نکات مالیاتی قانون بودجه 1404

قانون بودجه یکی از اسناد مهم مالی است که قانون‌گذار در انتهای هر سال نسبت به سیاست‌های کلان اقتصادی و برآورد درآمدها و هزینه‌های دولت، مشخص می‌کند. از آنجایی که بخش قابل توجهی از منابع درآمدی از محل مالیات‌ها تأمین می‌شود، احکام مالیاتی در قانون بودجه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله از محاسبان به بررسی نکات مهم مالیاتی در قانون بودجه سال ۱۴۰۴ می‌پردازیم.

احکام مالیاتی قانون بودجه 1404

احکام مالیاتی قانون بودجه 1404 مجموعه‌ای از مقررات و دستورالعمل‌های مالیاتی است که در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ توسط دولت پیشنهاد و پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی به قانون تبدیل شده است. این احکام با هدف تامین منابع مالی دولت، حمایت از تولید و کاهش فرار مالیاتی، نحوه اخذ، معافیت، بخشودگی یا افزایش درآمدهای مالیاتی را تعیین می‌کند.

نکات مهم مالیاتی مطابق تبصره ۱ قانون بودجه ۱۴۰۴ به شرح زیر عبارتند از:

احکام مرتبط با معافیت‌ها و مشوق‌ها

بند الف تبصره ۱: این تبصره از احکام مالیاتی قانون بودجه 1404 مشخص می‌کند که مجموع معافیت‌ها، نرخ صفر مالیاتی، کاهش نرخ مالیاتی و سایر مشوق‌های مالیاتی برای کلیه مؤدیان (اشخاص حقیقی و حقوقی) که از محل درآمدهای مشمول مالیات (سود خالص) در سال ۱۴۰۴ حاصل می‌شود، قابل اعمال است؛ مشروط به رعایت سقف‌های تعیین‌شده:

• حد نصاب نرخ صفر مالیاتی برای اشخاص حقوقی تا سقف ۷٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال درآمد مشمول مالیات است.
• حد نصاب نرخ صفر مالیاتی برای اشخاص حقیقی تا سقف ۷۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال درآمد مشمول مالیات است.

به عبارت دیگر، هرگونه معافیت یا مشوق مالیاتی تنها تا سقف درآمد مشمول مالیات ذکر شده قابل اعمال است و مازاد آن، مشمول مالیات مطابق با نرخ‌های قانونی خواهند بود.

در بند الف تبصره ۱، برخی معافیت‌ها و مقررات خاص را از شمول این محدودیت سقف مستثنی کرده است: معافیت‌های دارای سقف زمانی مشخص، مواد ۸۱، 2، 139، 141، ۱۴۳، ۱۴۳ مکرر، ۱۴۵ و ۲۸۰ قانون مالیات‌های مستقیم، از این محدودیت مستثنی هستند. 

همچنین معافیت‌های مرتبط با اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی (خصوصی‌سازی) و مشوق‌های مالیاتی برای حمایت از تولید و زیرساخت‌ها و معافیت‌ها و مشوق‌های مالیاتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان مشمول این محدودیت نمی‌شوند.

بند د تبصره ۱:  طبق تبصره ماده ۱۳۱ و تبصره ۷ ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم، مؤدیانی که درآمد مشمول مالیات خود را نسبت به سال گذشته افزایش دهند، می‌توانند از تخفیف در نرخ مالیات بهره‌مند شوند.

به این ترتیب به ازای هر ۱۰ درصد افزایش در درآمد ابرازی مشمول مالیات نسبت به سال گذشته، یک واحد درصد از نرخ مالیات کاسته می‌شود، این کاهش می‌تواند حداکثر تا سقف ۵ واحد درصد اعمال شود.

طبق بند د تبصره ۱ از احکام مالیاتی قانون بودجه 1404، بعد از عبارت «۱۰ درصد» عبارت «مازاد بر ۳۵ درصد» اضافه شده است. همچنین، این تخفیف صرفاً برای درآمد مشمول مالیات ابرازی مربوط به عملکرد سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ اعمال می‌شود.

