حسابداری شرکت تعاونی چیست؟ نحوه ثبت حسابدرای شرکت تعاونی

شرکت‌های تعاونی به عنوان یکی از اشکال سازمان‌های اقتصادی برای تأمین نیازهای مشترک اعضا ایجاد می‌شوند و هدف آن‌ها سودآوری نیست، بلکه رفع نیازهای اجتماعی است. این شرکت‌ها معمولاً بر پایهٔ مشارکت و همیاری متقابل اعضا بنا می‌شوند و برای ایجاد رفاه عمومی و کمک به افراد جویای کار تأسیس می‌شوند حسابداری در شرکت‌های تعاونی به شفافیت مالی و مدیریت منابع کمک می‌کند. در این مقاله به بررسی حسابداری شرکت‌های تعاونی و اهمیت آن پرداخته می‌شود.

شرکت تعاونی چیست؟

شرکت تعاونی یک نوع شرکت اقتصادی است که به منظور تحقق اهداف مشترک اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اعضا تأسیس می‌شود. اعضای شرکت تعاونی می‌توانند به صورت فردی یا گروهی در شرکت عضو باشند و در زمینه‌های مختلفی چون تأمین کالا و خدمات، اشتغال‌زایی و حتی صادرات و واردات فعالیت کنند.

انواع شرکت تعاونی

شرکت‌های تعاونی را براساس نوع فعالیت شرکت و نوع عضویت تقسیم‌بندی می‌کنند.

طبقه‌بندی براساس فعالیت

در ادامه طبق طبق نوع فعالیت شرکت تعاونی، آن را به دو دسته تقسیم می‌کنیم.  

۱. شرکت تعاونی تولیدی

 این نوع شرکت‌ها در زمینه‌های تولیدی، مانند کشاورزی و دامپروری، فعالیت می‌کنند. هدف این شرکت‌ها تأمین نیازهای تولیدی اعضا و ارتقای سطح تولید در بخش‌های مختلف است.

۲. شرکت تعاونی توزیعی

این شرکت‌ها مسئولیت توزیع کالاها و خدمات به گروه‌های مختلف جامعه را بر‌عهده دارند. این نوع شرکت‌ها به طور معمول در زمینهٔ توزیع و پخش کالاها و خدمات مورد نیاز جامعه فعالیت می‌کنند.

طبقه‌بندی براساس عضویت

شرکت‌های تعاونی را بر اساس نوع عضویت به سه دسته تقسیم می‌شوند:

۱. شرکت تعاونی عام

در این نوع شرکت، عضویت برای همهٔ افراد آزاد است. تأمین سرمایه این شرکت‌ها به صورت عمومی و از طریق عرضه عمومی انجام می‌شود. حداقل سرمایه لازم برای تأسیس یک شرکت تعاونی عام، ۱۰۰ میلیون ریال است.

۲. شرکت تعاونی خاص

این شرکت‌ها معمولاً در داخل یک ارگان یا نهاد خاص تشکیل می‌شوند و عضویت در آن‌ها محدود به اعضای همان نهاد یا گروه است. حداقل سرمایهٔ مورد نیاز برای تأسیس این نوع شرکت‌ها، ۱۰ میلیون ریال است.

۳. شرکت تعاونی بزرگ

اگر یک شرکت تعاونی بیش از ۵۰۰ عضو داشته باشد، به آن شرکت تعاونی بزرگ گفته می‌شود.

اصول و قوانین تخصیص سود در شرکت‌های تعاونی

در حسابداری شرکت‌های تعاونی، تفاوت اصلی در تخصیص سود نسبت به دیگر شرکت‌ها است. مهم‌ترین نکات در این خصوص عبارتند از:

۱. ذخیره قانونی

۲. حق تعاون و آموزش

۳. پاداش به اعضا و کارکنان

۴. تقسیم سود باقی‌مانده

۵. اندوخته احتیاطی

ثبت حسابداری شرکت تعاونی

در شرکت‌های تعاونی، مراحل اولیهٔ ثبت حسابداری شامل تخصیص سرمایهٔ اولیه، ورود اعضای جدید و مدیریت هزینه‌های تأسیس است. در ادامه مراحل اولیه و ثبت‌های حسابداری مرتبط با آن‌ را توضیح می‌دهیم.

