وظایف مشاور مالیاتی و مراحل 36 گانه آن

هنگامی که فصل مالیات فرا می‌رسد یا زمانی که یک کسب‌وکار به راهنمایی در مورد مسائل پیچیده مالی نیاز دارد، نقش مشاور مالیاتی پررنگ می‌شود. اما مشاور مالیاتی دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد؟ در این مقاله می‌خواهیم در دنیای مشاور مالیاتی عمیق شویم و شرح وظایف مشاور مالیاتی را از آن گلچین کنیم تا در صورت نیاز به مشاوره بدانیم چه درخواست‌هایی می‌توانیم مطرح کنیم؟ در پایان هم مشاور مالیاتی را به شما معرفی خواهیم کرد که به شما در کاهش مالیات پرداختی کمک بسیاری می‌کند.

شرح وظایف مشاور مالیاتی

وظایف مشاور مالیاتی ارتباط مستقیم با تکالیف مالیاتی هر شرکت و مدت زمان رسیدگی مالیاتی توسط سازمان امور مالیاتی دارد. به‌طور خلاصه، مشاور مالیاتی قبل از شروع سال مالیاتی با دریافت دفاتر قانونی شرکت، فعالیت خود را آغاز می‌کند.

طی سال، تکالیف مختلفی مانند ارسال لیست حقوق، اظهارنامه ارزش افزوده، ارسال لیست معاملات فصلی و … باید انجام شود. در پایان سال، حساب‌ها باید به درستی اصلاح و بسته شوند و سپس نسبت به تهیه صورت‌های مالی اقدام شود.

بعد از پایان سال مالیاتی، اظهارنامه عملکرد باید ارسال شود و در صورت لزوم، حسابرسی صورت‌های مالی انجام گیرد. سازمان امور مالیاتی یک سال پس از پایان مهلت ارسال اظهارنامه فرصت رسیدگی به آن را دارد و تا سه ماه پس از آن، فرصت ابلاغ برگ تشخیص مالیات وجود دارد. در صورت اعتراض به برگ تشخیص، فرایند دادرسی مالیاتی آغاز می‌شود که ممکن است حتی چندین سال طول بکشد تا برگ قطعی مالیات صادر و در نهایت پرداخت شود. در صورت عدم پرداخت مالیات، فرایند اجرائیات سازمان امور مالیاتی شروع خواهد شد.

سازمان امور مالیاتی می‌تواند تا ۵ سال پس از پایان مهلت ارسال اظهارنامه، در صورت دستیابی به اطلاعات جدید در خصوص درآمدهای مودی، اقدام به صدور برگ متمم مالیاتی کند. برگ متمم مالیاتی همانند برگ تشخیص اولیه قابل اعتراض است و در صورت اعتراض، امکان دادرسی مالیاتی وجود دارد.

بنابراین، وظایف مشاور مالیاتی که تمام تکالیف مالیاتی را بر عهده می‌گیرد، از قبل از شروع سال مالی آغاز می‌شود و با تسویه کامل بدهی‌های مالیاتی و مختومه شدن کامل پرونده مالیاتی به پایان می‌رسد. این فرایند گاهی ممکن است تا ۱۰ سال نیز مشاور را درگیر پرونده کند.

اگر بخواهیم کلیه وظایف مشاور مالیاتی را با جزئیات کامل توضیح دهیم، به صورت عکس و توضیحات زیر است:

1. دریافت دفاتر 

اگر بخواهیم به صورت کلی فرایندهای وظایف مشاور مالیاتی را توضیح دهیم، به این صورت است که قبل از شروع سال مالی جدید دریافت دفاتر و .. انجام می‌شود و سپس تکالیف مالیاتی که طی سال انجام می‌شود.

مطابق قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاصی که مکلف به نگهداری دفاتر هستند، باید دفاتر قانونی خود را قبل از شروع سال مالیاتی از طریق اداره ثبت شرکت‌ها دریافت کنند. در آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵ قانون مالیات مستقیم، دفاتر به شکل زیر طبقه‌بندی شده است:

۱. دفتر روزنامه  ۲. دفتر کل ۳. دفتر روزنامه و کل مشترک ۴. دفتر معین ۵. سایر دفاتر 

تکالیف صاحبان مشاغل در خصوص نگهداری دفاتر و اسناد و مدارک:

مودیان مکلف‌اند تا پیش از آن که نرم‌افزاری که به کار می‌برند با ویژگی‌ها، معیارها و ضوابط اعلام شده مطابقت یابد، حداقل ماهی یک‌بار خلاصه عملیات داده شده به ماشین‌های الکترونیکی را در دفتر روزنامه ثبت کنند و حداکثر تا پانزدهم ماه بعد آن را به دفتر کل منتقل کنند. 

2. شروع سال مالیاتی یا شروع فعالیت

سال مالیاتی به استناد ماده ۱۵۵ قانون مالیات‌های مستقیم، یک سال شمسی است که از اول فروردین‌ماه آغاز و تا پایان اسفندماه همان سال خاتمه می‌یابد و مبنای محاسبه سال مالیاتی است. اما در مورد اشخاص حقوقی مشمول مالیات، سال مالیاتی آن‌ها طبق اساسنامه ممکن است با سال مالیاتی متفاوت باشد و این اشخاص ملزم به تسلیم اظهارنامه، ترازنامه و حساب سود و زیان در موعد مقرر، چهار ماه پس از پایان سال مالی هستند.