بند ک تبصره ۱: در این بخش از احکام مالیاتی قانون بودجه 1404، به کاهش نرخ واحدهای تولیدی پرداخته است؛ بر این اساس به منظور حمایت از سیاست‌های تولید، نرخ مالیات مندرج در ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم برای اشخاص حقوقی دارای پروانه بهره‌برداری از وزارتخانه‌های مربوطه که در فعالیت‌های تولیدی مشغول هستند، به میزان ۵ واحد درصد کاهش یافته است.

احکام مرتبط با مالیات تکلیفی

بند ب تبصره ۱: در این بند از احکام مالیاتی قانون بودجه 1404، به مالیات تکلیفی مراکز درمانی پرداخته شده است؛ بنابراین کلیه مراکز درمانی، اعم از دولتی، خصوصی، وابسته به نهادهای عمومی غیردولتی، نیروهای مسلح، خیریه‌ها و شرکت‌های دولتی مکلف هستند ۱۰ درصد از حق‌الزحمه یا حق‌العمل گروه پزشکی را که از طریق صورت‌حساب‌های ارسالی به بیمه‌ها یا پرداخت نقدی که توسط بیمار دریافت می‌شود، به عنوان مالیات علی‌الحساب کسر کرده و به نام فرد مربوطه، حداکثر تا پایان ماه بعد از دریافت وجه صورت‌حساب، به سازمان امور مالیاتی تحت عنوان مالیات تکلیفی پزشکان پرداخت کنند.

این مالیات علی‌الحساب شامل پرداخت‌هایی که به عنوان درآمد حقوق و کارانه طبق قوانین بودجه سالیانه مشمول کسر مالیات شده‌اند، نمی‌شود. اجرای این بند مطابق با حکم ماده ۱۹۹ قانون مالیات‌های مستقیم خواهد بود.

احکام مرتبط با مالیات بر خانه‌های لوکس

بند ح تبصره ۱: موضوع چالشی جدیدی که قانون‌گذار به آن پرداخته است، مبحث مالیات بر املاک و زمین‌های با ارزش بالا است. طبق این بند از احکام مالیاتی قانون بودجه 1404، ضوابط مقرر بودجه‌ای زمین‌های با کاربری مسکونی که ارزش روز آن‌ها بر مبنای آخرین ارزش معاملاتی موضوع ماده ۶۴ قانون مالیات‌های مستقیم بیش از ۳۰۰ میلیارد ریال باشد و زمین‌های فاقد اعیانی با کاربری اداری یا تجاری و واحدهای مسکونی که ارزش هر یک بیش از ۵۰۰ میلیارد ریال باشد، مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات به میزان دو در هزار می‌شوند. 

موارد معاف از مالیات بر خانه‌های گران قیمت عبارتند از:

1. واحدهای مسکونی در حال ساخت از این مالیات معاف هستند.
2. واحدهای مسکونی متعلق به افرادی که تنها مالک یک واحد مسکونی هستند و این مالکیت برای حداقل ۱۰ سال گذشته مداوم بوده است، از این مالیات معاف هستند.
3. واحدهای مسکونی غیرمجاز تا زمان دریافت پروانه ساخت یا اجرای احکام کمیسیون‌های مواد ۹۹ و ۱۰۰ قانون شهرداری مشمول جریمه‌ای معادل دو برابر مالیات واحدهای مجاز خواهند بود.

احکام مرتبط با خودروهای لوکس

بند ت تبصره ۱: بر اساس احکام مالیاتی قانون بودجه 1404، این قانون با هدف اخذ مالیات از خودروهای لوکس و گران‌قیمت، ایجاد عدالت مالیاتی و افزایش درآمدهای دولت طراحی شده است. تمرکز این حکم بر خودروهایی است که ارزش آن‌ها بیش از مقدار مشخص شده باشد، بدین ترتیب این مالیات صرفاً به دارایی‌های لوکس محدود می‌شود. 

خودروهای سواری و وانت‌های دوکابین با پلاک شخصی که متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی غیردولتی هستند و ارزش روز خودرو آن‌ها بیش از ۵۰ میلیارد ریال باشد، نسبت به مازاد بر این مبلغ مشمول مالیات سالانه خودرو به نرخ ۱ درصد می‌شوند. 

مبنای محاسبه مالیات خودروهای گران قیمت بر مبنای ارزش روز خودرو بر‌اساس ماده ۳۰ قانون مالیات بر ارزش افزوده توسط سازمان امور مالیاتی تعیین می‌شود.

احکام مرتبط با مالیات حقوق و دستمزد

بند ز تبصره ۱: در این بند از احکام مالیاتی قانون بودجه 1404، به مالیات بر درآمد حقوق و دستمزد اشاره شده است.

در سال ۱۴۰۴، مالیات بر درآمد حقوق کارکنان بر‌اساس نوع پرداخت، به دو دستهٔ کلی تقسیم می‌شوند:

۱. پرداخت‌هایی که مشمول نرخ‌های تصاعدی ماده ۸۵ قانون مالیات‌های مستقیم هستند.

مجموع پرداختی به کارکنان دولتی یا غیردولتی، تحت هر عنوان (مانند حقوق، مزایا، دستمزد، حق‌الزحمه، پاداش، کارانه و غیره)، اعم از نقدی یا غیرنقدی، مستمر یا غیرمستمر، از کارفرمای اصلی یا غیراصلی (طبق تبصره ۱ ماده ۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم)، پس از کسر معافیت‌های قانونی، مشمول مالیات بر درآمد حقوق است.

۲. پرداخت‌هایی که مشمول نرخ مقطوع ۱۰٪ هستند.

مزایایی مانند حق‌السعی (به جز حقوق، مزد و پاداش)، اضافه‌کار، مزایای رفاهی و انگیزشی، بهره‌وری، فوق‌العاده‌ حق‌التدریس، حق‌التحقیق، حق پژوهش و حق کشیک، پس از کسر معافیت مالیاتی سالانه، مشمول مالیات با نرخ ثابت ۱۰ درصد هستند.

احکام مرتبط با مالیات مشاغل

بند پ تبصره ۱: یکی از مشوق‌های مالیاتی که سازمان امور مالیاتی برای تشویق صاحبین کسب‌و‌کار برای پرداخت مالیات در احکام مالیاتی قانون بودجه 1404 در نظر گرفته، حد مجاز تبصره ماده ۱۰۰ است.

به‌منظور تسهیل و تسریع در فرآیند رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی، اختیار سازمان امور مالیاتی در تبصره ماده (۱۰۰) قانون مالیات‌های مستقیم، در خصوص معافیت مودیان از انجام بخشی از تکالیف قانونی از جمله نگهداری اسناد و مدارک و تسلیم اظهارنامه مالیاتی برای عملکرد سال ۱۴۰۳، افزایش یافته است و تا سقف یکصد و پنجاه برابر میزان معافیت موضوع ماده (۸۴) قانون مالیات‌های مستقیم اعمال شده است.

بند ث تبصره ۱: در اجرای احکام مالیاتی قانون بودجه 1404، میزان معافیت درآمد سالانه مشمول مالیات مستغلات اشخاص فاقد درآمد موضوع ماده ۵۷ قانون مالیات‌های مستقیم و میزان معافیت درآمد سالانه مشمول مالیات مشاغل موضوع ماده ۱۰۱ قانون مالیات مستقیم، مبلغ ۲٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال تعیین شده است.

همچنین، درآمد سالانه اشخاص موضوع بند «ل» ماده ۱۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم، تا سقف معادل دو برابر میزان معافیت موضوع ماده ۸۴، از پرداخت مالیات معاف بوده و درآمد مازاد بر آن، مشمول مالیات بر‌اساس نرخ‌های مقرر در قانون خواهد بود.

احکام مرتبط با قانون مالیات بر ارزش افزوده

بند خ تبصره ۱: تغییرات در نرخ مالیات بر ارزش افزوده موضوع ماده ۷ مطابق احکام مالیاتی قانون بودجه 1404 به میزان یک واحد درصد افزایش یافته است؛ بنابراین مجموع نرخ مالیات بر ارزش افزوده به ۱۰ درصد خواهد رسید.

همچنین، نرخ مالیات بر ارزش افزوده موضوع بند «ب» ماده ۲۶ قانون مالیات بر ارزش افزوده که مرتبط با فعالیت‌های صنف طلا، جواهر و پلاتین است، از ۹ درصد به ۱۰ درصد افزایش یافته و با نرخ عمومی هم‌تراز شده است.

بند ژ تبصره ۱: یکی از احکام مالیاتی قانون بودجه 1404، مرتبط با نرخ استرداد مالیات بر ارزش افزوده است. منظور قانون‌گذار در این قانون، به این معناست که نرخ استرداد مالیات و عوارض برای کالاهای مشمول بند «الف» ماده ۲۶ این قانون، برابر با نرخی است که در مرحله قبلی زنجیره تولید (مانند مرحله خرید مواد اولیه یا تولید واسطه‌ای) برای آن کالا اعمال شده است. به عبارت دیگر، میزان مالیات و عوارضی که قابل استرداد است، به نرخ مالیاتی مرحله پیشین در فرآیند تولید وابسته است و نه لزوماً نرخ نهایی یا نرخ دیگری.

این موضوع به منظور حفظ انسجام و عدالت در محاسبه مالیات در زنجیره تولید طراحی شده است که از انباشت مالیات در مراحل مختلف تولید جلوگیری شود.

بند ط تبصره ۱: این بند از احکام مالیاتی قانون بودجه 1404، به صراحت بیان می‌کند که مقررات مندرج در بند «پ» ماده ۱۰ قانون مالیات بر ارزش افزوده که از طریق قانون تأمین مالی تولید و زیرساخت‌ها به این قانون اضافه شده، برای کالاهایی که طبق قانون از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند، قابل اعمال نیست.  پماده ۱۰ قانون مالیات بر ارزش افزوده به‌طور کلی به موضوع استرداد مالیات و عوارض پرداختی توسط مؤدیان در زنجیره تولید و عرضه کالا و خدمات مربوط است.

بند ف تبصره ۱: در این بخش از احکام مالیاتی قانون بودجه 1404، به شرایط خاصی برای اعمال مقررات استرداد مالیات بر ارزش افزوده برای شرکت‌های ایرانی اشاره شده است که در زنجیره تأمین کالاها و خدمات مورد نیاز شرکت‌های پیمانکاری خارجی فعالیت می‌کنند. این شرکت‌ها در طرح‌هایی مشارکت دارند که تعهدات آن‌ها توسط طرف خارجی تعریف شده است.

بر‌اساس شمول تبصره (۳) ماده (۱۰) قانون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات و عوارض پرداختی این بند، توسط شرکت‌های ایرانی که در چنین پروژه‌هایی مشارکت دارند، مشروط به رعایت شرایط قانونی، قابل استرداد است.

احکام مرتبط با حقوق ورودی

حقوق ورودی به عوارض گمرکی و مالیات‌های اخذ شده در زمان واردات کالا اطلاق می‌شود. احکام مالیاتی قانون بودجه 1404، در این زمینه شامل موارد زیر است:

بند ذ تبصره ۱: به منظور حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در قانون بودجه ۱۴۰۴، دولت با هدف حمایت از تولید، کاهش هزینه‌ها و تقویت سلامت و کشاورزی، حقوق گمرکی واردات دارو، مواد اولیه دارویی، ملزومات پزشکی، شیرخشک اطفال، کالاهای اساسی و نهاده‌های دامی و کشاورزی را به ۱ درصد کاهش داده است و سایر اقلام با حقوق گمرکی کمتر از ۱ درصد تغییر نمی‌کنند. 

بند ض تبصره ۱: این تبصره نحوه تعیین نرخ ارز برای محاسبه حقوق ورودی (شامل حقوق گمرکی و سود بازرگانی) کالاهای وارداتی در سال ۱۴۰۴ را مشخص می‌کند. حقوق ورودی هزینه‌ای است که واردکنندگان هنگام ترخیص کالا از گمرک پرداخت می‌کنند و نرخ ارز مورد استفاده در این محاسبه تأثیر مستقیمی بر هزینه‌های واردات دارد.
برای اکثر کالاهای وارداتی نرخ ارز مبنای محاسبه حقوق ورودی، بر مبنای نرخ ترجیحی واحد محاسبه و طبق میانگین نرخ ارز اعلام‌شده توسط مرکز مبادله طلا و ارز در اسفند ماه ۱۴۰۳ خواهد بود. 