1. ثبت حسابداری سرمایه اولیه شرکت تعاونی به‌صورت واریز نقدی و تعهدی

شرکت تعاونی با پرداخت حداقل یک‌سوم سرمایه اولیه به صورت نقدی یا غیرنقدی تشکیل می‌شود، و دو‌ سوم باقی‌مانده در تعهد اعضا قرار دارد.

۲. ثبت خرید سهام توسط سهامداران به صورت نقدی

هر عضو برای خرید سهام و عضویت در شرکت تعاونی موظف است بخشی از سهام شرکت را خریداری کند. این ثبت برای هر عضو جدید تکرار می‌شود.

۳. ثبت خرید سهام به صورت آورده غیر‌نقدی توسط سهامداران

در صورتی که سهامدار، سهم خود را از طریق ارائه دارایی خاصی تامین کند.

۴. ثبت حسابداری هزینه‌های تأسیس پرداخت شده توسط مؤسسین

در صورتی که یکی از اعضای هیئت مدیره هزینه‌های تأسیس و ثبت شرکت را پرداخت کند.

این ثبت‌ها موجب ثبت صحیح سرمایه، خرید سهام، و هزینه‌های اولیه در دفاتر شرکت تعاونی می‌شود و پایه‌ای برای ادامه فعالیت‌های حسابداری شرکت فراهم می‌کند.

افزایش سرمایه در حسابداری شرکت‌های تعاونی

شرکت‌های تعاونی به دلیل داشتن اعضای نامحدود و سرمایه متغیر، می‌توانند از روش‌های مختلفی برای افزایش سرمایه خود استفاده کنند. این روش‌ها به شرح زیر هستند:

1. افزایش سرمایه با استفاده از منابع پولی داخل یا خارج شرکت

افزایش سرمایه یکی از روش‌های رایج برای تقویت منابع مالی شرکت‌ها است که از طریق منابع داخلی یا خارجی انجام می‌شود. شرکت‌های تعاونی می‌توانند برای افزایش سرمایه از اندوخته‌های قانونی و همچنین تسهیلات دولتی یا عمومی استفاده کنند.

افزایش سرمایه از محل اندوخته قانونی

گاهی اوقات، مدیران شرکت تعاونی تصمیم می‌گیرند تا سرمایهٔ شرکت را از محل اندوخته قانونی افزایش دهند. حداکثر یک سوم از میزان اندوختهٔ قانونی می‌تواند به حساب سرمایه منتقل شود. همچنین افزایش سرمایه از سایر اندوخته‌ها مانند اندوخته احتیاطی یا عمومی بدون محدودیت وجود دارد.

ثبت حسابداری افزایش سرمایه از طریق استفاده از اندوختهٔ قانونی

افزایش سرمایه با دریافت تسهیلات دولتی یا عمومی

شرکت تعاونی می‌تواند مانند دیگر شرکت‌ها، با دریافت تسهیلات (وام) از مراجع دولتی یا عمومی سرمایه خود را افزایش دهد.

ثبت حسابداری افزایش سرمایه از محل اندوخته احتیاطی یا عمومی

ثبت حسابداری افزایش سرمایه از محل تسهیلات

۲. افزایش سرمایه با استفاده از افزایش سهام یا تغییر در ارزش آن

افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید، افزایش ارزش اسمی سهام یا تجدید ارزیابی دارایی‌ها از دیگر روش‌های معمول برای تأمین منابع مالی و افزایش سرمایه شرکت‌ها است.

صدور سهام جدید

شرکت تعاونی می‌تواند با انتشار سهام جدید و تخصیص آن به اعضای خود، سرمایه‌اش را افزایش دهد. این کار پس از تصویب مجمع عمومی عادی انجام می‌شود.

ثبت حسابداری صدور و واگذاری سهام جدید

افزایش ارزش اسمی سهام

اعضای شرکت می‌توانند با آوردهٔ نقدی، منابع مالی شرکت را افزایش دهند. در این صورت ارزش اسمی سهام افزایش خواهد یافت. این اقدام با موافقت سهامداران انجام می‌شود.