3. ارسال لیست مالیات حقوق

طبق ماده ۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم، تمام پرداخت‌کنندگان حقوق، چه کارفرمایان حقیقی و چه کارفرمایان حقوقی، باید لیست حقوق کارکنان خود را تا پایان ماه بعد برای سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. همچنین در صورتی که مشمول مالیات می‌شوند، باید مالیات متعلق به کارکنان خود را از حقوق آن‌ها کسر کرده و به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند.

4. ارسال اظهارنامه ارزش افزوده فصلی

ارسال اظهارنامه ارزش افزوده به صورت فصلی و هر سه ماه یک‌بار انجام می‌شود. کسب‌وکارهای مشمول ارسال اظهارنامه ارزش افزوده موظفند تا ۱۵ روز بعد از پایان هر فصل، اظهارنامه خود را از طریق سامانه امور مالیاتی ارسال کنند.

5. ارسال لیست معاملات فصلی

لیست معاملات فصلی یکی از انواع گزارش‌ها درباره خرید و فروش است و مودیان مالیاتی وظیفه دارند که آن را تکمیل و برای سامانه امور مالیاتی ارسال کنند. 

6. اصلاح و بستن حساب‌ها در پایان سال

در پایان سال مالی، حسابدار باید اقدام به اصلاح و بستن برخی از حساب‌ها مانند پیش‌دریافت‌ها و موارد مشابه کند و پس از آن، بستن حساب‌های موقت را در اولویت قرار دهد. 

7. چک لیست اظهارنامه

اتفاق دیگری که پس از بستن حساب‌ها رخ می‌دهد، تهیه صورت‌های مالی حرفه‌ای است. البته در این بخش بهتر است اطمینان حاصل کنیم که دفاتر، اسناد و مدارک حسابداری تهیه شده از نظر مالیاتی مشکلی ندارند. در این شرایط، بهتر است از یک چک‌لیست برای پیش بردن کارها استفاده کنیم.

 این چک لیست‌ می‌تواند به صورت سوال‌های بله و خیر باشد که باید قبل و بعد از بستن حساب‌ها آن‌ها را کنترل کنیم و برای ارسال اظهارنامه هم از آن استفاده کنیم. 

برای ارسال اظهارنامه عملکرد، باید یک سری کنترل‌ها را جهت کاهش ریسک اظهارنامه در نظر گرفت که به آن چک‌لیست کنترلی اظهارنامه گفته می‌شود.

8. تهیه صورت‌های مالی

صورت‌های مالی شامل بخش‌های مختلف مانند ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت جریان وجوه نقد، صورت سود و زیان جامع و صورت سرمایه هستند. صورت‌ها مالی برای تکمیل و ارسال اظهارنامه عملکرد استفاده می‌شوند. 

9. ارسال اظهارنامه مالیاتی

و اما می‌رسیم به مهم‌ترین بخش مسئولیت یک مشاور مالیاتی که ارسال اظهارنامه مالیاتی یا اظهارنامه عملکرد است. در این بخش یک مشاور مالیاتی به اطلاعات زیر نیاز دارد که بتواند اظهارنامه مالیاتی خود را ارسال کند:

10. شروع فرایند رسیدگی مالیاتی

بعد از ارسال اظهارنامه، نوبت به اداره مالیاتی می‌رسد که فرایند رسیدگی مالیاتی را آغاز کند. رسیدگی مالیاتی مجموعه اقدامات و فعالیت‌هایی است که توسط حسابرسان اداره مالیاتی برای تحلیل و بررسی صورت‌های مالی و اظهارنامه مودیان انجام می‌شود. در این فرایند، حسابرسان اداره مالیاتی بررسی می‌کنند که آیا فرایندهای حسابداری و مالی اشخاص حقیقی و حقوقی طبق قوانین و آیین‌نامه‌های تعیین‌شده توسط اداره مالیاتی انجام شده است یا خیر.

همچنین براساس میزان خرید، فروش و…، میزان مالیاتی که مودی برای یک سال باید پرداخت کند را مشخص می‌کنند. 

11. تحویل مدارک رسیدگی

یکی از سوالات مهم برای شرکت در جلسه رسیدگی مالیاتی این است که چه مدارکی را باید یک مشاور مالیاتی به همراه داشته باشد و به ممیز مالیاتی تحویل دهد. 

چک لیست مدارک مورد نیاز برای جلسه رسیدگی مالیاتی عبارتند از :

در رسیدگی مالیاتی مراجع مالیاتی و ادارات مالیاتی به بررسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات مالی مالیاتی افراد، شرکت‌ها یا سازمان‌ها می‌پردازند.

هدف اصلی این فرایند، اطمینان حاصل کردن از تطابق اعلام مالیاتی با قوانین و مقررات مالیاتی است. درواقع در این فرایند، اعتبار و دقت اطلاعات مالی و مالیاتی افراد یا شرکت‌ها تحت بررسی قرار می‌گیرد.

12. صدور برگ تشخیص و ابلاغ برگ تشخیص مالیاتی

بعد از اینکه حساب‌وکتاب‌هایتان توسط سازمان امور مالیاتی بررسی شد، زمان صدور برگ تشخیص مالیاتی فرا می‌رسد. این برگ تشخیص توسط سازمان امور مالیاتی صادر می‌شود و در آن، میزان مبلغ مالیاتی که باید پرداخت کنید، مشخص می‌شود. مالیات تعیین‌شده براساس اطلاعات مالی که خودتان از طریق اظهارنامه به سازمان امور مالیاتی ارسال کرده‌اید، صادر می‌شود. 

13. ابلاغ برگ تشخیص مالیاتی

برگ تشخیص سه نوع مختلف دارد که در اینجا منظور ما برگ تشخیص مالیات عملکرد است. پس از صدور برگ تشخیص، سازمان امور مالیاتی موظف است که برگ تشخیص مالیاتی را به مودی ابلاغ کند. به عبارت دیگر، سازمان مالیاتی به مودی اعلام می‌کند که این مبلغ باید به‌عنوان مالیات پرداخت شود. این ابلاغ معمولاً از طریق سامانه مودیان انجام می‌شود.

14. اعتراض به برگ تشخیص مالیاتی

اگر شما نسبت به مالیات اعلام شده توسط سازمان امور مالیاتی اعتراض داشته باشید، تنها ۳۰ روز پس از ابلاغ برگ تشخیص فرصت دارید که اعتراض خود را در سامانه مودیان ثبت کنید. در این مدت، شرکت‌هایی که مشاور مالیاتی دارند، یکی از وظایف مشاور مالیاتی آن‌ها، اعتراض به برگ تشخیص مالیاتی برای مودی است.

15. شروع دادرسی مالیاتی

پس از ثبت اعتراض به مالیات اعلام شده، پرونده مودی وارد مرحله دادرسی مالیاتی می‌شود. هدف از دادرسی مالیاتی، کاهش مبلغ مالیات اولیه تعیین شده توسط ممیزان مالیاتی است.

دادرسی در لغت به معنای قضاوت و محاکمه و در حقوق به معنای دسته‌ای از اعمالی که در برهه زمانی مشخص، انجام و از درخواست شروع شده و تا صدور رای ادامه دارد.   

16. مراجعه به رئیس مالیات 

وظیفه اصلی یک مشاور مالیاتی در مراجع حل اختلاف مالیاتی، حل و فصل اختلافات اشخاص حقیقی یا حقوقی با سازمان امور مالیاتی می باشد و با دانش و تجربه کافی سعی بر احقاق حقوق مودی و کاهش هزینه‌های مالیاتی را دارد.

اولین مرحله دادرسی مالیاتی توافق با حسابرس کل یا رئیس امور مالیاتی است که به اصطلاح مرحله صلح و سازش نیز شناخته می‌شود. در این مرحله، با توجه به موضوع مورد اعتراضی که مشاور مالیاتی به صورت سیستمی یا کتبی ثبت کرده است، مشاور باید با اتکا به اسناد و دلایل مستند خود از حق مودی مالیاتی دفاع کند. 

می‌توان گفت که بهترین مرحله از مراحل حل اختلاف، دادرسی اداری است که توسط رئیس امور مالیاتی مربوطه انجام میشود؛ به علت اینکه اختیار صددرصد دارد و با رئیس کل مالیاتی می‌توان به توافق رسید. از دیگر ویژگی‌های این مرحله، مدت زمان مناسب ۴۵ روز است که در اختیار این مرحله قرار دارد، و در این مدت فرصت برای توافق با رئیس کل مالیاتی وجود دارد تا مشکلات موجود در رسیدگی به پرونده حل و فصل شود.

حالات ممکن که در صورت اعتراض به برگ تشخیص در مهلت قانونی ممکن است اتفاق بیفتد:

17. هیات بدوی مالیات

هیات بدوی مالیاتی دومین مرجع رسیدگی است که وظیفه دارد نسبت به برگ تشخیص مالیات رسیدگی کند. در صورتی که مشاور مالیاتی یا مودی نتواند با ممیز کل مالیاتی به توافق برسد و یا اصلاً در موعد مقرر به ممیز کل مالیاتی جهت توافق مراجعه نکند، هیات حل اختلاف بدوی اقدام به رسیدگی اعتراض مودی می‌کند.

مواردی که یک مشاور مالیاتی برای شرکت در جلسات هیات‌های حل اختلاف مالیاتی باید رعایت کند:

• تسلیم مدارک مبنی بر سمت وکیل یا نماینده قانونی مودی به هیات حل اختلاف مالیاتی   
• حدود اختیارات وی صراحتاً در متن وکالتنامه اشاره شده باشد
• پرداخت حق تمبر موضوع ماده 103 قانون مالیات‌های مستقیم 

طبق ماده ۱۰۳ قانون مالیات‌های مستقیم، مابه‌التفاوت بین مالیاتی که مودی در اظهارنامه خود اعلام می‌کند و مالیاتی که در برگ تشخیص آمده است، ماخذ ابطال تمبر مالیاتی می‌باشد، نه کل مبلغ درج شده در برگ تشخیص.

مودیان می‌توانند برای خود نماینده انتخاب کنند و در صورتی که نماینده‌ای انتخاب نکنند، سازمان امور مالیاتی یک نماینده برای آن‌ها تعیین می‌کند. بنابراین، بهتر است مودی برای انتخاب نماینده خود از جامعه حسابداران رسمی استفاده کند، زیرا حسابداران رسمی به مباحث حسابداری و مالیاتی تسلط کامل دارند.

همزمان با اعتراض به برگ تشخیص باید قید شود که از کدام مرجع میخواهیم نماینده انتخاب کنیم.

در انتخاب نماینده به طور مشخص اسم شخصی قید نمی‌شود، بلکه فقط می‌توان مرجع را انتخاب کرد.

اگر نماینده از آن مرجع انتخابی نباشد و امضا آن ذیل رای باشد، می‌تواند از موارد نقض رای باشد. به عبارت دیگر، برای اعتبار رأی و جلوگیری از نقض آن، لازم است که نماینده قانونی مودی از مرجع مجاز انتخاب شده باشد.

طبق ماده ۲۴۶ قانون مالیات‌های مستقیم، زمان رسیدگی هیأت حل اختلاف مالیاتی در مورد هر پرونده باید به مودی، مشاور مالیاتی یا نماینده او و همچنین نماینده اداره امور مالیاتی ابلاغ شود. فاصله ابلاغ تا روز جلسه رسیدگی نباید کمتر از ۱۰ روز باشد، مگر اینکه به درخواست مودی و موافقت واحد مربوطه این مدت کاهش یابد. در غیر این صورت، این موضوع می‌تواند از موارد نقض رأی در هیأت حل اختلاف مالیاتی محسوب شود.

مودی مالیاتی براساس دستورالعمل دادرسی مالیاتی در خصوص حضور نمایندگان در جلسه می‌تواند وکیل خود را از بین وکلای دادگستری یا سایر اشخاص به موجب سند رسمی وکالت که در دفتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود، انتخاب کند.

یکی دیگر از مراجع رسیدگی به اختلافات مالیاتی، هیأت بدوی مالیاتی است. پرونده زمانی به این هیأت ارجاع داده می‌شود که مودی یا مشاور مالیاتی وی، طی مدت مشخص ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص، اعتراض کتبی خود را در قالب لایحه دفاعیه مالیاتی ارائه دهد، یا اینکه برگ تشخیص مالیاتی به‌صورت واقعی ابلاغ شده باشد و مودی نسبت به آن اعتراضی نکرده باشد. در واقع، نوشتن لایحه دفاعیه مالیاتی مهم‌ترین مرحله و ابزار کار یک مشاور مالیاتی است و می‌تواند یکی از نقاط قوت در دفاع از حقوق مودی در جلسات مراجع حل اختلاف مالیاتی باشد.

هیأت بدوی از سه عضو شامل نماینده صنف، قاضی و نماینده سازمان امور مالیاتی تشکیل شده است. یکی از دلایل دشواری‌های این مرحله نسبت به مرحله قبلی (دادرسی اداری) این است که هیأت حل اختلاف باید پاسخگویی بیشتری نسبت به مراجع بالاتر و بازرسان خود در خصوص رأی صادره داشته باشد.

همچنین مشاور مالیاتی باید برخلاف جهتی که ممیز صحبت کرده است حرکت کند و با دلایل و اسناد و مدارک اثبات کند که ممیز مالیاتی در روند رسیدگی اشتباه کرده است .

از تفاوت‌های این مرحله نسبت به دادرسی مالیاتی این است که در هیات بدوی، یک مودی و یا مشاور مالیاتی با 3 نفر روبرو است، نفراتی که شاید نقطه نظرات و دلایل متفاوتی نسبت به رای داشته باشند. بنابراین همیشه قانع کردن سه نفر از یک نفر سخت تر است.

نتایج مورد انتظاری که یک مشاور مالیاتی می‌تواند از هیات بدوی مالیاتی داشته باشد : 

درخواست تخفیف مالیات در هیأت بدوی معمولاً مناسب نیست، زیرا اگر هدف تخفیف باشد، بهتر است این موضوع در همان مرحله دادرسی اداری از ممیز کل مالیاتی درخواست شود. در هیأت بدوی مالیاتی، تمرکز اصلی بر بررسی و ارزیابی اشتباهات احتمالی سازمان امور مالیاتی در تعیین مالیات است. اگر اشتباهی رخ نداده باشد، درخواست تخفیف در این مرحله بی‌مورد است و توجه هیأت باید بر درستی محاسبات و رعایت مقررات باشد.

در مرحله اول دادرسی اداری، ممیز کل مالیاتی می‌تواند برای تسهیل در کوتاه‌تر شدن مسیر دادرسی و مختومه شدن پرونده تا ۲۰ درصد تخفیف اعمال کند. بنابراین، درخواست تخفیف در این مرحله نسبتاً آسان‌تر و موثرتر است و می‌تواند از پیچیدگی‌های مراحل بعدی جلوگیری کند.

درخواست بررسی مجدد در مراحل دادرسی مالیاتی این امکان را به مشاور مالیاتی می‌دهد که بنا به دلایلی که در پرونده و لایحه دفاعیه مالیاتی ذکر شده است، فرایند رسیدگی را دوباره آغاز کند. به‌عنوان مثال، اگر هزینه‌های زیادی برگشت داده شده یا درآمدهایی کتمان شده باشد، مشاور می‌تواند با ارائه ادله و اسناد و مدارک، که نیاز به بررسی دقیق‌تری دارند، درخواست رسیدگی مجدد کند. همچنین، با درخواست مجری قرار در لایحه دفاعیه، می‌توان تعداد رکوردهای هزینه و درآمد را به‌طور دقیق‌تری مورد بررسی و تحلیل قرار داد.

چگونگی تنظیم یک لایحه دفاعیه مالیاتی توسط مشاور مالیاتی : 

طبق ماده ۲۳۷ قانون مالیات‌های مستقیم، مشاور مالیاتی موظف است گزارش کامل رسیدگی، که مبنای صدور برگ تشخیص مالیاتی است را از اداره مالیاتی مربوطه استعلام کند. بر اساس قانون، اداره امور مالیاتی هم ملزم است این اطلاعات را در اختیار مودی یا نماینده قانونی وی قرار دهد.

گزارش رسیدگی را به‌دقت بررسی کنید و نحوه رسیدگی را با مقررات قانون مالیات‌های مستقیم، آیین‌نامه‌های اجرایی، بخشنامه‌های سازمان امور مالیاتی، آراء شورای عالی مالیاتی و آراء دیوان عدالت اداری مقایسه کنید. سپس هرگونه مغایرت احتمالی را شناسایی و فهرست کنید.

لایحه دفاعیه مالیاتی خود را با ذکر دقیق مغایرت‌های موجود در نحوه رسیدگی اداره امور مالیاتی با قوانین و مقررات مرتبط تنظیم کنید و تنها به قوانین استناد کرده و از تطویل بی مورد کلام خودداری شود.

18. مجری قرار

گزارش کارشناس مجری قرار تاثیر قابل‌توجهی در رأی هیأت حل اختلاف مالیاتی دارد و به همین دلیل به آن «فرصت طلایی» گفته می‌شود. اگر تمایل به ارجاع پرونده به مجری قرار دارید، در صورت حضور مشاور مالیاتی در مراجع حل اختلاف، لازم است درخواست ارجاع به مجری قرار را حتماً در متن لایحه دفاعیه درج کنید. این اقدام سبب می‌شود قاضی مربوطه به این درخواست رسیدگی کند.

 در صورت ارائه درخواست کتبی ارجاع به مجری قرار در متن لایحه دفاعیه، حتی اگر نماینده سازمان مالیاتی به این درخواست توجه نکند و رأی را صادر کند، همچنان می‌توانید در مراحل بعدی رسیدگی مالیاتی به این درخواست استناد کرده و از حقوق مودی دفاع کنید. همچنین، مجری قرار موظف است که حداکثر ظرف مدت یک ماه به پرونده و موضوع تعیین‌شده رسیدگی کرده و نظر خود را اعلام کند.

19. صدور رای هیات بدوی

مطابق ماده 247 قانون مالیات‌های مستقیم، رای هیات بدوی با نظر اکثریت صادر می‌شود و باید نظر اقلیت در رای هیات ذکر شود؛ لذا موضوعی که توسط هیات‌های حل اختلاف مالیاتی صادر شود، با عنوان برگ تشخیص مالیات توسط ممیز تنظیم و میزان مالیات قابل پرداخت در آن محاسبه می‌شود.

 20. اعتراض به رای هیات بدوی

هرگاه مودی یا مشاور مالیاتی به رأی هیئت بدوی اعتراض داشته باشند، موظف‌اند ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ رأی، اعتراض خود را تحت عنوان یک لایحه دفاعیه مالیاتی به مراجع مربوطه ارائه دهند.

آرای آن بر مبنای رای اکثریت حاضرین در جلسه صادر و رای صادره توسط هیات بدوی، قابل تجدیدنظر در هیات‌های تجدیدنظر مالیاتی می‌باشد؛ لذا رای هیات حل اختلاف بدوی، قطعی نیست. 

21. هیات تجدید نظر

هیات تجدید نظر مشابه هیات بدوی از سه عضو تشکیل شده است که شامل نماینده صنف، قاضی و نماینده سازمان امور مالیاتی می‌باشد. با این حال، اعضای هیات تجدید نظر نمی‌توانند همان افرادی باشند که در هیات بدوی حضور داشته‌اند.

از دلایلی که یک مشاور مالیاتی می‌تواند درخواست هیات تجدیدنظر به سازمان امور مالیاتی را بدهد، می‌توان به عدم حضور در جلسه هیات بدوی یا تعدیل بخشی از دفاعیات در هیات‌های قبل‌تر و یا عدم ارائه دفاعیات اشاره کرد.

سختی‌های هیات تجدیدنظر نسبت به هیات بدوی و دادرسی اداری این است که اگر مشاور مالیاتی یا مودی قصد تخفیف مالیات را داشته باشند، می‌توانستند در مهلت 45 روزه مقرر با رئیس کل مالیاتی به توافق برسند.

همچنین در هیات بدوی نسبت به تعدیل یا عدم تعدیل مالیات یک رای 3 نفره وجود دارد. اگر نیاز به بررسی بیشتر پرونده باشد، در هیات بدوی با ارائه ادله، اسناد و مدارک و درخواست اجرای قرار اول در لایحه دفاعیه مالیاتی، موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد. به همین دلیل ممکن است در هیات تجدیدنظر حرف جدیدی برای طرح نباشد. به این ترتیب، کار یک مشاور مالیاتی در هیات تجدیدنظر نسبت به هیات بدوی سخت‌تر است..

یکی از وظایف مشاور مالیاتی در هیات تجدیدنظر تکمیل فرم ماده 247 قانون مالیات مستقیم است که چه میزان از مالیات تشخیص داده شده یا ابرازی صورت گرفته شده را قبول دارد؛ لذا نمی‌تواند از میزان مالیات ابرازی توسط مودی کمتر باشد. 

هیات تجدید نظر به علت اعتراض مودی یا مامور تشخیص تشکیل می‌شود و به اعتراض معترض رسیدگی می‌کند.

22. مجری قرار

زمانی که به دلیل نقض رسیدگی یا الزام به بررسی مجدد اسناد و مدارک، هیات حل اختلاف مالیاتی قرار کارشناسی صادر می‌کند، به کارشناس مسئول بررسی و ارزیابی مجدد اسناد و مدارک در این مرحله، «کارشناس مجری قرار» گفته می‌شود.

مجری قرار موظف است حداکثر ظرف مدت یک ماه نسبت به رسیدگی به پرونده و موضوع مشخص شده اظهارنظر کند.

23. صدور رای هیات تجدید نظر

در این مرحله از مراحل مراجع حل اختلاف مالیاتی، یک مشاور مالیاتی چنانچه به رای صادره از سوی هیات تجدید نظر معترض و آن را قبول نداشته باشد ظرف مدت یک ماه پس از تاریخ ابلاغ رای هیات تجدیدنظر فرصت دارد که درخواست خود را به شورای عالی مالیاتی ارسال کند. نحوه اعتراض هیات تجدیدنظر مشابه اعتراض به رای هیات بدوی مالیاتی است.

رای هیات تجدید نظر با هیات بدوی چه تفاوتی دارد؟

رای تجدید نظر قطعی و لازم الاجرا است.

24. صدور برگ قطعی

در صورت عدم اعتراض به برگ تشخیص مالیاتی، پس از صدور آن، برگ قطعی مالیاتی صادر خواهد شد و دیگر امکان اعتراض به آن وجود نخواهد داشت، مگر در شرایط خاص. به عبارت دیگر، در صورت توافق با مدیر گروه مالیاتی و عدم اعتراض به برگ تشخیص، رای هیات تجدیدنظر و پذیرش رای بدوی منجر به قطعی شدن مالیات خواهد شد.

در برگ قطعی مالیاتی، مبلغ دقیق مالیات پس از بررسی اعتراض مودی یا مشاور مالیاتی و رسیدگی هیات حل اختلاف مالیاتی تعیین و صادر می‌شود.

زمانی که برگ قطعی مالیات صادر می‌شود، مودی یا مشاور مالیاتی باید نسبت به پرداخت مالیات یا ترتیب پرداخت آن اقدام کنند. اما اگر مودی یا مشاور مالیاتی معتقد باشد که در صدور برگ قطعی اشتباهی رخ داده است، در این مرحله می‌تواند با ارائه ضمانت‌هایی مانند ضمانت بانکی یا ملکی، از اجرای برگ قطعی جلوگیری کند و اجازه ورود به مراجع بالاتر را برای رسیدگی به پرونده بگیرد.

لایحه ای که یک مشاور مالیاتی برای دفاعیه ارائه می‌دهد باید به قدری قوی باشد که کل مشکلات مودی را بازگو کند و دفاع مستحکمی در برابر دفاتر مودی داشته باشد و در نهایت بتواند یک رای نهایی از مراجع حل اختلاف مالیاتی دریافت کند.

25. ترتیب پرداخت / شروع عملیات اجرایی

بر اساس آیین نامه موضوع ماده 218 قانون مالیات‌های مستقیم، شروع عملیات اجرایی برای مودیان مالیاتی ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ برگ قطعی مالیات می‌باشد. اگر مودی تا ۱۰ روز پس از تاریخ ابلاغ برگ قطعی مالیات، اقدام به ترتیب پرداخت و یا پرداخت نکند، اداره امور مالیاتی اقدام به صدور برگ اجرایی می‌کند و این آغازیست بر اقدامات اجرایی سازمان امور مالیاتی.

در صورت اعتراض به عملیات اجرایی سازمان امور مالیاتی، مودی می‌تواند به هیات موضوع ماده 216 قانون مالیات‌های مستقیم اعتراض کند. این هیات می تواند عملیات اجرایی را متوقف، تغییر و یا اقدام به ابطال برگ قطعی مالیات کند. 

