بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور + مراحل درخواست

به دلیل تأ‌ثیرات منفی مشاغل سخت بر سلامت جسمی و روانی کارگران، این شغل‌ها در قوانین کار و تأمین اجتماعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. این مشاغل شامل فعالیت‌های فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی یا بیولوژیکی غیر استاندارد می‌شوند که نیازمند حمایت‌های قانونی خاصی برای کارگران است. در این مقاله از محاسبان، موضوع بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور را بررسی می‌کنیم.

قانون بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور

قانون بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور، عمدتاً بر پایهٔ مادهٔ ۷۶ قانون تأمین اجتماعی و آیین‌نامه‌های اجرایی مرتبط با آن تشکیل شده است. مطابق با این قانون، کارگران شاغل در مشاغل سخت و زیان‌آور می‌توانند با شرایط ویژه‌ای برای درخواست بازنشستگی اقدام کنند. بخشنامه‌های جدید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به ضرورت پرداخت ۴ درصد حق بیمه اضافی توسط کارفرمایان تأکید دارند. این حق بیمه برای تأمین منابع مالی صندوق‌های بازنشستگی و تضمین حقوق کارگران طراحی شده است.

علاوه بر این، قانون تأکید دارد که مشاغل سخت باید توسط کمیته‌های استانی تأیید شوند. این کمیته‌ها از نمایندگان کارگر، کارفرما و سازمان تأمین اجتماعی تشکیل شده اند. نمایندگان شرایط محیط کار را بررسی و شغل را از نظر عوامل خطرناک ارزیابی می‌کنند. در صورت عدم پرداخت حق بیمه اضافی توسط کارفرما، کارگر می‌تواند از طریق مراجع حل اختلاف کار، برای مطالبه حقوق خود به‌صورت قانونی اقدام کند.

سن بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور، حذف شرط سنی برای بازنشستگی است. مطابق با تبصره ۲ ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، کارگرانی که حداقل ۲۰ سال سابقه کار متوالی یا ۲۵ سال سابقه کار متناوب در این مشاغل داشته باشند، می‌توانند بدون نیاز به رعایت حداقل سن، درخواست بازنشستگی کنند.

در شرایط خاص، اگر کارگری به دلیل فرسایش جسمی یا روانی ناشی از کار قادر به ادامه فعالیت نباشد، امکان بازنشستگی با کمتر از ۲۰ سال سابقه نیز وجود دارد. این موضوع مشروط به تأیید کمیسیون پزشکی سازمان تأمین اجتماعی (موضوع ماده ۹۱ قانون تامین اجتماعی) است که وضعیت سلامت کارگر را بررسی می‌کند. این شرایط برای مشاغلی مانند کار در محیط‌های پرخطر شیمیایی یا فعالیت‌های سنگین فیزیکی بسیار کاربردی است.

شرایط بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور

مطابق با ماده ۱۳ آیین‌نامه اجرایی بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور، شرایط بازنشستگی در این مشاغل به شرح زیر است:

1. سابقه بیمه:
   • حداقل ۲۰ سال سابقه کار متوالی یا ۲۵ سال سابقه کار متناوب در این مشاغل.
   • هر سال سابقه در این مشاغل معادل ۱.۵ سال سابقه عادی محاسبه می‌شود. به‌عنوان مثال، ۲۰ سال کار سخت معادل ۳۰ سال سابقه عادی است.
2. تأیید شغل: شغل باید توسط کمیته‌های استانی مشاغل سخت و زیان‌آور تأیید شود. این کمیته‌ها بر‌اساس معیارهای قانونی شامل عوامل محیطی و تأثیرات جسمی و روانی، شغل را ارزیابی می‌کنند.
3. معاینات پزشکی: کارگران باید به‌صورت دوره‌ای تحت معاینات پزشکی قرار گیرند که فرسایش جسمی یا روانی ناشی از شغل تأیید شود. در صورت تشخیص کمیسیون پزشکی (ماده ۹۱ قانون تأمین اجتماعی)، حتی با سابقه کمتر از ۲۰ سال، امکان بازنشستگی پیش از موعد وجود دارد.
4. پرداخت حق بیمه اضافی: کارفرمایان موظف‌اند ۴ درصد حق بیمه اضافی برای شغل‌های سخت پرداخت کنند. این مبلغ به‌صورت نقد یا اقساط قابل پرداخت است.

مراحل درخواست بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور

 برای درخواست بازنشستگی، باید طبق مراحل زیر پیش روید:

1. دریافت فرم الف: فرم درخواست را از اداره کار و امور اجتماعی یا سامانه جامع روابط کار prkar.mcls.gov.ir دریافت کنید.
2. جمع‌آوری مدارک: مدارک شامل کارت ملی، شناسنامه، سوابق بیمه‌ای قابل دریافت از es.tamin.ir، قراردادهای کاری و احکام کارگزینی است.
3. ارائه به کمیته استانی: درخواست به کمیته استانی مشاغل سخت و زیان‌آور ارسال می‌شود. این کمیته با بررسی سوابق و بازدید از محل کار، سختی و زیان‌آوری شغل را تأیید می‌کند.
4. ارجاع به تأمین اجتماعی: پس از تأیید، سازمان تأمین اجتماعی مستمری را محاسبه و برقرار می‌کند.
   اگر شغل شما هنوز به‌عنوان سخت و زیان‌آور ثبت نشده، کارگر، کارفرما یا تشکل‌های کارگری می‌توانند درخواست بررسی شغل را ارائه دهند.

آیین نامه اجرایی بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور

طبق آیین‌نامه اجرایی، این مشاغل به دو گروه‌ تقسیم‌ می‌شوند: 

• گروه الف: مشاغلی که سختی و زیان آوری آن‌ها با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و فنی مناسبی توسط کارفرما کاهش می‌یابد. مثال: تکنسین آزمایشگاه شیمی، اوپراتور دستگاه‌های پرس در کارخانه و سم‌پاش کشاورزی.
• گروه ب: مشاغلی ماهیتاً سخت و زیان‌ آور‌ هستند که با‌ رعایت و به‌کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و فنی، سختی آن کاهش می‌یابد، اما همچنان سخت و زیان آور باقی می‌مانند. مثال: کار در معدن، حفار چاه یا فاضلاب، تکنسین رادیولوژی، نگهبان زندان.

پیش از تصویب فهرست ۱۱۰ شغل سخت و زیان آور در قالب ۱۳ گروه شغلی، شناسایی این مشاغل بر عهدهٔ کمیته‌های تعیین‌شده‌ در آیین‌نامه بود. این فرآیند به دلیل نبود معیارهای یکپارچه، به اعمال سلیقه‌های شخصی در تشخیص مشاغل گروه ب منجر می‌شد و در نتیجه، بیش از ۱۲۰۰ شغل توسط این کمیته‌ به عنوان مشاغل گروه ب شناسایی شده‌ بود.
از این پس، کمیته‌های بدوی در ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان‌ها موظفند، بر‌اساس معیارهای مشخص و دستورالعمل‌های یکسان، دربارهٔ درخواست‌های بیمه‌شدگان برای بازنشستگی ناشی از اشتغال در این شغل‌ها تصمیم‌گیری کنند.

جمع‌بندی

بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور مطابق با ماده ۷۶ قانون تامین اجتماعی، امتیازی قانونی برای حمایت از کارگران شاغل در شرایط کاری دشوار است. این قانون با حذف شرط سنی، امکان بازنشستگی با ۲۰ سال سابقه متوالی یا ۲۵ سال متناوب را برای کارگران فراهم می‌کند. فرآیند بازنشستگی شامل تأیید شغل توسط کمیته‌های استانی، ارائه مدارک مورد نیاز و پرداخت ۴ درصد حق بیمه اضافی توسط کارفرما است.

سوالات متداول