قرارداد کار چیست؟ انواع قرارداد کار + نکات مهم تنظیم قرارداد

به زبان ساده به ارتباط کاری بین کارگر و کارفرما قرارداد کار می‌گویند. این قرارداد برای شفافیت‌کاری و تعیین چارچوب وظایف کارگر و کارفرما انجام می‌شود که در طول زمان همکاری اختلافی پیش نیاید. در قرارداد کار به جز مواردی که توافقی بین دو طرف نوشته می‌شود، باید اصول پایه‌ای آن بر طبق قانون کار هر کشور نوشته شود. در این مقاله از محاسبان، موضوعات کلیدی قرارداد کار را یاد می‌گیریم.

تعریف قرارداد کار

طبق ماده ۷ قانون کار، قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به‌موجب آن کارگر در قبال دریافت حق‌السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیرموقت برای کارفرما انجام می‌دهد. تا اینجا تعریف قرارداد از نظر قانونی و اینکه چه کسانی باید طبق قانون کار رفتار کنند را یاد گرفتیم. بیایید حالا تعریف کارگر و کارفرما را هم به‌صورت جداگانه طبق قانون کار یاد بگیریم و بعد سراغ بقیه موضوعات برویم.

طبق ماده ۲ قانون کار، کارگر کسی است که به هر عنوان در قبال دریافت حق‌السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند.

در ماده ۳ قانون کار، کارفرما شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و به‌ حساب او در مقابل حق‌السعی کار می‌کند. مدیران و مسئولان و به طور عموم همهٔ کسانی که عهده‌دار اداره کارگر هستند، نماینده کارفرما محسوب می‌شوند و کارفرما مسئول همهٔ تعهداتی است که نمایندگان مذکور در قبال کارگر به عهده می‌گیرند.

انواع قرارداد کار

قرارداد کار انواع مختلفی دارد و به هفت مورد زیر تقسیم‌ می‌شود که در ادامه آن‌ها را به صورت موردی توضیح می‌دهیم.

1. قرارداد کار دائم

در قرارداد کار دائم، تنها زمان شروع کار ثبت می‌شود و هیچ تاریخ مشخصی برای اتمام کار تعیین نخواهد شد. قرارداد کار دائم به علت مدت زمان دائمی و نامحدود، بهترین و مطمئن‌ترین نوع قرارداد کاری محسوب می‌شود.

در واقع در قراردادهای غیرموقت برخلاف قرارداد موقت، کارفرما برای اخراج کارگر باید تشریفات قانونی را به‌طور کامل انجام دهد. همین نکته باعث شده است که بیشتر کارفرمایان، از انعقاد قرارداد کار دائم خودداری کنند و بیشتر آن‌ها به تنظیم قرارداد موقت تمایل داشته ‌باشند.

۲. قرارداد کار موقت

قرارداد کار موقت، یکی از متداول‌ترین انواع قرارداد کار است که بین کارفرما و کارگر تنظیم می‌شود. در قرارداد کار موقت، محدودیت زمانی وجود دارد و بر اساس آن کارگر تنها در همان محدوده زمانی به کار خود ادامه خواهد داد. در این نوع قرارداد، کارفرما باید حقوق و مزایا کارگر را بر اساس قانون کار، به او ارائه دهد. همچنین تا پایان زمان قرارداد، امکان اخراج کارگر نیز وجود نخواهد داشت.

۳. قرارداد کار غیرموقت

در قراردادهای کار غیرموقت یا همان قراردادهای دائم تنها تاریخ شروع قرارداد نوشته می‌شود، اما برای پایان قرارداد تاریخی در نظر گرفته نمی‌شود. معمولاً در متن قراردادهای غیرموقت به نامحدود بودن مدت‌زمان هم اشاره می‌شود. بیاید یک مثال بزنیم که بهتر این نوع قرارداد را درک کنیم.

علی در بخش تولیدی یک شرکت لبنیاتی مشغول به فعالیت است. چنانچه برای پایان کار زمان مشخصی در نظر گرفته نشود و علی روزانه بابت کاری که انجام می‌دهد، مزد خود را دریافت کند، چنین کارگری از نظر قانون کار به‌عنوان کارگر دائم شناخته می‌شود.

