0 تا 100 طرح طبقه بندی مشاغل + pdf آیین نامه
پیشگفتار
هر شخص، با راه اندازی و شروع یک فعالیت اقتصادی مشمول تکالیفی نیز می‌گردد. که این تکالیف از دیدگاه قوانین مختلف مانند قانون کار، قانون تامین اجتماعی، قانون مالیات‌های مستقیم و… می‌باشد. تکالیف هر فرد در مقابل این قوانین می‌تواند به عوامل زیادی همچون وسعت حجم کاری، تعداد نیرو، نوع فعالیت و موارد زیاد دیگری بستگی داشته باشد.
به عنوان مثال در قانون کار نحوه تعیین حقوق و دستمزد کارگران به یک عامل مهم به نام تعداد نیروهای کار آن کارگاه گره خورده است. یعنی نحوه محاسبه حقوق و دستمزد در کارگاه‌های بالای 50 نفر با زیر 50 نفر متفاوت می‌باشد که از این مهم برای کارگاه‌های بالای 50 نفر با عنوان طرح طبقه بندی مشاغل استفاده می‌گردد.
طرح طبقه بندی مشاغل چیست؟
طبق ماده 48 و 49 قانون کار، به دلیل پیشگیری از بهره کشی کارگاه‌های دارای بیش از 50 نفر کارگر و البته شرکت‌های خدماتی (پیمانکاری و تامین نیروی انسانی) طرف قرارداد با ادارات اجرایی، مشمول طرح طبقه بندی مشاغل بوده و ملزم به اجرای این طرح می‌باشند.
در طرح طبقه بندی مشاغل، برخلاف آنچه در مورد حقوق و دستمزد کارگاه‌های زیر 50 نفر جاری است، دیگر توافقات کارگر و کارفرما بابت تعیین حقوق نقش اساسی را ندارد. بلکه در زمان تدوین طرح طبقه بندی مشاغل در هر کارگاه، با توجه به مشاغل و نیازهای آن و البته امتیازات حاصله در سنجش شغل در حین پروسه طرح طبقه بندی مشاغل، حقوق مبنایی برای طبقه بندی 20 گانه این طرح در نظر گرفته می‌شود که محاسبات حقوق و دستمزد براساس آن محاسبه می‌گردد و دیگر حقوق کارگران بر اساس سلیقه کارفرما تعیین نمی‌شود.
از دیگر امتیازات طرح طبقه بندی مشاغل می‌توان به یکسان سازی حقوق در شرایط کار برابر اشاره نمود. به این معنی که اگر دو کارگر با شرایط مشابه و کار یکسان مشغول باشند، دارای حقوق یکسانی خواهند بود و این باعث می‌شود که احساس نارضایتی حاصل از تبعیض پیش نیاید.
از دیگر موارد متفاوت در اجرای طرح طبقه بندی مشاغل، توافق و پرداخت مزایای به تبع شغل می‌باشد. در کارگاه‌های زیر 50 نفر و فاقد طرح طبقه بندی مشاغل، مزایایی چون حق جذب یا حق سرپرستی با توافق کارگر و کارفرما به فرد شاغل پرداخت می‌گردید. لذا در صورتی که مطابق با سلیقه و دلخواه کارفرما نبود در قراردادهای بعدی حذف می‌شد. اما در کارگاه‌های دارای طرح طبقه بندی مشاغل، این مزایا دیگر به شاغل پرداخت نمی‌شود بلکه به خود شغل اختصاص می‌یابند و البته اعمال سلیقه کارفرما نیز در نظر گرفته نمی‌شود. همچنین این مزایا به معنی واقعی خود یعنی “به تبع شغل” باز می‌گردند.
❓ اما فرق بین اختصاص این مزایا به شغل یا شاغل که اشاره شد چیست؟
زمانی که کارفرما این مزایا را برای شخص خاصی در نظر بگیرد بدون آنکه فرد هم رده و هم مسئولیت دیگری با آن شخص را نیز مشمول آن مزایا کند، در واقع مزایا را به واسطه شاغل پرداخت کرده نه به دلیل ماهیت آن شغل.
اما در طرح طبقه بندی مشاغل با بررسی هر شغل، شناسنامه شغلی برای آن ایجاد شده و با توجه به عواملی همچون مهارت، تجربه، سابقه، مدرک تحصیلی، شرایط محیطی و کاری آن شغل و حتی پیش بینی و درنظر گرفتن آسیب‌های ناشی از آن شغل، جدول امتیازاتی تهیه شده و به واسطه آن امتیازات رده و سطح آن شغل از سطح بندی 20 گانه طرح طبقه بندی مشاغل مشخص می‌گردد. و با توجه به نکات و سطح آن شغل مزایای به تبع شغل مورد نیاز و ارتباط با آن تعریف شده و در آن جایگاه پیش بینی می‌گردند.
