حسابداری ارز دیجیتال چیست؟

با گسترش روزافزون استفاده از ارزهای دیجیتال و ورود آن‌ها به عرصه‌های مالی و اقتصادی، بسیاری از افراد و کسب‌وکارها به سرمایه‌گذاری و معامله در این بازار روی آورده‌اند. این موضوع، به ویژه در کشورهایی مانند ایران که وضعیت قانونی این ارزها پیچیده است، چالش‌هایی را در حوزه حسابداری و مالیات ایجاد کرده است. در این مقاله از محاسبان، حسابداری ارز دیجیتال و نحوه محاسبه مالیات آن‌ها را بررسی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که چگونه می‌توانید از معافیت‌های مالیاتی موجود بهره‌مند شوید.

ارز دیجیتال چیست؟

ارز دیجیتال نوعی دارایی الکترونیکی است که از طریق فرآیندهای رمزنگاری برای ایجاد امنیت و جلوگیری از تقلب طراحی شده است. این ارزها غیرمتمرکز هستند، یعنی تحت کنترل نهاد، سازمان یا دولت قرار ندارند. ارزهای دیجیتال بر بستر اینترنت در سراسر جهان به صورت آنلاین قابل انتقال هستند و امکان انجام تراکنش‌های مالی سریع و ایمن در هر نقطه از جهان وجود دارد. یکی از چالش‌ها و خطرهای ارزهای دیجیتال نوسان قیمت‌ها و استفاده غیرقانونی از ارزها است.

تفاوت ارزهای دیجیتال با ارز معمولی

تفاوت اصلی بین ارزهای دیجیتال و ارزهای معمولی (فیات) در نحوهٔ تولید، مدیریت و پشتوانه آن‌ها است. ارزهای دیجیتال مانند بیت‌کوین به صورت غیر‌متمرکز و از طریق فرآیندهایی مانند ماینینگ تولید می‌شوند و نظارتی بر آن‌ها وجود ندارد. در حالی که ارزهای فیات توسط بانک‌های مرکزی هر کشور چاپ و مدیریت می‌شوند.

علاوه بر این، ارزهای دیجیتال به دلیل نبود واسطه‌های بانکی، به صورت همتا به همتا (peer-to-peer) منتقل می‌شوند و تراکنش‌ها غیرقابل برگشت هستند. در مقابل، ارزهای فیات تحت حمایت دولت‌ها و خزانه‌های ملی قرار دارند و از طریق سیستم‌های بانکی و واسطه‌ها انتقال می‌یابند. همچنین، ارزش ارزهای دیجیتال بستگی به اعتماد جامعه و شبکه آن دارد، در حالی که ارزهای فیات از اعتبار دولت‌ها و سیاست‌های پولی آن‌ها بهره می‌برند.

نمونه هایی از ارزهای دیجیتال

ارزهای دیجیتال انواع مختلفی دارند که هرکدام ویژگی‌ها و اهداف خاص خود را دارند. در ادامه چند نمونه از ارزهای دیجیتال پرکاربرد را معرفی می‌کنیم.

1. بیت کوین (Bitcoin)

بیت کوین، که توسط ساتوشی ناکاموتو در سال ۲۰۰۸ معرفی شد، اولین و مشهورترین ارز دیجیتال است. بیت کوین از تکنولوژی بلاکچین استفاده می‌کند و امنیت تراکنش‌ها را تضمین می‌کند. بیت کوین از آن زمان یک دارایی ارزشمند محسوب می‌شود و همچنان رتبه اول را در بازار ارزهای دیجیتال حفظ کرده است.

2. اتریوم (Ethereum)

اتریوم یک پلتفرم غیرمتمرکز است که قابلیت ساخت قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) و برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) با آن وجود دارد. این شبکه توسط ویتالیک بوترین در سال ۲۰۱۳ معرفی و در سال ۲۰۱۵ به طور رسمی راه‌اندازی شد. ارز دیجیتال اتریوم “اتر” نام دارد و برای ساخت توکن کاربرد دارد. 

3. ریپل (Ripple)

ریپل پلتفرم متن‌بازی است که برای انجام تراکنش‌های ارزان و سریع طراحی شده است. این سیستم پرداختی در سال ۲۰۱۲ عرضه شد و از پول‌های رایج در شبکه خود پشتیبانی می‌کند. رمز ارز ریپل، به نام XRP،  متمرکز بر روی همکاری با بانک‌ها و سرعت بخشیدن به سیستم تراکنش‌های مالی فعالیت می‌کند.

4. لایت کوین (Litecoin)

لایت کوین که به عنوان “نقره دیجیتال” شناخته می‌شود، در سال ۲۰۱۱ توسط چارلی لی ایجاد شد. این ارز دیجیتال با هدف انجام تراکنش‌های سریع‌تر و ارزان‌تر نسبت به بیت کوین طراحی شده و یکی از قدیمی‌ترین آلت کوین‌ها است.

