تبصره ماده 100 قانون مالیات‌ های مستقیم؛ شرایط و مهلت ارسال

عدم آگاهی از قوانین مالیاتی می‌تواند مشکلات و هزینه‌های زیادی برای صاحبان کسب‌وکار و فعالان در زمینهٔ حسابداری و مالیات به وجود آورد. یکی از ماده‌های قانون مالیات‌های مستقیم که باید در مورد آن اطلاعات کافی داشته باشید، تبصره ماده ۱۰۰ است. در این مقاله از محاسبان، به طور کامل موضوع تبصره ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم را بررسی می‌کنیم.

تبصره ماده ۱۰۰ مالیات چیست؟

تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات های مستقیم را به زبان ساده، می‌توان اینطور تعریف کرد:

سازمان مالیاتی برای اینکه فرآیند مالیات دادن مشاغل کوچک و متوسط را آسان کند، یک طرح تشویقی تعریف کرده است. طبق این طرح، اگر درآمد سالانه‌ کسب‌وکارها از مبلغ مشخصی که سالانه سازمان امور مالیاتی اعلام می‌کند، کمتر باشد، دیگر لازم نیست که این کسب‌وکارها اظهارنامه مالیاتی تکمیل کنند یا دفتر و مدرک نگهداری کنند. به جای این فرآیند، سازمان امور مالیاتی یک مبلغ مالیات مقطوع برای آن‌ها مشخص می‌کند که باید آن را پرداخت کنند. 

تبصره ماده ۱۰۰ سال ۱۴۰۴

با توجه به احکام مالیاتی قانون بودجه ۱۴۰۴، سقف درآمدی برای استفاده از تسهیلات تبصره ۱۰۰ به ۱۵۰ برابر معافیت مالیاتی ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم افزایش یافت. این تغییر نسبت به سال ۱۴۰۳ که سقف درآمدی ۱۸۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بود، نشان‌‌ می‌دهد که قانون‌گذار تلاش می‌کند که افراد بیشتری مشمول تبصره ۱۰۰ شوند و از کسب‌وکارهای کوچک حمایت می‌کند.

سقف تبصره ماده ۱۰۰ سال ۱۴۰۴

سقف تبصره ماده ۱۰۰ سال ۱۴۰۴، بر‌اساس قانون بودجه، مبلغ ۲۱۶٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال معادل ۱۵۰ برابر سقف معافیت موضوع ماده ۸۴ قانون مالیات‌های مستقیم برای عملکرد سال ۱۴۰۳ تعیین شده است. با توجه به اینکه معافیت ماده ۸۴ برای سال ۱۴۰۳ برابر با ۱٬۴۴۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال بود؛ سقف تبصره ۱۰۰ به شرح زیر محاسبه می‌شود: 

  ۲۱۶٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ = ۱۵۰ * ۱٬۴۴۰٬۰۰۰٬۰۰۰

این سقف به این معناست که صاحبان مشاغلی  که مجموع فروش کالا و خدمات آن‌ها در سال ۱۴۰۳ کمتر یا برابر با این مبلغ باشد، می‌توانند از مزایای این تبصره استفاده کنند.

چه کسانی می توانند از تبصره ماده ۱۰۰ استفاده کنند؟

افرادی می‌توانند از تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم استفاده کنند که تمام شرایط زیر را داشته باشند:

• صاحبان مشاغلی که میزان فروش سال گذشته (اعم از فروش کالا یا ارائه خدمات) آن‌ها حداکثر ۲۱۶ میلیارد ریال باشد، مشمول استفاده از این تبصره می‌شوند. در صورتی که فعالیت به‌صورت مشارکتی باشد، سقف فروش مجموع شرکاء حداکثر ۴۳۲٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال تعیین شده است. 
• از پایانه‌های فروشگاهی (کارت‌خوان) استفاده کرده باشند.
• مالیات سال گذشته خود را به‌صورت کامل پرداخت کرده باشند.

در صورتی که همهٔ شرایط فوق رعایت شده باشد و فرم مربوط به تبصره ماده ۱۰۰ در درگاه خدمات الکترونیک مالیاتی برای مودی قرار داده شود، امکان استفاده از این تبصره برای او وجود دارد. 

