مراحل بازخرید چیست؟ تفاوت بازخرید با بازنشستگی و استعفا

پس از سال‌ها خدمت در یک شغل، ممکن است احساس خستگی یا نیاز به تغییر مسیر داشته باشید، اما نگرانی از از دست دادن حقوق و مزایای انباشته مانع تصمیم‌گیری می‌شود. بازخرید راه‌حلی است که با پرداخت یکجا توسط کارفرما، هم حقوق شما حفظ شده و هم امکان شروع یک مسیر تازه فراهم می‌شود. در این مقاله، جزئیات بازخرید و نحوۀ محاسبه آن را بررسی کرده‌ایم تا بتوانید با دیدی روشن و آگاهانه تصمیم بگیرید.

بازخرید چیست؟

بازخرید، توافقی دو طرفه میان کارمند و کارفرما برای پایان‌ همکاری پیش از بازنشستگی است. در این فرآیند، کارمند به‌صورت داوطلبانه درخواست قطع همکاری می‌دهد و کارفرما در صورت موافقت، مبلغی معادل ارزش سال‌های خدمت کارمند را به‌صورت یکجا پرداخت می‌کند؛ به‌عبارتی، کارفرما سوابق خدمت فرد را «خریداری» می‌کند.

انواع بازخرید

مفهوم «بازخرید» در قوانین استخدامی بخش دولتی (مانند قانون مدیریت خدمات کشوری و قانون استخدام کشوری) به صورت رسمی و با دسته‌بندی‌های مشخص تعریف شده است، اما در بخش خصوصی، مطابق با ماده ۲۴ قانون کار، معمولاً به صورت توافقی انجام می‌شود. بازخرید به سه شکل اصلی در بخش دولتی امکان‌پذیر است که در ادامه هرکدام را توضیح می‌دهیم.  

1. به درخواست کارمند: طبق ماده ۱۲۰ قانون استخدام کشوری، کارمند می‌تواند داوطلبانه درخواست بازخرید کند. در صورت موافقت سازمان، مبلغی معادل سابقه سال‌‌های خدمت به کارمند پرداخت شده و از ادامه خدمت معاف می‌شود.
2. به اختیار سازمان: در مواردی که عملکرد کارمند در سه یا چهار سال متوالی ضعیف باشد و شرایط بازنشستگی را نداشته باشد، سازمان می‌تواند به‌صورت اختیاری اقدام به بازخرید کند. این نوع معمولاً در بخش دولتی و طبق ارزیابی‌های رسمی انجام می‌شود. 
3. به عنوان مجازات انضباطی: بر‌اساس ماده ۹ قانون رسیدگی به تخلفات اداری، بازخرید می‌تواند به عنوان یک مجازات انضباطی اعمال شود. این مجازات زمانی به کار می‌رود که کارمندان تخلفاتی در حین انجام وظایف اداری خود مرتکب شوند. در این شرایط کارمند برای هر سال خدمت، حقوق معادل ۴۵ روز به علاوه حقوق‌‌های مربوط به مرخصی استحقاقی استفاده‌ نشده را دریافت می‌کند.

بازخرید سنوات خدمت

بازخرید سنوات خدمت، پرداختی الزامی است که کارفرما طبق ماده ۲۴ قانون کار در پایان قرارداد کاری، به کارگر پرداخت می‌کند. این مبلغ معادل یک ماه حقوق به ازای هر سال خدمت است و برای قراردادهای کمتر از یک سال، مبلغ به تناسب محاسبه می‌شود.

به عنوان مثال، اگر کارگری ۵ سال در یک شرکت مشغول به کار باشد، مبلغ سنوات پایان خدمت او معادل ۵ ماه حقوق پایهٔ آخرین ماه خدمت خواهد بود.

نحوه محاسبه بازخرید خدمت

نحوه محاسبه سنوات خدمت به شرح زیر است:

مبلغ سنوات خدمت = حقوق پایه ماه آخر * سال‌های خدمت ( یا نسبت آن )

مثال: فرض کنید کارگری در یک شرکت با حقوق پایه ۱۸۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال به مدت ۳ سال فعالیت کرده و در پایان اقدام به بازخرید خود کرده است. مبلغ سنوات پایان خدمت آن به شرح زیر محاسبه می‌شود:

۵۴۰٬۰۰۰٬۰۰۰ = ۳ * ۱۸۰٬۰۰۰٬۰۰۰ 

بازخرید مرخصی

بازخرید مرخصی به معنای دریافت معادل ریالی روزهای مرخصی استحقاقی استفاده‌ نشده کارمند است که در تسویه حساب پایان کار یا هنگام پایان همکاری پرداخت می‌شود. 

