سامانه مودیان با سامانه‌های دیگر

مهم‌ترین تفاوت سامانه مودیان با سامانه‌های دیگر نظیر لیست معاملات فصلی این است که طرفین معامله به صورت مستقل اقدام به ارسال اطلاعات نمی‌کنند. بلکه فروشنده صورتحساب و نحوه تسویه معامله و سایر جزئیات معامله را در سامانه مودیان ارسال می‌نماید و شخص خریدار اقدام به رویت، بررسی و تایید یا رد صورتحساب می‌نماید. تا زمانی که صورتحساب صحیح ارسال نشده باشد خریدار از اعتبار مالیاتی آن نمی‌تواند استفاده نماید.

پایانه فروشگاهی چیست؟

در تعریف پایانه فروشگاهی باید اعلام نمود که رایانه، دستگاه کارتخوان (POS) یا درگاه پرداخت الکترونیک که سه قابلیت زیر را داشته باشند:

🟢 اتصال به شبکه پرداخت بانکی
🟢 اتصال به سامانه مودیان
🟢 صدور صورتحساب الکترونیک

قاعدتا برای انجام این سه قابلیت شرکت‌های ارائه کننده خدمات پرداخت، نظیر شاپرک باید همکاری لازم را با سازمان امور مالیاتی داشته باشند تا رسید پرداخت این دستگاه‌ها به عنوان صورتحساب معتبر برای شخص خریدار لحاظ گردد. بنگاه‌های صنفی و غیرصنفی که فروش به مصرف کننده نهایی دارند، باید این سامانه را راه‌اندازی نمایند و صندوق فروش نمی‌تواند جایگزین این پایانه باشد.

حافظه الکترونیک (حافظه مالیاتی)

در قانون، حافظه الکترونیک عبارت است از: نوعی حافظه الکترونیکی که برای ثبت و نگهداری اطلاعات مندرج در صورتحساب های الکترونیکی و انتقال آن به سامانه مودیان مورد استفاده قرار می‌گیرد. حافظه مالیاتی می‌تواند به شکل سخت افزاری یا نرم افزاری باشد. حافظه مالیاتی تحت نظارت سازمان، توسط مودی برای ثبت صورتحساب الکترونیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر حافظه مالیاتی باید دارای شماره شناسه یکتا باشد. شناسه یکتای حافظه مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی اختصاص داده می‌شود.

از متن قانون معمولا چنین تصور می‌شد که حافظه مالیاتی باید یک قطعه سخت افزاری باشد یا یک نرم افزار غیر از نرم افزارهای حسابداری که پس از نصب بر روی رایانه، تمامی صورتحساب‌های صادره را در خود ذخیره نماید. اما طی مراحل مختلف که سازمان اطلاعیه‌ها را صادر نمود مشخص گردید منظور از حافظه، همان نرم افزارهای حسابداری است که برای صدور صورتحساب الکترونیک باید تغییرات لازم را در ساختار خود ایجاد کنند تا بتواند صورتحساب‌ها را به سامانه مودیان ارسال کند و مورد تایید قرار گیرد. اصولاً مهمترین شرط بقا یک نرم افزار حسابداری از سال 1402 به بعد ایجاد چنین قابلیتی در آن است.

انواع صورتحساب مالیاتی

صورتحساب الکترونیک

صورتحسابی است دارای شماره منحصر به فرد مالیاتی که اطلاعات مندرج در آن، در حافظه مالیاتی فروشنده ذخیره می‌شود. مشخصات و اقلام اطلاعاتی صورتحساب الکترونیکی، متناسب با نوع کسب و کار توسط سازمان تعیین و اعلام می شود. در مواردی که از دستگاه کارتخوان بانکی یا درگاه پرداخت الکترونیکی به عنوان پایانه فروشگاهی استفاده می‌شود، رسید یا گزارش الکترونیکی پرداخت خرید صادره در حکم صورتحساب الکترونیکی است. صورتحساب الکتورنیک دارای 3 نوع متفاوت می‌باشد:

❗ نوع اول: کامل مشابه صورتحساب رسمی است که تا قبل از این هم مودیان برای قبولی اعتبار مالیات بر ارزش افزوده از آن استفاده می‌کردند و حاوی اطلاعات کامل از جمله اطلاعات خریدار، فروشنده، کالا یا خدمات مورد معامله، مالیات بر ارزش افزوده، تخفیف، نحوه تسویه و… است.

❗ نوع دوم: اطلاعات فروشنده و کالا و خدمات کامل درج می‌شود بدون نیاز به اطلاعات خریدار؛ که مالیات بر ارزش افزوده مندرج در این صورتحساب به عنوان اعتبار مالیاتی شخص خریدار لحاظ نمی‌شود.

❗ نوع سوم: رسید پرداخت صادره از دستگاه کارتخوان و درگاه الکترونیک پرداخت که مالیات بر ارزش افزوده مندرج در این صورتحساب به عنوان اعتبار مالیاتی شخص خریدار لحاظ نمی‌شود.