26. اعتراض به شورای عالی مالیاتی

شورای عالی مالیاتی یکی از مراجع مالیاتی است و در برخی موارد به عنوان بازوی مشورتی رئیس کل سازمان امور مالیاتی به شمار می‌آید.

اگر بعد از صدور رای تجدیدنظر، مودی یا نماینده وی نسبت به رای معترض باشند باید اعتراض خود را ظرف مدت یک ماه از تاریخ ابلاغ به شورا اعلام کند.

نکته‌ای که باید در نظر گرفت، اعتراض به این مرجع مانع از صدور برگ قطعی نمی‌شود و مودی مکلف است برای مطرح کردن اعتراض خود در شورای عالی مالیاتی اقدام به پرداخت یا ترتیب پرداخت مالیات ابرازی و یا سپردن تضمین کند. 

مودیان یا مشاور مالیاتی در صورتی که معتقد باشند رای صادره مغایر با قانون است یا در محاسبات مربوط به مالیات اشتباهی رخ داده است، می‌توانند به شورای عالی مالیاتی اعتراض کنند. مهلت اعتراض به این شورا 20 روز از تاریخ ابلاغ رای می‌باشد.

با توجه به اینکه اعتراض به برگ قطعی مالیات جزو حقوق مودیان مالیاتی است، مشاور مالیاتی با ارائه پرونده در هیات ماده 216، به دنبال راهکار طرح احیای روند اجرایی پرونده و توقف برگ قطعی مالیات می‌باشد.

27. بررسی یا عدم بررسی

علی‌رغم اسم بلند آوازه این مرجع مهمترین اشکال این مرجع این است که صرفاً پرونده‌های مالیاتی را بدون ورود به ماهیت آن و فقط از لحاظ تشریفات و کامل بودن رسیدگی‌های قانونی و مطابقت با قوانین موضوعه رسیدگی می‌کند و رای مورد اعتراض را یا می‌پذیرد و یا آن را ابطال می‌کند یا جهت رسیدگی بیشتر به هیات حل اختلاف مجدد ارجاع می‌دهد. 

لازم به ذکر است که شورای عالی مالیاتی و هیات ماده 251 مکرر و دیوان عدالت اداری بدون حضور مودی، مشاور مالیاتی و یا نماینده سازمان امور مالیاتی تشکیل می‌شود و فقط بر اساس لایحه دفاعیه تنظیم شده و اسناد و مدارک ارائه شده اظهارنظر می‌کند که در این شکل تشکیل هیات‌های حل اختلاف مالیاتی موجب می‌شود لایحه نویسی از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.

28. صدور رای شورا

متاسفانه با توجه موضوع ماده 256 قانون مالیات‌های مستقیم شورای عالی مالیاتی نباید به ماهیت امور ورود کند و شورا فقط به این موضوع توجه می‌کند که آیا مواردی مثل ابلاغ، تشکیل هیات‌های حل اختلاف و مواردی از این دست به درستی و در زمان مقرر انجام شده است یا خیر و به کیفیت آرای هیات حل اختلاف مالیاتی توجهی نمی‌کند. 

یکی دیگر از از مشکلات این شورا این است که به پرونده‌های موضوع مالیات بر ارزش افزوده رسیدگی نمی‌کند.

مودی یا مشاور مالیاتی وی، پس از صدور رای توسط شورای عالی مالیاتی در صورت اعتراض به رای این شورا می‌تواند نسبت به آن در دیوان عدالت اداری پیگیری کند.

29. اعتراض به هیات 251 مکرر 

یکی از مهمترین نکاتی که یک مشاور مالیاتی باید به آن واقف باشد این است که تا زمانی که به سایر مراجع دادرسی می‌توان اعتراض کرد، به هیات ماده 251 مکرر نمی‌توان اعتراض کرد.

آدرس اینترنتی اعتراض به هیات ماده 251 مکرر dad.mefa.ir می‌باشد.

ماده 251 در خصوص یک طریق اعتراضی به شورای عالی مالیاتی صحبت می‌کند که تفاوت عمده این ماده با ماده 251 مکرر در این است که در ماده 251، شورای عالی مالیاتی مثل دیوان عدالت اداری رسیدگی ماهوی نمی‌کند و از دو جهت به اعتراض مودی رسیدگی می‌کند: 

1- آیا قوانین و مقررات موضوع نقض شده است یا خیر 

2- آیا نقض در رسیدگی پرونده مودی وجود داشته است یا خیر

30. بررسی یا عدم بررسی

صلاحیت رسیدگی هیأت ماده 251 مکرر، رسیدگی به ادعاهای مشاور مالیاتی در خصوص غیرعادلانه بودن مالیات است که در مراجع حل اختلاف دیگری قابل طرح نباشد و با ارائه اسناد، مدارک و دلایل مورد بررسی قرار می‌گیرد.

