ماهیت حساب ها در حسابداری

حسابداری و رشته‌های مرتبط با آن مانند حسابدار و مشاور مالیاتی به عنوان یکی از وسیع‌ترین بازارهای کار در بین اشخاص و متقاضیان بازار کار معرفی شده است به همین دلیل یادگیری این مطالب افراد زیادی را به سوی خود کشانده است. اما این افراد در ابتدا تصور می‌کنند که قرار است با تعدادی اعداد و عملیات‌های ضرب و جمع کار خود را پیش ببرند در صورتی که از مهم‌ترین نکته برای تبدیل شدن به یک حسابدار موفق یعنی تقویت قدرت تجزیه و تحلیل در خود غافلند. یکی از مهم‌ترین بخش‌ها که نیاز به تجزیه و تحلیل صحیحی دارد، ماهیت حساب ‌ها می‌باشد.

زبان و ابزارهای حسابداری

پیش از آنکه به سراغ ماهیت حساب ها برویم، باید بدانیم حساب در علم حسابداری به چه معنا و مفهومی است. در واقع حساب‌ها برای حسابداران به منزله ابزار کار می‌باشند که به وسیله آن امور حسابداری بسیار تسهیل می‌شود. اما برای استفاده از این ابزارها مانند برنامه نویسان که برای نوشتن کدهای برنامه باید زیان‌های برنامه نویسی را بلد باشد، حسابداران نیز باید زبان حسابداری را یاد بگیرند که در واقع زبان حسابداری بدهکار و بستانکار است.

ماهیت حساب چیست؟

ماهیت حساب در واقع به ذات وجودی حساب‌ها گفته می‌شود. اگر بخواهیم با یک مثال پیش برویم می‌توان اینگونه گفت؛ چنانچه ما دو قطعه طلا با ارزش ریالی متفاوت داشته باشیم، در یک شرایط برابر و وزن‌های یکسان، تفاوت ارزش این دو قطعه به چه عاملی مربوط می‌شود؟ طبیعتا اولین پاسخ شما به این سوال، عیار طلا می‌باشد.

یعنی چنانچه عیار یک قطعه طلا بیشتر از قطعه طلایی مشابه و با وزن یکسان باشد دارای ارزش بیشتری نیز هست؛ پس در واقع ماهیت و ارزش و ذات وجودی طلا به عیار آن وابسته می‌باشد. با توجه به موارد ذکر شده می‌توان گفت که حساب ها نیز دارای ماهیت هستند یعنی دارای یک ارزش و ذات وجودی بوده که باعث تغییر در ارزش آن می‌باشد که بر دو نوع ماهیت بدهکار یا ماهیت بستانکار متفاوتند.

اما برای تغییرات ارزش حساب ها باید دو جمله زیر را بتوانیم درک کنیم:

معادله اساسی حسابداری

در حسابداری مهم‌ترین رابطه و معادله به معادله اساسی حسابداری مربوط می‌شود که در آن روابط میان دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه مطرح می‌شود و بصورت زیر می‌باشد.

دارایی = بدهی + سرمایه

در این معادله، دارایی در واقع هر آن چیزی است که متعلق به مجموعه و شخصیت حسابداری می‌باشد که برای نمونه می‌توان از زمین، ساختمان، موجودی بانک، حساب‌های دریافتنی (طلب هایی که از دیگر اشخاص داریم و قرار است در آینده دریافت شوند)، پیش پرداخت و… نام برد.

سرمایه سهم مالک یا مالکین از دارایی ها بوده و بدهی نیز سهم افراد غیر مالک نسبت به دارایی‌هاست که برای نمونه می‌توان از حساب‌های پرداختنی (بدهی‌هایی که در آینده باید پرداخت نماییم)، تسهیلات پرداختنی و پیش دریافت نام برد.

ماهیت هر حساب

اکنون با توجه به توضیحات گفته شده می‌توان روش‌های تشخیص ماهیت حساب ها را بررسی نماییم.

برای این منظور سه روش پیشنهاد می‌شود:

به عنوان مثال اگر بخواهیم ماهیت حساب دریافتنی را بررسی نماییم می‌توانیم تکلیف و وظیفه این حساب نسبت به خود را بسنجیم بدین صورت که حساب های دریافتنی به شخصیت حسابداری ما دارایی بدهی بوده و در آینده‌ای نزدیک باید به ما پول پرداخت نمایند؛ پس به دلیل آنکه باید پول “بدهند” دارای ماهیت حساب بدهکار هستند.

یا حساب‌ های پرداختنی به دلیل آنکه از ما دارای طلب بوده و وظیفه ایشان نسبت به ما آنست که پول بگیرند (بستانند) دارای ماهیت حساب بستانکار هستند.

به عنوان مثال ماهیت حساب پیش پرداخت برای ما جای سوال دارد؛ از آن جایی که در بحث پیش پرداخت پول از بانک ما خارج شده است و ما می‌دانیم که ماهیت حساب موجودی بانک به دلیل دارایی بودن آن بدهکار است، مطابق با جملات گفته شده در بندهای فوق، چنانچه حسابی کاهش پیدا کند، یعنی برخلاف ماهیت خود تغییرات داشته است پس متوجه می‌شویم که موجودی بانک بستانکار شده است.

همچنین به دلیل آنکه هر سند حسابداری باید دارای یک سمت بدهکار و یک سمت بستانکار باشد، پس پیش پرداخت در سند بدهکار شده است. حال با توجه که این حساب بدهکار شده و افزایش نیز داشته است پس می‌توان نتیجه گرفت که مطابق با ماهیت خود تغییرات داشته است و در نتیجه حساب پیش پرداخت دارای ماهیت بدهکار می‌باشد.

ماهیت حساب ها در حساب T

در حساب های T دارای دو طرف هستیم که برای نشان دادن ماهیت ها همیشه سمت راست بیانگر بدهکار بوده و سمت چپ بیانگر بستانکار می‌باشد.

حال باتوجه به نکات ذکر شده و آنکه چنانچه حسابی مطابق با ماهیت خود تغییرات داشته باشد افزایش و چنانچه تغییرات خلاف با ماهیت باشد باید دچار کاهش شود و همچنین این نکته که دارایی ها دارای ماهیت حساب بدهکار و بدهی ها و سرمایه دارای ماهیت حساب بستانکار هستند، می‌توان جداول زیر را تنظیم نمود.

سخن پایانی

شما نیز چنانچه بخواهید حسابداری کار کنید، مهمترین نکته در رابطه با آن قطعا آموزش دیدن در رابطه با ماهیت حساب‌ها و یادگیری این نکته است. چراکه اگر ماهیت حساب ها را مسلط نباشید همانند آنست که زبان حسابداری را بلد نبوده و در واقع چیزی از آن متوجه نمی‌‎شوید.

پس پیشنهاد اصلی تسط بسیار زیاد بر امور حسابداری و بخصوص تقویت قدرت تجزیه و تحلیل است تا بتوانید به یک حسابدار موفق تبدیل شوید که در این راه اولین قدم می‌تواند شناخت دقیق و کامل ماهیت حساب ها باشد. محاسبان، بهترین آموزشگاه حسابداری در اصفهان می‌تواند بهترین انتخاب شما برای شروع مسیر حسابداری باشد.