5. بیت کوین کش (Bitcoin Cash)

بیت کوین کش در سال ۲۰۱۷ از یک فورک بیت کوین به وجود آمد. این ارز دیجیتال با افزایش اندازه بلاک‌ها، تراکنش‌های سریع‌ و ارزان را فراهم کرد. در سال ۲۰۱۸، بیت کوین کش به دو زنجیره مختلف به نام بیت کوین کش ABC و دیگری به نام بیت کوین کش SV تقسیم شد.

ارز دیجیتال چه ربطی به حسابداری دارد؟

حسابداری ارز دیجیتال چیست؟

حسابداری ارز دیجیتال به روند ثبت، تحلیل و گزارش‌دهی تراکنش‌های مالی مرتبط با ارزهای دیجیتال گفته می‌شود. این نوع حسابداری به شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند که دارایی‌های دیجیتال خود را مدیریت کرده، سود و زیان حاصل از معاملات را محاسبه کنند و الزامات قانونی و مالیاتی را رعایت کنند. طبق استانداردهای GAAP و IFRS، ارز دیجیتال به‌عنوان دارایی نامشهود با مدت زمان نامشخص شناسایی می‌شود و در ترازنامه‌ها بر طبق هزینه خرید اولیه ثبت می‌‌کنند.

حسابداری ارز دیجیتال در ایران

گردش مالی ارز دیجیتال در کشور غیر­قانونی نیست، اما قانونی هم نیست؛ بنابراین وارد تراکنش­‌های بانکی نشده و مشمول قانون مالیات هم نمی‌شود. اگرچه این ارز به عنوان پول قانونی شناخته نمی‌شود، اما آن را به عنوان کالا طبقه‌بندی می‌کنند و در ثبت حسابداری مشابه سایر سرمایه‌گذاری‌ها مانند سهام و اوراق بهادار با آن رفتار می‌شود. بر‌اساس استاندارد­های بین‌­المللی گزارشگری مالی (IFRS)، می­‌توان رمز­ ارز یا ارز دیجیتال را از چند جهت مانند وجه نقد، دارایی مالی غیر نقد، سرمایه گذاری در ملک و مسکن، دارایی نامشهود، موجودی‌­ها و غیره … مورد بررسی قرار داد.

ثبت های حسابداری ارز دیجیتال

در اینجا ثبت‌های حسابداری ارز دیجیتال مربوط به خرید و فروش آن به تفکیک سود و زیان آورده شده است:

1. ثبت حسابداری خرید ارز دیجیتال به مبلغ 1000000000ریال

2. ثبت حسابداری فروش ارز دیجیتال با فرض 200000000 ریال سود

3. ثبت حسابداری فروش ارز دیجیتال با 200000000 ریال ضرر

مزایای ارز دیجیتال

استفاده از ارز دیجیتال نسبت به پول سنتی محاسن زیادی دارد، از جمله:

معایب ارز دیجیتال

با وجود مزایای زیادی که ارز دیجیتال دارد، این نوع دارایی‌ها معایب و چالش‌هایی هم دارند. برخی از مهم‌ترین معایب ارز دیجیتال عبارتند از:

مزایا و چالش‌های شناخت ارز دیجیتال به عنوان دارایی نامشهود

ارزهای دیجیتال به عنوان دارایی‌های نامشهود طبقه‌بندی می‌شوند، طبقه‌بندی صحیح این دارایی‌ها در گزارش‌های مالی منافع قابل توجهی را برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران به همراه دارد. در ادامه، مزایا و چالش‌های عملی شناخت ارز دیجیتال را به عنوان دارایی نامشهود به‌طور دقیق‌تر بررسی کرده‌ایم.

مزایا

چالش‌های عملی

آیا ارزهای دیجیتال در ایران قانونی است؟

ارزهای دیجیتال در ایران قانونی و به رسمیت شناخته نمی‌شوند، اما غیرقانونی هم نیستند، این تراکنش‌ها وارد سیستم بانکی کشور نمی‌شوند، بنابراین از مالیات و غیره قابل ردیابی نیستند. تنها موردی که قانون واضحی دارد استخراج ارز دیجیتال با مجوز وزارت صمت امکان‌پذیر است.

مالیات ارز دیجیتال

قانونی بودن یا نبودن رمز ارزها یا ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین، اتریوم و…به هر کشور بستگی دارد. در دنیای ارزهای دیجیتال و با ظهور ناگهانی و چشمگیر آن‌ها برخی از این ارزها قانونی و برخی غیر قانونی هستند.