کالاهای مشمول بند «خ» تبصره (۲) قانون بودجه ۱۴۰۴ از این قاعده مستثنی هستند و حقوق ورودی آن‌ها بر اساس نرخ ترجیحی واحد محاسبه می‌شود. نرخ ترجیحی معمولاً نرخی پایین‌تر از نرخ بازار است که برای کالاهای ضروری یا استراتژیک (مانند دارو، کالاهای اساسی، یا نهاده‌های کشاورزی) به‌منظور کاهش هزینه‌های واردات و حمایت از مصرف‌کنندگان اعمال می‌شود. 

بند ر تبصره ۱: این بند از تبصره احکام مالیاتی قانون بودجه 1404، به تنظیم فرآیند واردات خودروهای سواری نو و کارکرده با حداکثر ۵ سال ساخت در سال ۱۴۰۴، تخصیص ارز مورد نیاز، تعیین حقوق ورودی و شرایط واگذاری مجوزهای وارداتی می‌پردازد و هدف آن ساماندهی بازار خودرو، پاسخ به تقاضای داخلی و حمایت از صادرکنندگان از طریق رفع تعهدات ارزی است.

حقوق ورودی (شامل حقوق گمرکی و سود بازرگانی) برای خودروهای وارداتی از محل ارز تخصیصی این بند، ۶۰% ارزش گمرکی خودرو تعیین شده است. این نرخ بالا به منظور کنترل تقاضا برای خودروهای وارداتی، افزایش درآمدهای گمرکی و حمایت غیر مستقیم از تولید داخلی خودرو اعمال می‌شود.

احکام مرتبط با قانون سامانه مودیان و پایانه‌های فروشگاهی

بند غ تبصره ۱: این تبصره از احکام مالیاتی قانون بودجه 1404 به ادامه اجرای قانون تسهیل تکالیف مودیان در سال ۱۴۰۴، اصلاح مهلت‌های زمانی مواد ۳ و ۴  این قانون و تعیین مقصد درآمدی جریمه‌های مرتبط با قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان می‌پردازد. هدف آن حمایت از مؤدیان مالیاتی، تسهیل اجرای سامانه مودیان و تأمین درآمدهای دولت از محل جریمه‌هاست.

مهلت زمانی برای ثبت‌نام یا انجام تکالیف در سامانه مودیان در ماده ۳ این قانون، از «پایان سال ۱۴۰۳» به «پایان آذرماه ۱۴۰۴» تغییر یافته است. این تمدید ۹ماهه به مؤدیان فرصت بیشتری برای انطباق با الزامات سامانه می‌دهد.
مهلت زمانی برای  نصب و استفاده از پایانه‌های فروشگاهی یا صدور صورتحساب الکترونیکی مربوط در ماده ۴ این قانون، از «پایان سال ۱۴۰۳» به «پایان سال ۱۴۰۴» تمدید شده است. این تمدید یک‌ساله نشان‌دهندهٔ رویکرد حمایتی قانون‌گذار برای کاهش فشار بر مؤدیان در اجرای قانون است.

بخشنامه احکام مالیاتی قانون بودجه 1404

بخشنامه مربوط به احکام مالیاتی به شماره ۲۰۰/۱۴۰۳/۶۳، شامل دستورالعمل‌ها و ضوابط مرتبط با اجرای مفاد مالیاتی قانون بودجه سال جاری ابلاغ شده است. 

برای آگاهی بیشتر می‌توانید فایل pdf احکام مالیاتی قانون بودجه 1404 را دریافت کنید:

جمع‌بندی

در نهایت، احکام مالیاتی قانون بودجه 1404 اگرچه ماهیتی موقت دارند و فقط برای یک سال مالی اعتبار دارند، اما در عمل می‌توانند آثار بلندمدتی بر سیاست‌های مالیاتی و رفتار مؤدیان داشته باشند و نقش بسزایی در جهت‌دهی به نظام مالیاتی کشور و تأمین منابع مالی دولت دارند.

این احکام مالیاتی به بررسی مهم‌ترین مباحث شامل مهم‌ترین تغییرات در نرخ‌ها و معافیت‌های مالیاتی، وضع مالیات‌های جدید یا تغییر در شیوهٔ وصول آن‌ها و همچنین اصلاحات اجرایی مربوط به سازمان امور مالیاتی پرداخته است.

سوالات متداول