انواع قرارداد کار در قانون کار؛ از نظر نوع استخدام و مدت زمان

قرارداد کار به منظور تعیین یک چارچوب مشخص برای انجام کار بین دو نفر یعنی کارگر و کارفرما بسته می‌شود. یک بخشی از قرارداد کار براساس اصول قانون کار و مابقی آن توافق‌های دو طرفین است که برای انجام آن کار راضی باشند. قرارداد کار انواع مختلفی دارد و بهتر است قبل از اینکه وارد بازار کار شوید، با انواع آن آشنا شوید و بدانید که برای بستن قرارداد کاری چه مواردی را باید در نظر بگیرید. در این مقاله این موضوع را کامل توضیح می‌دهیم. 

تعریف قرارداد کار

طبق ماده 7 قانون کار، قرارداد کار عبارت است از قراردادی کتبی یا شفاهی که برطبق آن کارگر موظف است در مقابل دریافت دستمزد، کاری را به‌صورت موقت یا غیرموقت برای کارفرما انجام دهد.

قرارداد کار چیست و انعقاد آن چه اهمیتی دارد؟

در انواع قرارداد کار، دو طرف یعنی کارگر و کارفرما وجود دارند که کارگر شخصی حقیقی و کارفرما شخصی حقیقی یا حقوقی است. براساس قرارداد کار، کارگر موظف است طبق ساعات و شرایط ذکر شده، کاری را که بر عهده دارد، انجام دهد و به‌صورت ساعتی، روزانه، هفتگی یا ماهانه دستمزد مشخصی را دریافت کند.

ماده 2 قانون کار، کارگر را به‌عنوان فردی تعریف کرده است که در مقابل دریافت حقوق و مزایا، وظیفه دارد که به درخواست کارفرما، کاری را انجام دهد. پس از توافق کامل در رابطه با دستمزد و شرایط، قرارداد کار بین کارگر و کارفرما تنظیم می‌شود. به‌طور کلی، قرارداد کار اهمیت بالایی دارد و همهٔ کارگران و کارفرمایان باید از انواع قرارداد کار و شرایط آن‌ها، آگاهی کامل داشته ‌باشند. در ادامه مطلب با انواع قرارداد کار و شرایط آن‌ها آشنا می‌شوید.

انواع قرارداد کار

نوع قرارداد کاری که بین دو شخص منعقد می‌شود، بسته به نوع شغل و اینکه استخدام بخش خصوصی است یا دولتی انواع مختلفی دارد. در ادامه با انواع قرارداد کار از نظر نوع استخدام و مدت زمان و شرایط آن‌ها آشنا می‌شوید.

انواع قرارداد کار از نظر نوع استخدام 

انواع قرارداد کاری از نظر نوع استخدام به دو نوع دولتی و خصوصی تقسیم‌بندی می‌شود:

1. قرارداد دولتی

قرارداد کاری دولتی قراردادی است که بین یک شخص و یکی از ارگان‌های دولتی بسته می‌شود. البته قراردادهای دولتی خود به سه دسته دیگر تقسیم‌بندی می‌شوند که به شرح زیر است:

2. قرارداد خصوصی

قراردادهای کار خصوصی بسته به شرکت قوانین خاص خود را دارد. اشخاصی که به استخدام شرکت‌های خصوصی در می‌آیند، تحت پوشش قوانین قانون کار قرار می‌گیرند. 

انواع قرارداد از نظر مدت زمان

همچنین قرارداد کاری از نظر مدت زمان هم به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند که در ادامه آن‌ها را به صورت مورد توضیح می‌دهیم.

1. قرارداد کار دائمی

قرارداد کار دائمی یکی از مهم‌ترین انواع قرارداد کار است که در آن تنها زمان شروع کار ثبت می‌شود و هیچ تاریخ مشخصی برای اتمام کار تعیین نخواهد شد. در واقع این نوع قرارداد کاری، دارای مدت زمان دائمی و نامحدود است. قرارداد کار دائم، بهترین و مطمئن‌ترین نوع قرارداد کاری محسوب می‌شود. زیرا به‌دلیل عدم وجود تاریخ مشخص برای اتمام کار، امنیت شغلی بالایی برای کارگر وجود دارد. بر اساس تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار: در کارهایی که طبیعت آن‌ها جنبه مستمر دارد، اگر مدت زمان مشخصی در قرارداد ذکر نشود، قرارداد کار دائمی و غیرموقت تلقی می‌شود.

در واقع در قراردادهای غیرموقت برخلاف قرارداد موقت، کارفرما برای اخراج کارگر باید تشریفات قانونی را به‌طور کامل انجام دهد. همین نکته باعث شده است که بیشتر کارفرمایان، از انعقاد قرارداد کار دائمی خودداری کنند و بیشتر آن‌ها به تنظیم قرارداد موقت تمایل داشته ‌باشند.

2. قرارداد کار موقت

قرارداد کار موقت، یکی از متداول‌ترین انواع قرارداد کار است که بین کارفرما و کارگر تنظیم می‌شود. در قرارداد موقت، محدودیت زمانی وجود دارد و بر اساس آن کارگر تنها در همان محدوده زمانی به کار خود ادامه خواهد داد. در قرارداد موقت، کارفرما باید حقوق و مزایا کارگر را بر اساس قانون کار، به او ارائه دهد. همچنین تا پایان زمان قرارداد، امکان اخراج کارگر نیز وجود نخواهد داشت.

3. قرارداد کار ساعتی

قرارداد کار ساعتی یکی از انواع قرارداد کار است؛ که در قانون کار به رسمیت شناخته می‌شود. این نوع قرارداد، معمولاً برای مشاغلی تنظیم می‌شود که کارگر به‌صورت دائمی و تمام وقت در محل کار حضور ندارد. در قرارداد ساعتی، حقوق کارمند یا کارگر، طبق ساعاتی که در محل کار فعالیت داشته، مشخص می‌شود.

۴. قرارداد کاری معین

در این نوع قرارداد، کارگر متعهد می‌شود که برای انجام کاری مشخص مثل پروژه آسفالت کردن خیابان، دستمزدی را دریافت کند. این قرارداد پس از اتمام پروژه، خاتمه پیدا می‌کند. به قرارداد کاری که برای انجام کاری مشخص انجام می‌شود، قرارداد معین می‌‌‌گویند. در قرارداد معین امکان فسخ یک طرفه قرارداد وجود ندارد، اما تمام شدن پروژه به معنای خاتمه قرارداد محسوب می‌شود.

۵. قرارداد پیمانکاری

قرارداد پیمانکاری هم یکی دیگر از انواع قرارداد کار است که در مشاغل مختلفی مثل ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع قرارداد، زمان اهمیت زیادی ندارد. زیرا شخص متعهد می‌شود که پروژه‌ای را تکمیل و به کارفرما ارائه دهد. به همین دلیل کارفرما دخالت مستقیم در نحوۀ انجام کار ندارد و تنها پایان و تحویل پروژه مدنظر او خواهد بود.

قوانین اداره کار در قرارداد پیمانکاری تأثیر چندانی ندارند و این نوع قرارداد تنها مشمول بیمه تأمین‌اجتماعی است. در این قرارداد، میزان مبلغ و نحوه پرداخت آن هم باید به‌صورت دقیق ذکر شود. لازم به ذکر است که در قراردادهای پیمانکاری، مبلغ بیمه به‌صورت درصدی از ارزش کل قرارداد کسر می‌شود.

۶. قرارداد کارآموزی

از دیگر انواع قرارداد کار به قرارداد کارآموزی می‌توان اشاره کرد. در قرارداد کارآموزی، شخص موظف است برای کسب مهارت بیشتر، فعالیت‌هایی را مرتبط با شغل خود انجام دهد و علاوه بر یادگیری مهارت، به‌صورت آکادمیک هم آموزش‌های لازم را کسب کند. در قرارداد کارآموزی، کارفرما موظف است کارآموز را برای کسب مهارت همراهی کند. کارآموز هم موظف است، فعالیت‌های لازم را تحت نظارت کارفرما به طور کامل انجام دهد.

۷. قرارداد دورکاری

قرارداد دورکاری نوعی از قرارداد است که کارفرما از بین متقاضیان جویای شغل یک شخص را براساس مهارت‌هایش انتخاب می‌کند و یک قرارداد بین کارگر و کارفرما منعقد می‌شود. طبق این قرارداد کاری، شخص مورد نظر بدون حضور در محل کار و بر مبنای تخصصی که دارد، وظایفی که به او محول می‌شود را انجام می‌دهد.

بهترین قرارداد بین کارگر و کارفرما چه ویژگی‌هایی دارد؟

بهترین قرارداد بین کارگر و کارفرما باید شامل محتوای زیر باشد که براساس ماده ۱۰ قانون کار تعیین شده و به شرح زیر است:

تبصره: در مواردی که قرارداد کار کتبی باشد، قرارداد در چهار نسخه تنظیم می‌شود که یک نسخه از آن به اداره کار محل، یک نسخه نزد کارگر و‌ یک نسخه نزد کارفرما و نسخه دیگر در اختیار شورای اسلامی کار و در کارگاه‌های فاقد شورا در اختیار نماینده کارگر قرار می‌گیرد. مواردی که در ماده ۱۰ قانون کار خواندیم، باید در متن قرارداد کار نوشته شود و به طور کلی قرارداد به گونه‌ای تنظیم شود که برای دو طرف قرارداد در آینده مشکلات قانونی پیش نیاید.

آیا تنظیم انواع قرارداد کار برای همه فعالیت‌ها ضروری است؟

تنظیم انواع قرارداد کار، باعث می‌شود که طرفین، یعنی کارگر و کارفرما، به‌طور کامل نسبت به وظایف یکدیگر آگاهی لازم را پیدا کنند و به‌صورت حقوقی و قانونی، وظایف و تعهدات ذکر شده در قرارداد را به‌طور کامل انجام دهند. عقد قرارداد، به شما کمک می‌کند که در صورت لزوم و در صورت عدم انجام تعهدات، به‌صورت قانونی شخص مقابل را ملزم به انجام تعهدات خویش کنید. به همین دلیل توصیه می‌شود، پیش از امضاء انواع قرارداد کار، همه جوانب را در نظر بگیرید که از بروز هرگونه مشکل پیشگیری کرده باشید.

شرایط اتمام قرارداد کار 

در قراردادهای موقت که مدت زمان مشخصی دارد و کارگر و کارفرما از پایان قرارداد آگاه هستند و بعد از اتمام پروژه قرارداد تمام می‌شود، اتمام کار مشخص است. اما به صورت کلی هیچ از یک از طرفین قرارداد نمی‌توانند یک طرفه قرارداد کاری را فسخ کنند. مگر در مواردی مانند فوت کارگر، تغییر شغل کارفرما، استعفای کارگر، بازنشستگی یا از کار افتادگی کارگر که قرارداد به پایان می‌رسد.

تعلیق قرارداد کاری چیست و چه تفاوتی با خاتمه قرارداد دارد؟

در صورتی که یکی از طرفین، به‌صورت موقت قادر به انجام تعهدات خود نباشد، قرارداد کار موقتاً به‌حالت تعلیق درمی‌آیند و پس از حل مشکل، با در نظر گرفتن موارد جانبی مثل افزایش حقوق، قرارداد کاری ادامه پیدا می‌کند.

جمع بندی

در این مقاله از محاسبان به بررسی انواع قرارداد کار و علت اهمیت تنظیم قرارداد پرداختیم. با توجه به نکات ذکر شده توصیه می‌شود، براساس نوع شغل خود قرارداد مناسب را تنظیم کرده و همۀ قوانین کار و نکات مهم را در آن ذکر کنید. اگر هم در خصوص بیمه و کار نیاز به مشاوره دارید، مشاوره بیمه و کار تلفنی محاسبان، آماده ارائه مشاوره کار و بیمه به جامعه کارفرما و کارگر است.

سوالات متداول