طبق ماده ۶۶ قانون کار، هر کارمند در سال ۳۰ روز (۲۶ روز به‌علاوه ۴ جمعه) مرخصی استحقاقی دارد. از باقی‌مانده مرخصی سالانه، حداکثر ۹ روز قابل انتقال به سال بعد است و در‌ صورتی‌ که روزهای استفاده‌ نشده بیشتر باشد، کارفرما موظف است مبلغ آن را بر‌اساس حقوق و مزایای ثابت روزانه محاسبه و پرداخت کند. 

نحوه محاسبه بازخرید مرخصی

نحوهٔ محاسبه بازخرید ایام مرخصی به این صورت است که ابتدا تمام دریافتی‌های مستمر و نقدی فرد (مانند حقوق پایه، پایه سنوات، حق جذب، حق شغل و سایر فوق‌العاده‌های ثابت) در آخرین ماه خدمت جمع می‌شود. سپس این مبلغ کل ماهانه بر ۳۰ تقسیم شده تا حق‌السعی مستمر نقدی روزانه به دست آید. در نهایت، این مقدار روزانه در تعداد روزهای مرخصی استفاده‌ نشده‌ای که طبق قانون قابل بازخرید است ضرب می‌شود تا مبلغ نهایی بازخرید مرخصی محاسبه شود. 

فرمول:

حق السعی مستمر نقدی روزانه × تعداد روزهای مرخصی استفاده نشده قابل بازخرید 

بازخرید مرخصی قرارداد کمتر از یک‌سال

در قراردادهای کاری یک ساله یا کمتر از یک سال، مبلغ مرخصی متناسب با مدت واقعی خدمت کارگر محاسبه می‌شود. پایه محاسبه، ۲۶ روز مرخصی سالانه است.

مثال: فرض کنید کارگری با قرارداد یک ساله استخدام شده و در طول سال ۵ روز مرخصی استفاده کرده است. با توجه به اینکه مرخصی سالانه ۲۶ روز است، مانده مرخصی برابر است با:

 ۲۶ – ۵ = ۲۱ روز

اگر قرارداد ۴ ماهه باشد، مانده مرخصی بر‌اساس مدت خدمت محاسبه می‌شود:

۹ = ( ۴/۱۲ )* ۲۶ روز

بنابراین، محاسبه مرخصی در این نوع قراردادها بر‌اساس مدت خدمت واقعی و روزهای استفاده‌ نشده مرخصی است.

مزایا و معایب بازخرید

بازخرید مانند هر تصمیم مالی، مزایا و معایب خاص خود را دارد. در ادامه، این موارد را بررسی می‌کنیم.  

مزایای بازخرید 

• مزیت مالی نسبت به استعفا: در برخی شرایط، از نظر مالی سودآورتر از استعفا است.
• دریافت مبلغ یکجا: امکان دریافت مبلغ مربوط به سنوات خدمت یا مرخصی استفاده‌ نشده به صورت یکجا.
• خروج پیش از بازنشستگی: امکان ترک سازمان یا اداره قبل از سن بازنشستگی همراه با دریافت حق مالی.

معایب 

• محدودیت استخدام در دولت: اشتغال مجدد در سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی محدود یا غیرممکن است.
• تأثیر بر سابقه بیمه: قطع سابقه بیمه می‌تواند مستمری بازنشستگی آینده را کاهش دهد، مگر اینکه فرد به صورت مستقل کسری‌ها را جبران کند.
• وابستگی به موافقت کارفرما: انجام آن به تأ‌یید و شرایط سازمان بستگی دارد، به ویژه در بخش دولتی.

تفاوت بازخرید و بازنشستگی

بازخرید و بازنشستگی هر دو پایان خدمت هستند، اما تفاوت‌های کلیدی دارند که به شرح جدول زیر است:

تفاوت بازخرید و استعفا

تفاوت بازخرید و استعفا به شرح جدول زیر عبارت است از:

جمع‌بندی

بازخرید در قانون کار به دو شکل استفاده از ایام مرخصی استفاده‌ نشده و سنوات خدمت انجام می‌شود؛ اما برای کارمندان دولت، می‌تواند علاوه بر بهره‌مندی از حقوق مربوطه، فرصتی برای بازنشستگی زودتر از موعد هم فراهم کند. آگاهی از این قوانین و نحوهٔ محاسبه آن به شما کمک می‌کند تصمیمی هوشمندانه و مطابق با شرایط خود بگیرید. حال به نظر شما بازخرید را باید فرصتی برای شروع دوباره دانست یا از دست دادن جایگاه شغلی؟ دیدگاه و تجربه خود را در کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول