مالیات غیر مستقیم و انواع آن

احتمالا تا الان نام مالیات غیر مستقیم به گوشتان خورده است، اما درک اینکه مالیات‌ غیر مستقیم چیست و چه تفاوتی با مالیات مستقیم دارد و قرار است چگونه به دولت‌ها در تامین هزینه‌ها کمک کند برایتان نامفهوم باشد و بخواهید این موضوع را کامل یاد بگیرید. تمرکز ما در این مقاله بر مالیات غیر مستقیم، انواع آن و مشمولین این مالیات است که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.

مالیات غیر مستقیم چیست؟

مالیات غیر مستقیم مالیاتی است که توسط دولت بر کالاها و خدمات وضع می‌شود. مبلغ مالیات غیر مستقیم هنگام خرید کالا و خدمات توسط تولید کنندگان یا فروشندگان از مصرف کنندگان جمع‌آوری و به دولت پرداخت می‌شود. مالیات غیر مستقیم از قبل روی قیمت کالا و خدمات تعبیه می‌شود.

انواع مالیات غیر مستقیم

ما روزانه بابت کالا و خدمات مختلفی مالیات غیر مستقیم می‌پردازیم. تقریبا محصولات قبل از اینکه به دست ما برسند، میزانی از مالیات روی آن‌ها اعمال می‌شود که ما هنگام خرید کالا و خدمات آن را می‌پردازیم. اما این مالیات چون با قیمت کالا پرداخت می‌شود، ما به آن توجه نمی‌کنیم. در این قسمت می‌خواهیم شاخه‌های مالیات غیر مستقیم را بررسی و درباره آن‌ها توضیح دهیم. 

1. مالیات بر واردات

تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا محصولات وارداتی گران هستند؟ بر روی کالاهای وارداتی، مالیات بر واردات کالا وضع می‌شود. اشخاصی که می‌خواهند کالا و خدمات وارد کنند باید کارت بازرگانی داشته باشند و مالیات کالاهایی که وارد می‌کنند را به گمرک پرداخت کنند. به همین دلیل، کالاهای وارداتی گران‎تر از  کالاهای تولید داخلی هستند.

مالیات بر واردات در ایران ۳ شاخه دارد:

۲. مالیات بر مصرف و فروش کالا

اگر مصرف کننده یک سری از کالا و خدمات هستید، باید هنگام خرید بابت آن‌ها مالیات پرداخت کنید. کالاهایی که باید برای آن‌ها مالیات بر مصرف کالا پرداخت کنید به شرح زیر است:

مالیات بر مصرف و فروش کالاهایی مانند سیگار به منظور کاهش مصرف کالاها و خدماتی است که اثرات جانبی منفی دارد. برای مثال زمانی که مالیات سیگار افزایش یابد، افراد کمتر برای خرید آن کالا اقدام می‌کنند و بیماری‌هایی که حاصل از مصرف سیگار است هم کمتر می‌شود.

۳. مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی است که در هر مرحله از تولید کالا، توزیع کالا و مصرف کالا به آن اضافه می‌شود تا زمانی که کالا به دست مصرف کنندگان نهایی کالا برسد. یعنی مالیات بر ارزش افزوده به قسمت نهایی کالا اضافه می‌شود و خریداران هنگام خرید آن به فروشندگان و تولیدکنندگان پرداخت می‌کنند. مالیات بر ارزش افزوده را مشتریان کالا و خدمات هنگام خرید پرداخت و فروشندگان هم آن را به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌کنند.

مطابق ماده ۲ ارزش افزوده کلیه افرادی که اقدام به عرضه کالا و خدمات و واردات و صادرات آن می‌کنند، مشمول این ماده از قانون ارزش افزوده می‌شوند. جالب است بدانید که طبق ماده ۱۲ قانون ارزش افزوده، عرضه کالا و ارائه خدمات زیر و همچنین واردات آن‌ها از پرداخت مالیات معاف هستند:

۷- کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات، وارد کشور می شود. مازاد بر آن طبق مقررات این قانون مشمول مالیات خواهد بود
۸- اموال غیر منقول
۹- انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات درمانی (انسانی، حیوانی و گیاهی) و خدمات توانبخشی و حمایتی
۱۰- خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق، موضوع قانون مالیات‌های مستقیم
۱۱- خدمات بانکی و اعتباری بانک‌ها، موسسات و تعاونی‌های اعتباری و صندوق‌های قرض الحسنه مجاز و خدمات معاملات و تسویه اوراق بهادار و کالا در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس
۱۲- خدمات حمل ونقل عمومی مسافری برون شهری و درون شهری، جاده ای، ریلی، هوایی ودریایی
۱۳- فرش دستباف

مشمولین مالیات غیر مستقیم

تقریبا مالیات غیر مستقیم به صورت نامحسوس از افراد جامعه دریافت می‌شود. اگر بخواهیم مشمولان پرداخت مالیات غیر مستقیم را دسته‌بندی کنیم به شرح زیر می‌توان آن‌ها را طبقه‌بندی کرد:

مالیات غیر مستقیم چون به صورت نامحسوس است، سطح طبقه مالی افراد مورد توجه قرار نمی‌گیرد و افراد ثروتمند و فقیر به یک میزان آن را پرداخت می‌کنند. البته همانطور که گفتیم طبق ۱۲ قانون ارزش افزوده معمولا کالاهای اساسی از مالیات معاف هستند.

تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم

مالیات مستقیم معمولا توسط مالیات دهندگان به دولت پرداخت می‌شود. این درآمد معمولا از افراد و سازمان‌ها اخذ می‌شود و متناسب با درآمد یا دارایی مالیات دهندگان در نظر گرفته می‌شود و پرداخت آن به عهده مؤدی مالیاتی و غیرقابل انتقال است. به عنوان مثال مالیات‌های مستقیم عبارتند از مالیات عملکرد، مالیات بر اموال، مالیات بر شرکت و…

مزایای مالیات غیر مستقیم

اگر بخواهیم مزایای مالیات غیر مستقیم را بیان کنیم به شرح زیر است:

۱. عدم فرار مالیاتی

این نوع مالیات به صورت نامحسوس روی کالاها و خدمات حساب می‌شود و فرد موقع خرید کردن آن را پرداخت می‌کند که دیگر اداره امور مالیاتی برای دریافت آن از مودی نیاز نیست مداوم برای اظهار آن‌ها وقت بگذارد یا اینکه با دریافت پول نقد از مشتریان و استفاده نکردن از کارتخوان فرار مالیاتی انجام نمی‌دهند. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله فرار مالیاتی چیست را مطالعه کنید.

۲. برقرار شدن عدالت

۳. دریافت آسان و سریع

مالیات غیر مستقیم روی قیمت کالاها اعمال شده است و زمانی که مصرف کننده خرید انجام می‌دهد، مبلغ مالیات را می‌پردازد و از طریق فروشنده به اداره دارایی پرداخت می‌شود.

۴. تاثیر مثبت روی سلامت افراد جامعه

معایب مالیات غیر مستقیم

اما حالا وقت آن رسیده که معایب مالیات غیر مستقیم را هم نگاهی بیندازیم:

۱. بی عدالتی اقتصادی

برای پرداخت مالیات غیر مستقیم بین طبقه ثروتمند و فقیر تفاوتی وجود ندارد و افراد بدون اینکه وضعیت مالی آن‌ها سنجیده شود، باید آن را پرداخت کنند. این را میتوان یکی از معایب مالیات غیرمستقیم برشمرد که رفاه عمومی را کاهش می‌دهد.

۲. میزان نامعین مبلغ مالیات

متاسفانه در مالیات غیر مستقیم نمیتوان میزان مبلغی که برای مالیات غیرمستقیم در نظر گرفته می‌شود را سنجید و مبلغ آن بسته به تصمیم دولت است.

جمع بندی

در این مقاله درباره مالیات غیرمستقیم و شاخه‌های مختلف آن صحبت کردیم. همچنین مشمولان پرداخت این نوع مالیات، تفاوت مالیات مستقیم و غیرمستقیم و مزایا و معایب این نوع از مالیات را هم بیان کردیم. چنانچه در خصوص مباحث مالیاتی نیاز به وکیل یا مشاوره دارید، می‌توانید با مشاور مالیاتی و وکیل مالیاتی مجموعه محاسبان برای جلسه مشاوره زمان تنظیم کنید.