31. دیوان عدالت اداری

دیوان عدالت اداری یک مرجع قضایی است که زیر نظر قوه قضائیه فعالیت می‌کند و به عنوان مستقل‌ترین مرجع رسیدگی شناخته می‌شود. این دیوان استقلال بیشتری نسبت به سایر مراجع رسیدگی دارد. اما سایر مراجع حل اختلاف مالیاتی، به دلیل وابستگی به سازمان امور مالیاتی و نظارت مجموعه قوه مجریه و وزارت اقتصاد، از استقلال رای کمتری برخوردارند و ممکن است رای آن‌ها تحت تاثیر این وابستگی دچار اشکال یا ابهام باشد.

مشاور مالیاتی می‌تواند به صورت هم‌زمان به شورای عالی مالیاتی و دیوان عدالت اداری اعتراض کند. 

در این هیات اگر بخشنامه‌ها و یا آیین‌نامه‌های مالیاتی مغایر با قانون باشند، مورد بررسی قرار می‌گیرند و ارتباطی با مبلغ مالیاتی مودی ندارد.

32. صدور رای دیوان

طرح شکایت در دیوان عدالت اداری همانند یک جراحی پزشکی، به دلیل ذات قضایی بودنش بسیار حساس و مهم است. نکته بسیار مهم در خصوص اعتراض به رای شورای عالی مالیاتی و رای هیات ماده 251 مکرر این است که مودی یا مشاور مالیاتی باید ظرف مدت 3 ماه پس از صدور رای قطعی، اعتراض خود را به دیوان عدالت اداری ارسال کنند. پس از بررسی اعتراض، دیوان عدالت اداری در خصوص اعتراض تصمیم‌گیری می‌کند. برای افراد مقیم ایران، مهلت اعتراض 3 ماه از تاریخ ابلاغ رای هیات حل اختلاف است و برای افراد خارج از ایران این مهلت 6 ماه است.

33. اصلاح یا عدم اصلاح برگ قطعی

در صورت اعتراض به عملیات اجرایی سازمان امور مالیاتی می‌توان به هیات ماده 216 قانون مالیات‌های مستقیم اعتراض کرد. این هیات می‌تواند عملیات اجرایی را متوقف، تغییر و یا اقدام به ابطال برگ قطعی مالیات کند. 

34. خاتمه پرونده

پس از طی کردن هر یک از مراحل دادرسی مالیاتی و توافق یا پذیرش مالیات مشخص شده توسط مودی یا مشاور مالیاتی، برگ قطعی مالیات که مجوزی است به معنای تایید مالیات مودی، توسط سازمان امور مالیاتی صادر می‌شود. در صورتی که مودی یا مشاور مالیاتی اقدام به پرداخت یا ترتیب پرداخت مالیات قطعی شده کند، در این صورت پرونده در مراجع حل اختلاف مالیاتی مختومه اعلام می‌شود.

35. صدور برگ متمم مالیاتی

با استناد به ماده 157 قانون مالیات‌های مستقیم، مرور زمان مالیاتی به این صورت است که سازمان امور مالیاتی می‌تواند تا ۵ سال پس از پایان مهلت ارسال اظهارنامه، در صورتی که اطلاعات جدیدی در خصوص درآمدهای مودی به دست آورد، اقدام به صدور برگ متمم مالیاتی کند. این برگ متمم مشابه برگ تشخیص اولیه است و در صورت اعتراض مودی به آن، امکان دادرسی مالیاتی وجود دارد.

36. شروع مجدد فرآیند دادرسی مالیاتی

پس از صدور برگ متمم مالیاتی و شواهدی مبنی بر کتمان درآمد در محدوده مرور زمان مالیاتی، سازمان امور مالیاتی می‌تواند برگ مطالبه یا تشخیص مالیاتی را برای سال مورد نظر صادر کند. در این صورت، برگ متمم بر اساس مدارک جدید صادر شده و شروعی مجدد باشد بر آغاز فرآیند دادرسی مالیاتی. 

این نقطه پایان راه نیست و ادامه دارد…

جمع‌بندی

فصل مالیات که می‌رسد، بسیاری از مدیران و صاحبان کسب‌وکار با چالش‌های مالی و سوالات پیچیده‌ای مواجه می‌شوند. اینکه چگونه اظهارنامه‌ها را به‌درستی تنظیم کنند، چگونه از معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی بهره‌مند شوند یا در صورت بروز اختلاف چگونه از منافع خود در برابر سازمان امور مالیاتی دفاع کنند. اینجاست که نقش مشاور مالیاتی به‌عنوان یک راهنما و متخصص در حل این مسائل پررنگ می‌شود.

مشاور یا وکیل مالیاتی یک سرمایه مهم و با ارزش است که نقص‌ها و کمبودهای سیستم مالی مالیاتی یک سازمان را شناسایی کرده و راهکارهای هوشمندانه و خلاقی را در جهت پیشبرد اهداف مالیاتی مودی ارائه و در نهایت گزارش مالی مفیدی را طراحی و بهترین تصمیم‌ها را اخذ می‌کند.

برای مشاوره مالیاتی می‌توانید با مشاوران زبده و کاربلد موسسه حسابداری محاسبان در ارتباط باشید، کافیست با شماره 0314020 تماس بگیرید.

سوالات متداول