شرایط استفاده از تبصره ماده 100

شرایط استفاده از تبصره ماده ۱۰۰ عبارت است از:

• حداکثر فروش کالا و خدمات: کلیهٔ صاحبان مشاغل که مجموع فروش کالا و خدمات آن‌ها در سال ۱۴۰۳ حداکثر ۱۵۰ برابر سقف معافیت مالیاتی (معادل ۲۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان) است، می‌توانند از این تبصره استفاده کنند.
• پرداخت مالیات سال گذشته: مودیان مالیاتی باید مالیات سال گذشته خود را به‌طور مقطوع تعیین و پرداخت کرده باشند، یا برگ تشخیص صادره توسط سازمان امور مالیاتی را پذیرفته و تسویه کرده باشند.
• ثبت‌نام به‌موقع اظهارنامه: ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی مربوط به تبصره ۱۰۰ و درخواست بهره‌مندی از آن باید حتماً تا پایان مهلت تعیین‌شده برای ثبت‌نام اظهارنامه‌های مالیاتی در سامانه‌های مربوطه انجام و به سازمان امور مالیاتی ارسال شود.

با رعایت این شروط، مودیان مالیاتی می‌توانند از مزایای تبصره ماده صد استفاده و تشویق‌های مالیاتی آن را دریافت کنند.

نحوه محاسبه مالیات تبصره ماده 100

نحوه محاسبه مالیات براساس فرم تبصره ماده ۱۰۰، بر‌اساس میزان فروش و تراکنش‌های بانکی مؤدیان به‌طور مقطوع و با افزایش مشخص نسبت به مالیات سال گذشته تعیین می‌شود. در این فرآیند، اگر مودی مبلغ مالیات تعیین‌شده توسط سازمان امور مالیاتی را بپذیرد، باید اقدام به تکمیل و ارسال فرم کند؛ در غیر این صورت، موظف به آماده‌سازی و ارسال اظهارنامه مالیاتی است.

اگرچه جزئیات دقیق نحوهٔ محاسبه مالیات طبق فرم تبصره ۱۰۰ قانون مالیات‌ های مستقیم به‌طور عمومی توسط سازمان مالیاتی منتشر نمی‌شود، ولی اصول کلی محاسبه آن به شرح زیر است:

1. محاسبه سود مشمول مالیات:
   مبلغ فروش کالا یا خدمات × ضریب سود فعالیت = سود مشمول مالیات
2. محاسبه ماخذ مالیاتی:
   سود مشمول مالیات – معافیت سالانه صاحبان مشاغل = ماخذ مالیاتی
3. محاسبه مبلغ مالیات:
   ماخذ مالیاتی × نرخ مالیات صاحبان مشاغل = مبلغ مالیات

لازم به ذکر است که ضریب سود فعالیت برای هر کسب‌و‌کار متفاوت است و سالانه توسط سازمان امور مالیاتی تعیین می‌شود. این ضرایب برای مشاغل مختلف مطابق با نوع فعالیت و شرایط اقتصادی تغییر می‌کند.

نحوه پرداخت مالیات تبصره 100

پرداخت مالیات مقطوع تبصره ماده صد به‌ دو روش زیر انجام می‌شود:

1. پرداخت یک‌جا: مودیان می‌توانند کل مبلغ مالیات مقطوع را تا پایان مهلت قانونی پرداخت کنند.
2. تقسیط بدهی: در صورتی که مودی قادر به پرداخت یک‌جا نباشد، می‌تواند مالیات را به‌صورت تقسیط طبق دستورالعمل ماده ۱۰۰ سال ۱۴۰۴ پرداخت کند. شرایط تقسیط به وضعیت بدهی مودی بستگی دارد:

• مودیان بدون بدهی قبلی: در صورتی‌که مودی در زمان درخواست تقسیط، بدهی مالیاتی برای سال‌های قبل نداشته باشد، می‌تواند مالیات مقطوع یا ابرازی را طی ۶ ماه با ۷ قسط مساوی پرداخت کند.
• مودیان دارای بدهی قبلی با ترتیب پرداخت: اگر مودی دارای بدهی سال‌های قبل باشد و این بدهی‌ها را از طریق چک الکترونیکی، طبق ماده ۱۶۷ قانون مالیات‌های مستقیم در ۵ قسط مساوی طی ۴ ماه ترتیب دهد، می‌تواند از شرایط تقسیط ۷ قسط مساوی طی ۶ ماه برای مالیات جدید بهره‌مند شود.
• مودیان دارای بدهی قبلی بدون ترتیب پرداخت: در صورتی‌که مودی در زمان درخواست تقسیط، دارای بدهی مالیاتی بابت عملکردهای قبلی همین پرونده باشد، حداکثر امکان تقسیط مالیات مقطوع یا مالیات ابرازی به مدت ۲ ماه (۳ قسط مساوی) است.
• تقسیط طولانی‌تر برای مودیان بدون بدهی یا با بدهی تسویه‌شده: مودیانی که در زمان درخواست تقسیط، بدهی مالیاتی برای سال‌های گذشته نداشته یا بدهی‌های قبلی خود را از طریق چک الکترونیکی تسویه کرده باشند، در صورت استفاده از چک الکترونیکی برای پرداخت مالیات مقطوع یا ابرازی، مالیات آن‌ها به مدت ۸ ماه (۹ قسط مساوی) قابل تقسیط است.
  نکته: استفاده از چک الکترونیکی برای پرداخت بدهی‌های قبلی یا مالیات جدید، شرط لازم برای دسترسی به دوره‌های تقسیط طولانی‌تر است.
• تقسیط برای مودیان با اظهارنامه مالیات: مودیانی که طبق دستورالعمل، به دلیل عدم پذیرش فرم تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم، اظهارنامه مالیاتی تسلیم می‌کنند، مالیات آن‌ها به مدت ۱ ماه (۲ قسط مساوی) قابل تقسیط است.

مهلت استفاده از تبصره ماده 100

مهلت تبصره ماده ۱۰۰، مطابق با بخشنامه ۲۰۰/۱۴۰۴/۴۱ سازمان امور مالیاتی برای اشخاص حقیقی شاغل، جهت تعیین و پرداخت مالیات عملکرد سال ۱۴۰۳ تا پایان شهریور ماه سال ۱۴۰۴ تمدید شده است. بدین ترتیب مودیان
می‌توانند تا پایان شهریور ماه فرم مالیات مقطوع را در سامانه my.tax.gov.ir تأیید یا مالیات را پرداخت کنند.

چه کسانی نمی‌توانند از تبصره ماده ۱۰۰ استفاده کنند؟

بر‌اساس دستورالعمل تبصره ماده ۱۰۰، گروه‌های زیر نمی‌توانند از مزایای مالیات مقطوع این تبصره استفاده کنند و باید اظهارنامه مالیاتی ارائه دهند: 

1. مودیانی که میزان فروش کالا یا ارائه خدمات آن‌ها در سال ۱۴۰۳ بیش از مبلغ ۲۱۶ میلیارد ریال باشد.
2. در پرونده‌های مشارکتی، در صورتی‌که سهم درآمد یا فروش حداقل یکی از شرکاء بیش از مبلغ ۲۱۶ میلیارد ریال یا مجموع درآمد مشارکت بیش از مبلغ ۴۳۲ میلیارد ریال باشد.
3. مؤدیانی که تا تاریخ ۱۴۰۴/۶/۱۵، فرم تبصره ماده ۱۰۰ برای آن‌ها در سامانه my.tax.gov.ir  بارگذاری نشده باشد.
4. مودیانی که ملزم به صدور صورت‌حساب الکترونیکی هستند، اما از صدور صورت‌حساب خودداری کرده‌اند.

کتمان درآمد در تکمیل فرم ماده 100

در صورتی‌که سازمان امور مالیاتی تشخیص دهد که فروش مودی بیشتر از فروش مبنای محاسبه مالیات مقطوع است، بسته به میزان این اختلاف، دو وضعیت زیر به وجود می‌آید:

1. اگر مبلغ بیشتر از حد نصاب باشد: اگر درآمد واقعی مودی از حد نصاب قانونی تعیین شده بیشتر باشد، مودی دیگر نمی‌تواند از تبصره ماده ۱۰۰ استفاده کند. در این شرایط مالیات مودی طبق ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم محاسبه می‌شود. همچنین، او علاوه بر محرومیت از تمام معافیت‌های مالیاتی (از جمله معافیت ماده ۱۰۱)، مشمول جرایمی مانند جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی در مهلت قانونی خواهد شد.
2. اگر مبلغ کمتر از حدنصاب باشد: اگر درآمد واقعی مودی زیر حد نصاب قانونی باشد، دو وضعیت زیر رخ می‌دهد: 