نحوه تدوین طرح طبقه بندی مشاغل
در قانون کار تدوین طرح طبقه بندی مشاغل به موسسات یا افراد مورد تایید وزارت کار و امور اجتماعی سپرده شده است. این اشخاص در صورت قبولی در آزمون، مورد تایید اداره کار قرار گرفته و صلاحیت طراحی و تدوین طرح طبقه بندی مشاغل را بدست می‌آورند.
البته فردی که دارای این صلاحیت می‌گردد در موارد زیادی دقت و تمرکز دارد و روی کلمات در زمینه کار و ساختارهای سازمانی بسیار دقت می‌نماید. چرا که در تدوین طرح طبقه بندی مشاغل موارد متعددی مورد بررسی قرار می‌گیرد. که به بعضی از آن‌ها اشاره گردید و هر کدام از این موارد بار معنایی مختص به خود را دارند.
❗ به عنوان مثال باید توجه نمود که مزایا به شغل تعلق گیرد نه به شاغل؛ یا بین معنی کلمات شغل و پست تفاوت بسیاری وجود دارد. در واقع شغل یک کلمه جامع می‌باشد اما پست جزئی از شغل می‌شود.
مثلا کارشناس مالی شغلی است که از پست‌های مرتبط با آن کارشناس مالی، کارشناس حسابداری صنعتی، کارشناس حسابداری مالی، کارشناس حسابداری داخلی، کارشناس حسابداری مدیریت و… می‌توان نام برد. از دیگر کلماتی که توجه به تفاوت معنایی آن در طرح طبقه بندی مشاغل حائز اهمیت می‌باشد کلمات تجربه و سابقه را می‌توان مثال زد. در واقع این دو برخلاف آنکه در جامعه و در اصطلاحات عامیانه مترادف و همردیف قرار می‌گیرند اما دارای معانی متفاوتی هستند.
کمیته طرح طبقه بندی مشاغل شامل چه کسانی است؟
یکی از بازوهای اصلی در زمان تهیه طرح و اجرای آن، کمیته طرح طبقه بندی مشاغل در کارگاه می‌باشد. کمیته طرح طبقه بندی مشاغل متشکل از سه بخش می‌باشد که به نسبت دو نفر نماینده مدیریت، دو نفر نماینده کارگران و یک نفر نماینده سرپرستان تشکیل می‌گردد.
در مورد نماینده مدیریت هیچ شرطی لازم نبوده و کاملا براساس تصمیم مدیریت انتخاب می‌گردند. اما برای نمایندگان کارگران و سرپرستان شرایطی وجود دارد که می‌توان حداقل مدرک دیپلم و 2 سال سابقه کار در کارگاه را نام برد. این کمیته در زمان تهیه طرح با طراح یا دفتر مشاوره فنی همکاری کرده و در زمینه جمع آوری اطلاعات، ارزیابی شغل، تنظیم شناسنامه‌های شغلی و تطبیق افراد با طرح مشارکت می‌نماید.
همچنین این کمیته در هنگام اجرای طرح نیز فعالیت داشته و در زمینه‌های زیر به اجرای درست طرح طبقه بندی مشاغل در مجموعه کمک می‌نماید:
- همکاری با امور اداری و کارگزینه به جهت انطباق افراد جدید استخدام شده با طرح طبقه بندی مشاغل و یا تغییر و یا ارتقای شغل دیگران
- بررسی و اظهار نظر در مورد شرایط احراز شغل گزینه‌های پیشنهادی مدیریت برای ارتقا یا تغییر شغلی افراد
- بررسی پیشنهادهای مدیریت در جهت برقراری مزایای انگیزشی رفاهی در مشاغل خاص
- تلطیف فضای کارگاه در جهت پذیرش سریعتر تغییرات احتمالی ناشی از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل
- رسیدگی به اختلافات ناشی از اجرای طرح طبقه بندی مشاغل
- همکاری در انجام اصلاحات موردی طرح
البته لازم به ذکر است که کمیته طرح طبقه بندی مشاغل در موارد ارجاعی صرفا اظهارنظر نموده و تصمیم و اجرای طرح با خود کارفرما (مدیریت) می‌باشد.
حال با توضیحات ذکر شده به بررسی اجمالی نحوه تدوین طرح طبقه بندی مشاغل می‌رسیم. در ابتدا جمع آوری اطلاعات با کمک کمیته انجام می‌گردد تا پس از آن بتوان نمودار سازمانی مجموعه را مشخص نمود. این نمودار مشخص کننده جایگاه شغل‌ها می‌باشد. این نمودار منطبق بر رفتار سازمانی می‌باشد که از قبل در مجموعه ایجاد گردیده است و اگر یک سازمان نوپا باشد بر اساس اهداف و ماموریت‌های سازمان ایجاد می‌گردد.
پس از تکمیل روند نمودار سازمانی، نوبت به تهیه فهرست مشاغل و پست‌های تخصیص داده شده در طرح طبقه بندی مشاغل مجموعه می‌رسد. با تهیه این فهرست می‌توان برای ارزشیابی مشاغل اقدام نمود.