محاسبه مالیات ارز دیجیتال در ایران

با ورود ارزهای دیجیتال به بازار جهانی و افزایش سوددهی آن‌ها، مردم ایران هم مانند دیگر کشورهای جهان وارد این عرصه شدند و به دستاوردهای مالی چشمگیری دست یافتند. بر همین اساس در هر زمان هر فرد قصد ارائه اظهارنامه مالیاتی برای درآمد و سود به دست آمده که ناشی از ترید یا معامله کردن ارزهای دیجیتال است را داشته باشد، مبلغ مالیات پرداختنی جزء هزینه‌های ارز دیجیتال به شمار می‌رود. همچنین در هر زمان که ارز دیجیتال فروخته شود یا حتی با آن معاملات دیگری انجام شود، در نهایت باید سود و زیان را براساس مالیات بر درآمد به دست آمده محاسبه کرد. بنابراین اگر شخصی قصد محاسبه مالیات ارز دیجیتال در ایران را داشته باشد، می‌تواند طبق توضیحاتی که دادیم، اقدام کند.

بخشنامه مقررات مالیاتی ارز دیجیتال

سازمان امور مالیاتی  کشور در یک بخشنامه، قوانین مالیاتی ارز دیجیتال برای مراکز ماینینگ را اعلام کرد و براساس این بخشنامه، استخراج تمام وقت با تجهیزات، یک کسب و کار مستقل است و مشمول مالیات می‌شود. این یعنی مراکز استخراج ارزهای دیجیتال به عنوان واحدهای صنعتی شناخته می‌شوند و مشمول مقررات مالیاتی در ایران هستند.

رویدادهای مشمول مالیات ارزهای دیجیتال

نگهداری و هولد کردن ارزهای دیجیتال به‌طور مستقیم مشمول مالیات نمی‌شود، اما رویدادهای زیر می‌توانند موجب اعمال مالیات بر آن‌ها شوند، از جمله:

ارز دیجیتال‌های معاف از مالیات

مهم‌ترین چیزی که حسابدارها باید به آن توجه داشته باشند، آزاد بودن برخی موارد ارز دیجیتال از پرداخت مالیات است؛ از جمله این موارد، می‌توان به نقل و انتقالات ارز دیجیتال اشاره کرد.

موارد زیر از پرداخت مالیات معاف هستند:

معافیت مالیاتی ارزهای دیجیتال

قوانینی در کشور وجود دارد که با استفاده از آن‌ها از مالیات معاف می‌شوید. معافیت مالیاتی در حوزه ارزهای دیجیتال برای سود تا سقف ۴۰ میلیون تومان اعمال می‌شود. یعنی اگر شما در سال ۴۰ میلیون تومان سود خالص از ارزهای دیجیتال داشته باشید، نیازی به پرداخت مالیات نیست. بعد از آن متناسب با مبلغ سود شما، مبلغی بر مالیات شما اضافه می‌شود که مقدار میانگین آن ۲۵ درصد است.

نحوه به صفر رساندن مالیات ارز دیجیتال به صورت قانونی

راهکارهایی قانونی برای جلوگیری از ایجاد شبهات درآمدی برای مشمول نشدن مالیات ناعادلانه وجود دارد. شما می‌توانید با استفاده از برخی از روش‌های قانونی از مشمول شدن در مالیات‌های غیرمنصفانه جلوگیری کنید و برای این کار باید پیش از هر چیزی شبهات درآمدی را از بین ببرید.

یکی از روش‌هایی که به شما کمک می‌کند که مشمول مالیات غیر‌ عادلانه نشوید، سرمایه‌گذاری با مشارکت اعضای خانواده است. مثلاً اگر شما یک خانواده ۲ نفره هستید و قصد سرمایه‌گذاری در بازار ارزهای دیجیتال را به مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان دارید، می‌توانید نفری ۱۰۰ میلیون سرمایه‌گذاری کنید که سود احتمالی شما بین دو نفر تقسیم شود و مشمول بخشودگی مالیاتی شوید.

پیشنهاد می‌کنیم که برای استفاده از این روش، تنها با افراد خانواده‌ که به آن‌ها اعتماد کامل دارید، سرمایه‌گذاری کنید و از رضایت آن‌ها هم مطمئن شوید که از ریسک از دست‌دادن سرمایه و سرقت دارایی‌ها جلوگیری کنید.

جمع‌بندی

در نهایت، آگاهی از قوانین مالیاتی و روش‌های حسابداری ارز دیجیتال برای مدیریت بهتر این دارایی‌ها ضروری است. با استفاده از معافیت‌های مالیاتی و رعایت الزامات قانونی، امکان استفاده از مزایای سرمایه‌گذاری و جلوگیری از پرداخت مالیات اضافه فراهم است. 

سوالات متداول