انواع قرارداد کار

قرارداد کار به منظور تعیین یک چارچوب مشخص برای انجام کار بین دو نفر یعنی کارگر و کارفرما بسته می‌شود. یک بخشی از قرارداد کار براساس اصول قانون کار و مابقی آن توافق‌های دو طرفین است که برای انجام آن کار راضی باشند. قرارداد کار انواع مختلفی دارد و بهتر است قبل از اینکه وارد بازار کار شوید، با انواع آن آشنا شوید و بدانید که برای بستن قرارداد کاری چه مواردی را باید در نظر بگیرید. در این مقاله این موضوع را کامل توضیح می‌دهیم.

تعریف قرارداد کار

قانون کار به‌ منظور حمایت از کارگران، کلیه کارفرمایان را موظف کرده است که انواع قرارداد کار را با چهارچوب و شرایط مشخص تنظیم کنند. با وجود قرارداد کار، کارگران با اطمینان‌خاطر بیشتری به انجام وظیفه خود می‌پردازند و امکان سوء استفاده برای هیچ‌یک از طرفین یعنی کارگر و کارفرما وجود نخواهد داشت.قرارداد کار انواع مختلفی دارد که هرکدام دارای شرایط مخصوص خود هستند. در ادامه مطلب با انواع قرارداد کار و شرایط آن‌ها آشنا شوید.

قرارداد کار چیست و انعقاد آن چه اهمیتی دارد؟

در انواع قرارداد کار، دو طرف یعنی کارگر و کارفرما وجود دارند که کارگر شخصی حقیقی و کارفرما شخصی حقیقی یا حقوقی است. بر اساس قرارداد کار، کارگر موظف است طبق ساعات و شرایط ذکر شده، کاری را که بر عهده دارد انجام دهد و به‌صورت ساعتی، روزانه، هفتگی یا ماهانه دستمزد مشخصی را دریافت کند.

بر اساس ماده 7 قانون کار: قرارداد کار عبارت است از قراردادی کتبی یا شفاهی که بر اساس آن کارگر موظف است در مقابل دریافت دستمزد، کاری را به‌صورت موقت یا غیرموقت برای کارفرما انجام دهد.

ماده 2 قانون کار نیز کارگر را به‌عنوان فردی تعریف کرده است که در مقابل دریافت دستمزد، سود یا سایر مزایا، موظف است به درخواست کارفرما، کاری را انجام دهد.

پس از توافق کامل در رابطه با دستمزد و شرایط، قرارداد کار بین کارگر و کارفرما تنظیم می‌شود. به‌طور کلی، قرارداد کار از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و همه کارگران و کارفرمایان باید از انواع قرارداد کار و شرایط آن‌ها، آگاهی کامل داشته ‌باشند.

در انواع قرارداد کار، که به‌عنوان سندی معتبر و قانونی شناخته می‌شوند، کلیه توافق‌ها بین کار و کارفرما مثل میزان دستمزد، ساعت کار، بیمه و… ذکر می‌شود. نوع قرارداد کاری که بین دو شخص منعقد می‌شود، بسته به نوع شغل و اینکه استخدام بخش خصوصی است یا دولتی انواع مختلفی دارد. در ادامه با انواع قرارداد کار از نظر نوع استخدام و مدت زمان و شرایط آن‌ها آشنا می‌شوید.

انواع قرارداد کار از نظر نوع استخدام

انواع قرارداد کاری از نظر نوع استخدام به دو نوع دولتی و خصوصی تقسیم‌بندی می‌شود:

قرارداد دولتی

قرارداد کاری دولتی قراردادی است که بین یک شخص و یکی از ارگان‌های دولتی بسته می‌شود، در دسته‌بندی قرارداد دولتی قرار می‌گیرد. البته قراردادهای دولتی خود به سه دسته دیگر تقسیم بندی می‌شوند که به شرح زیر است:

۱. قرارداد رسمی کارمندان دولت

افرادی که با آن‌ها قرارداد رسمی بسته می‌شود، ابتدا باید برای شغلی که انتخاب کرده‌اند مورد گزینش قرار بگیرند. کارمندان رسمی دولت در انجام فعالیت‌های اصلی و جاری کشور تاثیر مستقیم دارد. کارکنان رسمی دولت تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند و در زمان بازنشستگی از صندوق بازنشستگی حقوق آن‌ها پرداخت می‌شود.