• در صورتی‌که اختلاف بین درآمد واقعی و درآمد اعلام شده کمتر از ۱۵ درصد باشد، مالیات بر‌اساس درآمد اعلام شده قطعی شده و مابه‌التفاوت یا جریمه‌ای مطالبه نمی‌شود.
• اگر اختلاف بیش از ۱۵ درصد باشد، سازمان امور مالیاتی مابه‌التفاوت درآمد اعلام شده و واقعی را محاسبه کرده و مالیات آن را از مودی مطالبه خواهد کرد.

تفاوت تبصره 100 قانون مالیاتهای مستقیم و اظهارنامه

اظهارنامه مالیاتی گزارشی رسمی و جامع از عملکرد مالی یک شخص حقیقی یا حقوقی در طول یک سال مالی است. این گزارش شامل اطلاعات دقیق درآمدها، هزینه‌ها، معافیت‌ها و کسورات مالیاتی بوده و مبنای اصلی برای محاسبه مالیات سالانه محسوب می‌شود. تمامی مودیان مشمول، موظف به تنظیم و ارسال این اظهارنامه به سازمان امور مالیاتی هستند. 

اما با اجرای تبصره ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم، شرایط ساده‌تری برای کسب‌وکارهای کوچک فراهم شده است. طبق این تبصره، اگر مجموع درآمد سالانه یک واحد صنفی یا اقتصادی کمتر از ۲۱۶٬۰۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال باشد، دیگر تسلیم اظهارنامه مالیاتی ضرورتی ندارد. مودیانی که این میزان درآمد دارند، می‌توانند به‌جای ارائه اظهارنامه، مالیات خود را به‌صورت مقطوع پرداخت کنند.

متن ماده 100 قانون مالیاتهای مستقیم

فصل مربوط به ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌ های مستقیم، فصلی است که در مورد مالیات بر مشاغل صحبت می‌کند، به عبارت دیگر مربوط به اشخاص حقیقی است. در متن این ماده توضیح داده شده است که: 

“ مودیان موضوع این فصل قانون مکلف‌اند، اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیت‌های شغلی خود را در یک­ سال مالیاتی برای هر واحد شغلی یا برای هر محل جداگانه طبق‌ نمونه‌ای که توسط سازمان امور مالیاتی کشور تهیه می‌شود، تنظیم و تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود ارائه دهند و مالیات ‌متعلق را به نرخ مذکور در ماده 131 قانون مالیات های مستقیم پرداخت کنند.”

تبصره: سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند برخی از مشاغل یا گروه‌هایی را که میزان فروش کالا و خدمات سالانه آن‌ها حداکثر ده برابر معافیت موضوع ماده ۸۴ این قانون است را از انجام بخشی از تکالیف از قبیل نگهداری اسناد و مدارک موضوع این قانون و ارائه اظهارنامه مالیاتی معاف و مالیات مودیان مذکور را به‌صورت مقطوع تعیین و وصول کند. در مواردی که مودی کمتر از یک سال مالی به فعالیت مشغول بوده، مالیات متعلق نسبت به مدت اشتغال محاسبه و وصول می‌شود.

دستورالعمل تبصره ماده 100

در ادامه، برای درک بهتر ماده ۱۰۰ مالیات، فایل pdf دستورالعمل تبصره ماده ۱۰۰ را قرار داده‌ایم:

محل قرار گیری فایل pdf دستورالعمل ماده 100

جمع‌بندی

تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم امکان محاسبه مالیات مقطوع با حداکثر تسهیلات قانونی و بدون رسیدگی کامل را برای مشاغل کوچک و متوسط فراهم کرده است. همچنین، اختیار شامل شدن یا نشدن مودیان با سازمان امور مالیاتی است و مودیان واجد شرایط، از جمله کسانی با سقف درآمدی ۲۱۶ میلیارد ریال، می‌توانند بین استفاده از این تبصره یا تسلیم اظهارنامه، به اختیار خود یکی را انتخاب کنند.

سوالات متداول