ثبت حسابداری افزایش سرمایه از طریق افزایش ارزش اسمی سهام

انتشار سهام جدید از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌ها

با گذشت زمان و پیشرفت موقعیت اعتباری و مالی شرکت، سرمایه‌گذاران جدید برای خرید سهام، ممکن است مبلغی بیشتر از مبلغ اولیه پرداخت کننداین تفاوت قیمت به حساب تجدید ارزیابی دارایی‌ها و مابه‌التفاوت در حساب سرمایه ثبت می‌شود.

ثبت حسابداری افزایش سرمایه با استفاده از تجدید ارزیابی دارایی‌ها

کاهش سرمایه در حسابداری شرکت‌ تعاونی

شرکت‌های تعاونی ممکن است به دلایل مختلفی مجبور به کاهش سرمایه خود شوند. این دلایل شامل خروج اعضا، زیاد بودن سرمایه نسبت به نیاز، ضرر و زیان‌های وارده و تغییرات در ساختار سهام است. در زیر روش‌های مختلف کاهش سرمایه در شرکت‌های تعاونی آورده شده است:

۱. کاهش سرمایه ناشی از خروج یا فوت اعضا

اگر یکی از اعضای شرکت تعاونی بخواهد از شرکت خارج شود یا در اثر فوت او، اعضای جدید وارد شرکت شوند، ارزش سهام او به نرخ روز محاسبه و پرداخت می‌شود.

ثبت حسابداری کاهش سرمایه با خروج اعضا

ثبت حسابداری کاهش سرمایه در صورت خروج عضوی که هم سرمایه نقدی و هم تعهدی دارد

۲. زیاد بودن سرمایه شرکت

اگر سرمایه شرکت با نوع فعالیت آن متناسب نباشد، شرکت می‌تواند با تقسیم سرمایهٔ اضافی بین اعضا، سرمایه خود را کاهش دهد.

ثبت حسابداری کاهش سرمایه از طریق توزیع سرمایه اضافی

۳. کاهش سرمایه ناشی از ضرر و زیان وارد شده

اگر شرکت بیش از نیمی از سرمایهٔ خود را به دلیل ضرر و زیان از دست بدهد، هیئت مدیره می‌تواند سرمایه را کاهش دهد. 

۴. کاهش سرمایه اعضا

اعضای شرکت تعاونی می‌توانند در صورت تمایل تعداد سهام خود را کاهش دهنددر این صورت، شرکت باید بر اساس اساسنامه، بهای سهام را پرداخت کند.

ثبت حسابداری کاهش سرمایه با کاهش سهام یکی از اعضا

5. کاهش مبلغ اسمی سهام

در صورتی که زیان‌ده بودن شرکت توسط مجمع عمومی عادی تصویب شود، شرکت بدون کاهش تعداد سهام، مبلغ اسمی هر سهم را کاهش می‌دهد. در این حالت، سرمایهٔ شرکت به مبلغ اسمی جدید کاهش یافته و زیان ناشی از آن به نسبت مساوی بین اعضا تقسیم می‌شود.

ثبت حسابداری کاهش سرمایه به‌واسطه کاهش ارزش اسمی سهام

۶. کاهش تعداد سهام شرکت

در این روش، شرکت بدون تغییر در مبلغ اسمی هر سهم، تعداد سهام را کاهش می‌دهد. به این ترتیب، سرمایه شرکت نیز کاهش می‌یابد.

جمع بندی

شرکت‌های تعاونی به عنوان ساختارهای اقتصادی مبتنی بر همکاری و همیاری، فرصت‌هایی برای رفع نیازهای مشترک اعضا و توسعهٔ فعالیت‌های اقتصادی فراهم می‌کنند. در این مقاله به موضوع شرکت تعاونی، انواع ثبت‌های حسابداری، قوانین تخصیص سود، افزایش و کاهش سرمایه در این شرکت‌ها پرداختیم. سؤالات خود را در کامنت بنویسید که اساتید محاسبان در اسرع وقت پاسخ دهند.

سوالات متداول