۲. قرارداد پیمانی

قرارداد پیمانی یکی دیگر از انواع قراردادهای دولتی است که به آن قرارداد نیمه رسمی هم می‌گویند. در این قرارداد، کار براساس یک پیمان‌نامه انجام می‌شود و افراد استخدام شده در یک ارگان دولتی مشغول به فعالیت هستند. در قرارداد کار پیمانی امکان دارد که قرارداد کاری فرد تمدید شود، براساس عملکرد اگر از او راضی باشند استخدام رسمی شوند. کسانی که قرارداد پیمانی دارد تحت پوشش صندوق بیمه تامین اجتماعی هستند.

۳. قرارداد خدماتی

کارکنانی که با آن‌ها قرارداد خدماتی بسته می‌شود در بخش دولتی مشغول به فعالیت می‌شوند. این افراد کارهای خدماتی بخش خصوصی مانند آشپزخانه‌ها، آبدارخانه‌ها و … را برعهده دارند.

قرارداد خصوصی

قراردادهای کار خصوصی بسته به شرکت قوانین خاص خود را دارد. اشخاصی که به استخدام شرکت‍های خصوصی در می‌آیند، تحت پوشش قوانین قانون کار قرار می‌گیرند.

انواع قرارداد از نظر مدت زمان

همچنین قرارداد کاری از نظر مدت زمان هم به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند که در ادامه آن‌ها را به صورت مورد توضیح می‌دهیم.

1. قرارداد کار دائمی

قرارداد کار دائمی یکی از مهم‌ترین انواع قرارداد کار است که در آن تنها زمان شروع کار ثبت می‌شود و هیچ تاریخ مشخصی برای اتمام کار تعیین نخواهد شد. در واقع این نوع قرارداد کاری، دارای مدت زمان دائمی و نامحدود است.

قرارداد کار دائم، بهترین و مطمئن‌ترین نوع قرارداد کاری محسوب می‌شود. زیرا به‌دلیل عدم وجود تاریخ مشخص برای اتمام کار، امنیت شغلی بالایی برای کارگر وجود دارد. بر اساس تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار: در کارهایی که طبیعت آن‌ها جنبه مستمر دارد، اگر مدت زمان مشخصی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد کار دائمی و غیرموقت تلقی می‌شود.

نکته مهم

یکی از نکات مثبت و مهمی که در قرارداد کار دائمی وجود دارد، این است که کارفرما به هیچ‌عنوان بدون وجود دلیل مشخص و موجه، نمی‌تواند کارگر را اخراج کند.

در واقع در قراردادهای غیرموقت برخلاف قرارداد موقت، کارفرما برای اخراج کارگر باید تشریفات قانونی را به‌طور کامل انجام دهد. همین نکته باعث شده است که بیشتر کارفرمایان، از انعقاد قرارداد کار دائمی خودداری کنند و بیشتر آن‌ها به تنظیم قرارداد موقت تمایل داشته ‌باشند.

2. قرارداد کار موقت

قرارداد کار موقت، یکی از متداول‌ترین انواع قرارداد کار است که بین کارفرما و کارگر تنظیم می‌شود. در قرارداد موقت، محدودیت زمانی وجود دارد و بر اساس آن کارگر تنها در همان محدوده زمانی به کار خود ادامه خواهد داد.

در قرارداد موقت، کارفرما باید حقوق و مزایا کارگر را بر اساس قانون کار، به او ارائه دهد. همچنین تا پایان زمان قرارداد، امکان اخراج کارگر نیز وجود نخواهد داشت.

3. قرارداد کار ساعتی

قرارداد کار ساعتی یکی از انواع قرارداد کار است؛ که در قانون کار به رسمیت شناخته می‌شود. این نوع قرارداد، معمولاً برای مشاغلی تنظیم می‌شود که کارگر به‌صورت دائمی و تمام وقت در محل کار حضور ندارد. در قرارداد ساعتی، حقوق کارمند یا کارگر، بر اساس ساعاتی که در محل کار فعالیت داشته، تعیین می‌شود.

بر اساس بند الف ماده ۳۷ قانون کار: اگر بر اساس قرارداد یا عرف کارگاه، دستمزد به‌صورت روزانه یا ساعتی تعیین شده باشد، پرداخت آن باید در پایان روز، هفته یا پانزده روز یک‌بار نسبت به ساعات و روزهای کارکرد، انجام شود.

۴. قرارداد کاری معین

در این نوع قرارداد، کارگر متعهد می‌شود که برای انجام کاری مشخص مثل پروژه آسفالت کردن خیابان، دستمزدی را دریافت کند. این قرارداد پس از اتمام پروژه، خاتمه پیدا می‌کند. به قرارداد کاری که برای انجام کاری مشخص انجام می‌شود، قرارداد معین می‌‌‌گویند. در قرارداد معین امکان فسخ یک طرفه قرارداد وجود ندارد، اما تمام شدن پروژه به معنای خاتمه قرارداد محسوب می‌شود.

۵. قرارداد پیمانکاری

قرارداد پیمانکاری نیز یکی دیگر از انواع قرارداد کار است که در مشاغل مختلفی مثل ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع قرارداد، زمان اهمیت زیادی ندارد. زیرا شخص متعهد می‌شود پروژه‌ای را تکمیل و به کارفرما ارائه دهد. به همین دلیل کارفرما نیز دخالت مستقیم در نحوه انجام کار ندارد و تنها پایان و تحویل پروژه مدنظر او خواهد بود.

قوانین اداره کار در قرارداد پیمانکاری تأثیر چندانی ندارند و این نوع قرارداد تنها مشمول بیمه تأمین‌اجتماعی است. در این قرارداد، میزان مبلغ و نحوه پرداخت آن نیز باید به‌صورت دقیق ذکر شود. لازم به ذکر است که در قراردادهای پیمانکاری، مبلغ بیمه به‌صورت درصدی از ارزش کل قرارداد کسر می‌شود.

مالیات قرارداد پیمانکاری

۶. قرارداد کارآموزی

از دیگر انواع قرارداد کار به قرارداد کارآموزی می‌توان اشاره کرد. در قرارداد کارآموزی، شخص موظف است برای کسب مهارت بیشتر، فعالیت‌هایی را مرتبط با شغل خود انجام دهد و علاوه بر یادگیری مهارت، به‌صورت آکادمیک نیز آموزش‌های لازم را کسب کند.

در قرارداد کارآموزی، کارفرما موظف است کارآموز را برای کسب مهارت همراهی کند. کارفرما نیز موظف است، فعالیت‌های لازم را تحت نظارت کارفرما به طور کامل انجام دهد.

۷. قرارداد دورکاری

قرارداد دورکاری نوعی از قرارداد است که کارفرما از بین متقاضیان جویای شغل یک شخص را براساس مهارت‌هایش انتخاب می‌کند و یک قرارداد بین کارگر و کارفرما منعقد می‌شود. براساس این قرارداد کاری، شخص مورد نظر بدون حضور در محل کار و براساس تخصصی که دارد، وظایفی که به او محول می‌شود را انجام می‌دهد.

بهترین قرارداد بین کارگر و کارفرما چه ویژگی‌هایی دارد؟

بهترین قرارداد بین کارگر و کارفرما باید شامل محتوای زیر باشد که براساس ماده ۱۰ قانون کار تعیین شده و به شرح زیر است:

نوع کار یا حرفه یا وظیفه‌ای که کارگر باید به آن اشتغال یابد
حقوق یا مزد مبنا و لواحق آن
ساعت کار، تعطیلات، مرخصی‌ها
محل انجام کار
تاریخ انعقاد قرارداد
مدت قرارداد، چنانچه کار برای مدت معین باشدز- موارد دیگری که عرف یا عادت شغل یا محل، ایجاب نماید.

تبصره- در مواردی که قرارداد کار کتبی باشد قرارداد در چهار نسخه تنظیم می‌گردد که یک نسخه از آن به اداره کار محل و یک نسخه نزد کارگر و‌ یک نسخه نزد کارفرما و نسخه دیگر در اختیار شورای اسلامی کار و در کارگاه‌های فاقد شورا در اختیار نماینده کارگر قرار می‌گیرد.

مواردی که در ماده ۱۰ قانون کار خواندیم، باید در متن قرارداد کار نوشته شود و به طور کلی قرارداد به گونه‌ای تنظیم شود که برای دو طرف قرارداد در آینده مشکلات قانونی پیش نیاید.

آیا تنظیم انواع قرارداد کار برای همه فعالیت‌ها ضروری است؟

تنظیم انواع قرارداد کار، باعث می‌شود تا طرفین، یعنی کارگر و کارفرما، به‌طور کامل نسبت به وظایف یکدیگر آگاهی لازم را پیدا کنند و به‌صورت حقوقی و قانونی، وظایف و تعهدات ذکر شده در قرارداد را به‌طور کامل انجام دهند.

عقد قرارداد، به شما کمک می‌کند تا در صورت لزوم و در صورت عدم انجام تعهدات، به‌صورت قانونی شخص مقابل را ملزم به انجام تعهدات خویش کنید. به همین دلیل توصیه می‌شود، پیش از امضاء انواع قرارداد کار، همه جوانب را در نظر بگیرید تا از بروز هرگونه مشکل پیشگیری کرده باشید.

نکته مهم

به‌طور کلی می‌توان گفت تنظیم انواع قرارداد کار با توجه به توافق طرفین قرارداد، برای همه فعالیت‌ها چه دائم و چه موقت ضروری است.

شرایط اتمام قرارداد کار

در قراردادهای موقت که مدت زمان مشخصی دارد و کارگر و کارفرما از پایان قرارداد آگاه هستند و بعد از اتمام پروژه قرارداد تمام می‌شود، اتمام کار مشخص است. اما به صورت کلی هیچ از یک از طرفین قرارداد نمی‌توانند یک طرفه قرارداد کاری را فسخ کنند. مگر در مواردی مانند فوت کارگر، تغییر شغل کارفرما، استعفای کارگر، بازنشستگی یا از کار افتادگی کارگر که قرارداد به پایان می‌رسد.

تعلیق قرارداد کاری چیست و چه تفاوتی با خاتمه قرارداد دارد؟

در صورتی که یکی از طرفین، به‌صورت موقت قادر به انجام تعهدات خود نباشد، انواع قرارداد کار، موقتاً به‌حالت تعلیق درمی‌آیند و پس از حل مشکل، با در نظر گرفتن موارد جانبی مثل افزایش حقوق، قرارداد کاری ادامه پیدا می‌کند.

در تعلیق قرارداد کار برخلاف خاتمه آن، رابطه کاری بین کارفرما و کارگر همچنان ادامه پیدا می‌کند. اما زمانی که قرارداد کاری خاتمه پیدا کند، رابطه کاری بین طرفین به اتمام خواهد رسید. لازم به ذکر است که اگر دلیل تعلیق انواع قرارداد کار، مورد پذیرش قانون کار نباشد، کارفرما موظف است که خسارت‌های لازم را به کارگر بپردازد.

کلام آخر

تنظیم انواع قرارداد کار، یکی از اقدامات بسیار مهمی است که همه کارگران و کارفرمایان به‌منظور جلوگیری از بروز مشکلات مختلف و درگیری‌های حقوقی، باید انجام دهند.

برای قرارداد کار نیاز به سوال داری؟ مشاوره بیمه و کار رزرو کن!

در این مطلب به بررسی انواع قرارداد کار و علت اهمیت تنظیم قرارداد پرداختیم. با توجه به نکات ذکر شده توصیه می‌شود، بر اساس نوع شغل خود قرارداد مناسب را تنظیم کرده و همه قوانین کار و نکات مهم را در آن ذکر کنید. اگر هم در خصوص بیمه و کار نیاز به مشاوره دارید، مشاوره بیمه و کار تلفنی محاسبان با آماده ارائه مشاوره کار و بیمه به جامعه کارفرما و کارگر است.

سوالات متداول

۱. قرارداد کار ساعتی چیست؟

قرارداد کار ساعتی قراردادی است که حقوق کارگر براساس تعداد ساعت‌هایی که در محل کار فعالیت داشته باشد، محاسبه می‌شود.

۲.آیا تنظیم قرارداد برای همه کارها ضروری است؟

به طور کلی برای جلوگیری از هرگونه مشکل در آینده بهتر است که برای هر فعالیتی چه موقت و چه دائم، بین کارگر و کارفرما قرارداد تنظیم شود.

۳. قرارداد دورکاری چیست؟

در قراردادهای دورکاری حضور نیروی کار به صورت حضوری اجباری نبوده و شخص براساس قرارداد کاری تنظیم شده بدون حضور در محل کار، وظایفی که باید را انجام می‌دهد و به کارفرما تحویل می‌دهد.