صورتحساب غیر الکترونیک

❗ همانند صورتحساب الکترونیک نوع اول است با این تفاوت که فاقد شماره منحصر به فرد سامانه مودیان بوده و دارای شماره (شمس) است. این نوع صورتحساب توسط سازمان به صورت محدود و برای زمان‌هایی که سامانه مودیان قطع می‌باشد، در اختیار مؤدیان قرار می‌گیرد.

❓ اگر فروشنده صورتحساب را در سامانه مودیان ارسال نکند خریدار چه اقدامی باید انجام دهد؟

سامانه مودیان باید به گونه‌ای طراحی شود که مؤدی بتواند خریدهای خود را که فروشنده برای آن‌ها صورتحساب الکترونیکی صادر نکرده است، به سازمان اطلاع دهد.

محدویت در صدور صورتحساب مالیاتی

طبق قانون سامانه مودیان، هر مؤدی به هر میزان نمی‌تواند صورتحساب الکترونیک صادر نماید و برای آن محدودیت تعیین شده است. حد مجاز فروش مؤدیان به صورت زیر تعیین می‌گردد:

الف: برای واحدهای جدید التأسیس و فاقد سابقه، حد مجاز فروش به میزان سه برابر معافیت موضوع ماده 101 قانون مالیاتهای مستقیم همان سال برای یک دوره مالیاتی می‌باشد.
ب: برای سایر مؤدیان که به عنوان کسب و کار جدید التأسیس و فاقد سابقه محسوب نمی‌شوند، حد مجاز فروش معادل است با سه برابر فروش اظهاری دوره مشابه سال قبل که مالیات آن به سازمان پرداخت یا ترتیب پرداخت آن داده شده است.

در صورتی که مالیات دوره مشابه سال قبل به طور کامل پرداخت نشود به نسبت آن میزان از مالیات پرداخت شده، سه برابر حد مجاز فروش برای مودیان تعیین می‌گردد. همچنین سازمان موظف است، به منظور آگاهی مؤدی از حد مجاز فروش تعیین شده، تمهیدات لازم را در کارپوشه اختصاصی مؤدی فراهم نماید. برای این منظور در کارپوشه (میز کار سامانه مودیان) هر مؤدی عدد فروش مجاز برای دوره مالیاتی جاری مشخص شده است. البته تا زمان بروزرسانی این مقاله در تاریخ 16 تیرماه 1402، حد مجاز فروش به صورت صحیح در سامانه مودیان درج نشده است که با پیگیری‌های انجام شده مشخص گردید این یک اشکال نرم افزاری است و به زودی حل خواهد شد.

افزایش حد مجاز فروش توسط مؤدی

الف: پرداخت مالیات میزان افزایش حد مجاز مورد درخواست.
ب: ارائه تضامین کافی از قبیل سپرده بانکی، ضمنانت بانکی یا وثیقه ملکی به میزان مازاد حد مجاز فروش درخواستی پس از تایید درخواست توسط اداره امور مالیاتی مربوطه.

در صورتی که مؤدی به علت عدم پرداخت کل مالیات بر ارزش افزوده از حداکثر مجاز فروش استفاده نکرده باشد با پرداخت یا ترتیب پرداخت مانده بدهی مالیات دوره مشابه سال قبل، می‌تواند از حد مجاز فروش مذکور استفاده نماید. سازمان موظف است به محض پرداخت مالیات جهت افزایش حد مجاز فروش یا ارائه تضامین کافی به نسبت مالیات پرداخت شده یا تضمین داده شده، حد مجاز فروش مؤدی را افزایش دهد.

افزایش حد مجاز فروش پس از اتمام هر دوره امکان پذیر نمی‌باشد. افزایش حد مجاز از طریق میز کار سامانه مودیان به صورت برخط در حافظه یا حافظه‌های مالیاتی مؤدی و یا دریافت کد تخصیصی افرایش حد مجاز، جهت اعمال در حافظه مالیاتی حسب مقررات اعلامی توسط مرکز امکان پذیر می‌باشد.

اگر جمع مبالغ فروش کالا و خدمات مشمول مالیات بر ارزش افزوده صورتحساب جدید و صورتحساب های الکترونیکی قبلی در همان دوره مالیاتی بیش از حد مجاز فروش باشد، مالیات بر ارزش افزوده مبلغ فروش کالا و خدمات مازاد بر حد مجاز فروش در صورتحساب درج نشده و برای خریدار این مبلغ اعتبار محسوب نمی‌شود. لیکن فروشنده ملزم به پرداخت کل مالیات بر ارزش افزوده متعلقه به صورتحساب الکترونیکی می‌باشد.

جهت بهره‌مندی خریدار از اعتبار مالیاتی صورتحساب الکترونیکی فروشنده مکلف است حد مجاز فروش خود را متناسب با میزان فروش کالا و خدمات مشمول مالیات بر ارزش افزوده صورتحساب افزایش داده و سپس صورتحساب الکترونیکی اصلاحی مربوطه را بر اساس مقررات اعلامی توسط مرکز حداکثر تا پایان همان دوره مالیاتی، صادر نماید.

اشخاص مشمول ثبت نام در سامانه مودیان

کلیه صاحبان مشاغل (صنفی و غیرصنفی) و اشخاص حقوقی موضوع فصل‌های چهارم و پنجم، باب سوم قانون مالیات های مستقیم مصوب 1366/12/3 با اصلاحات و الحاقات بعدی آن، مشمول این قانون هستند. در این قانون هرگاه از واژه مؤدی استفاده می‌شود، مراد اشخاص مشمول است مگر خلاف آن تصریح شده باشد.

نحوه ثبت نام در سامانه مودیان

برای تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که اقدام به تکمیل پرونده الکترونیک مالیاتی و کد اقتصادی نموده‌اند به صورت خوکار ثبت نام در سامانه مودیان انجام شده است و با مراجعه به سایت درگاه ملی خدمات الکترونیک سازمان امور مالیاتی به نشانی my.tax.gov.ir و ورود نام کاربری و رمز عبور کد اقتصادی و ورود به بخش کارپوشه می‌توانید میز کار سامانه مودیان را مشاهده نمایید.

نحوه دریافت شناسه یکتا

• دریافت گواهی امضای دیجیتال از سایت  www.gica.ir
• استخراج کلید عمومی با نصب برنامه openssl.zip
•  ورود به سامانه my.tax.gov.ir
• ورود به کارپوشه (میز کار سامانه مودیان)
•  ورود به پرونده
•  ورود به بخش عضویت-شناسه‌های یکتای حافظه مالیاتی
•  انتخاب گزینه توسط مودی از منوی نحوه ارسال صورت حساب
• بارگذاری کلید عمومی استخراج شده در گام ۲
• تایید کد پستی و آدرس ثبت شده در سامانه مودیان
• مراحل بعد شامل تعیین شعب مرتبط با شناسه یکتا، تخصیص ابزار پرداخت به شناسه یکتا، اطلاعات حافظه مالیاتی و پایانه های فروشگاهی اختیاری می‌باشد و کلید مرحله بعد را بزنید.
• در مرحله آخر تایید نهایی کنید.
• سامانه اقدام به صدور شناسه یکتای مالیاتی می‌نماید.
• این شناسه به عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی در ساختار کلی شماره منحصر به فرد مالیاتی در صورت حساب های فروش استفاده خواهد شد.

چند نکته مهم در خصوص سامانه مودیان

• دو سامانه برای صدور صورتحساب وجود دارد: سامانه مودیان و پایانه های فروشگاهی.
• پایانه های فروشگاهی مختص فروش به مصرف کننده نهایی است.
• صورتحساب خرید تایید شده در سامانه فقط به عنوان اعتبار مالیاتی تایید می‌گردد.
• 30 روز مهلت برای تایید یا رد صورتحساب خرید وجود دارد و درصورت عدم واکنش تایید می‌گردد.
• پس از اجرای کامل قانون، سامانه مودیان جایگزین اظهارنامه ارزش افزوده می‌شود.
• صورتحساب‌های خرید و فروش تایید شده در سامانه نیاز به ارسال در سامانه معاملات ندارد و درآینده این سامانه جایگزین لیست معاملات فصلی خواهد شد.

جرائم عدم اجرای صحیح قانون سامانه مودیان

❓ آیا با راه‌اندازی سامانه مودیان دفاتر مالیاتی باز هم رسیدگی خواهد شد؟

اصل بر صحت اطلاعات ثبت شده مؤدی در سامانه است مگر خلاف آن اثبات شود. مأموران مالیاتی، جز در مواردی که مؤدی از ثبت نام در سامانه مودیان امتناع کرده و یا به ترتیبی که در ماده ۹ ذکر شده، اثبات شود که در ثبت اطلاعات خود در سامانه مودیان تخلف نموده است، حق مراجعه به محل فعالیت مؤدی و مطالبه دفاتر، اسناد و مدارک وی و رسیدگی به آن‌ها را ندارند.

✅ نکته مهم: تا زمانی که سامانه مودیان به طور کامل راه اندازی نشود، هنوز دفاتر مالیاتی رسیدگی خواهد شد.

5 تخلفی که باعث می‌شود دفاتر مالیاتی رسیدگی شود

• عدم صدور صورتحساب الکترونیکی از طریق سامانه مودیان
• کتمان فعالیت یا درآمد
• کم اظهاری یا بیش اظهاری در ثبت قیمت یا مقدار فروش
• عدم ثبت نام در سامانه مودیان
• عدم استفاده از پایانه فروشگاهی توسط خرده فروشان که با مصرف کننده نهایی معامله می‌کنند.