4 روش ارزیابی مشاغل در طرح طبقه بندی
روش‌های ارزیابی مشاغل در دو دسته کمی و کیفی تقسیم می‌شوند که هرکدام شامل دو روش می‌باشد:
- روش‌های کمی ارزشیابی: روش امتیازی و روش مقایسه عوامل
- روش‌های کیفی ارزشیابی: روش درجه بندی و روش طبقه بندی
نکته مهم: البته روش مورد تایید و مصوب رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، روش امتیازی می‌باشد.
در روش امتیازی با تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع‌آوری شده، عوامل تشکیل دهنده مشاغل مشخص می‌گردند و با توجه به ارزش و اهمیت آن عوامل، امتیازاتی در نظر گرفته می‌شود که مجموع امتیازات جایگاه شغل در طرح طبقه بندی مشاغل را مشخص می‌نماید. در این روش حداکثر امتیازات 1137 می‌باشد اما به دلیل آنکه هیچ شغلی قادر به دریافت تمامی امتیازات نمی‌باشد، حداکثر امتیازات 740 متعلق به مشاغل گروه 20 و حداقل امتیاز 80 متعلق به گروه 1 است.
ارزیابی مشاغل در روش امتیازی طرح طبقه بندی مشاغل مبتنی بر 4 عامل اصلی و 14 عامل فرعی می‌باشد که عوامل اصلی آن عبارتند از:
- دانش و مهارت ها با حداکثر امتیاز 372
- اختیارات و مسئولیت ها با حداکثر امتیاز 380
- کوشش ها با حداکثر امتیاز 185
- شرایط کار و حوادث با حداکثر امتیاز 200
پس از امتیازدهی کامل مشاغل، نوبت به احراز شغل افراد و انطباق آنان با طرح طبقه بندی مشاغل می‌باشد تا بنا بر جایگاه شغلی، حقوق مبنای افراد نیز مشخص گردد.
یکی از موارد مهم در طرح طبقه بندی مشاغل شناسنامه شغل می‌باشد. چراکه گروه و طبقه شغل، شرایط احراز شغل، شرح مهارت‌ها و توانایی‌‌های لازم و شرح وظایف در آن مکتوب می‌گردد. همچنین باید توجه داشت که عنوان شغل باید با شرایط احراز و شرح وظایف و مهارت‌ها همخوانی داشته باشد.
ضمانت اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل
از آنجایی که هر قانون بدون ضمانت اجرایی، معمولا برای مشمولین بی اهمیت می‌گردد؛ لازم است برای قوانین مهم ضمانت اجرایی تعیین گردد. یعنی مشخص شود در صورت عدم اجرا چه عواقبی را در پی خواهد داشت. در مورد طرح طبقه بندی مشاغل، ضمانت اجرایی در ماده 50 قانون کار ذکر گردیده است.
گفته شده در صورت عدم توجه کارفرما به اجرای طرح طبقه بندی مشاغل برای کارگاه‌های مشمول این طرح، انجام این امر مستقیما به یکی از موسسات یا اشخاص صاحب صلاحیت سپرده خواهد شد. و کارفرما مکلف است علاوه بر پرداخت هزینه‌های مشاوره و طراحی طرح طبقه بندی مشاغل، 50% این مبلغ هم به عنوان جریمه به حساب خزانه‌داری کل کشور پرداخت نماید.
نکته مهم: اگر کارگاهی مشمول اجرای طرح طبقه بندی مشاغل شود، حتی در صورتی که بعدا به زیر 50 نفر برسد باز هم باید اجرای طرح را ادامه داده و نمی‌تواند آن را متوقف نماید.
pdf آیین نامه اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل
برای تکمیل نکات گفته شده و آشنایی بیشتر با قوانین مصوب وزارت کار، آیین نامه اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل در پیوست زیر به شما ارائه می‌گردد.
pdf آیین نامه اجرایی طرح طبقه بندی مشاغل
کلام آخر
و در آخر یک مورد مهم که ممکن است ذهن شما را درگیر کرده باشد:
❓ آیا من هم می‌توانم طرح طبقه بندی مشاغل را تدوین کنم؟ جواب مثبت است.
شما با گذراندن آموزش‌های لازم در زمینه ساختارهای سازمانی و نحوه تدوین طرح طبقه بندی مشاغل با توجه به نکات و مراحل گفته شده، می‌توانید در آزمون رسمی مربوط به طراحان طرح طبقه بندی مشاغل شرکت کرده و پس از قبولی در آزمون و دریافت تاییدیه معتبر از اداره کار، به عنوان طراح طرح طبقه بندی معرفی شده و می‌توانید در کارگاه‌ها در این زمینه مشاوره داده و طرح را تهیه و تدوین نمایید.
دیدگاهتان را بنویسید