فرض کنیم که علی از کار خود ناراضی است یا بنا به دلایلی شخصی تمایل دارد که دیگر در این شرکت فعالیت خود را ادامه ندهد، چطور می‌تواند قرارداد را فسخ کند؟

در جواب باید گفت پایان قرارداد در این نوع استخدام وابسته به احراز شرایط و انجام ترتیبات است و هیچ ‌یک از طرفین قرارداد نمی‌توانند به‌صورت یک‌طرفه اقدام به فسخ قرارداد کار کنند.

۴. قرارداد کار ساعتی

قرارداد کار ساعتی در قانون کار به رسمیت شناخته می‌شود. این نوع قرارداد، معمولاً برای مشاغلی تنظیم می‌شود که کارگر به‌صورت دائمی و تمام وقت در محل کار حضور ندارد. در قرارداد ساعتی، حقوق کارمند یا کارگر، طبق ساعاتی که در محل کار فعالیت داشته، مشخص می‌شود.

۵. قرارداد کار معین

در این نوع قرارداد، کارگر متعهد می‌شود که برای انجام کاری مشخص مثل پروژه آسفالت کردن خیابان، دستمزدی را دریافت کند. این قرارداد پس از اتمام پروژه، خاتمه پیدا می‌کند. به قرارداد کاری که برای انجام کاری مشخص انجام می‌شود، قرارداد کار معین می‌‌‌گویند. در قرارداد معین امکان فسخ یک طرفه قرارداد وجود ندارد، اما تمام شدن پروژه به معنای خاتمه قرارداد محسوب می‌شود.

۶. قرارداد کارآموزی

از دیگر انواع قرارداد کار به قرارداد کارآموزی می‌توان اشاره کرد. در این قرارداد، شخص موظف است برای کسب مهارت بیشتر، فعالیت‌هایی را مرتبط با شغل خود انجام دهد و علاوه بر یادگیری مهارت، به‌صورت آکادمیک هم آموزش‌های لازم را کسب کند. در قرارداد کارآموزی، کارفرما موظف است کارآموز را برای کسب مهارت همراهی کند. کارآموز هم موظف است، فعالیت‌های لازم را تحت نظارت کارفرما به طور کامل انجام دهد.

۷. قرارداد دورکاری

قرارداد دورکاری نوعی از قرارداد است که کارفرما از بین متقاضیان جویای شغل یک شخص را براساس مهارت‌هایش انتخاب می‌کند و یک قرارداد بین کارگر و کارفرما منعقد می‌شود. طبق این قرارداد کاری، شخص مورد نظر بدون حضور در محل کار و بر مبنای تخصصی که دارد، وظایفی که به او محول می‌شود را انجام می‌دهد.

بهترین قرارداد بین کارگر و کارفرما چه ویژگی‌هایی دارد؟

بهترین قرارداد بین کارگر و کارفرما باید شامل محتوای زیر باشد که براساس ماده ۱۰ قانون کار تعیین شده و به شرح زیر است:

• نوع کار یا حرفه یا وظیفه‌ای که کارگر باید به آن اشتغال یابد.
• حقوق یا مزد مبنا و لواحق آن.
• ساعت کار، تعطیلات، مرخصی‌ها.
• محل انجام کار.
• تاریخ انعقاد قرارداد.
• مدت قرارداد، چنانچه کار برای مدت معین باشد.
• موارد دیگری که عرف یا عادت شغل یا محل، ایجاب کند.

در مواردی که قرارداد کار کتبی باشد، قرارداد در چهار نسخه تنظیم می‌شود که یک نسخه از آن به اداره کار محل، یک نسخه نزد کارگر و‌ یک نسخه نزد کارفرما و نسخه دیگر در اختیار شورای اسلامی کار و در کارگاه‌های فاقد شورا در اختیار نماینده کارگر قرار می‌گیرد. مواردی که در ماده ۱۰ قانون کار خواندیم، باید در متن قرارداد کار نوشته شود و به طور کلی قرارداد به گونه‌ای تنظیم شود که برای دو طرف قرارداد در آینده مشکلات قانونی پیش نیاید.

بیشتر بخوانید: قرارداد حق العمل کاری

قوانین قرارداد کار

نوشتن قرارداد کار ریزه‌کاری و جزئیات قانونی زیادی دارد و باید از نظر قوانین بررسی شده و بر‌اساس ماده ۹ قانون کار باشد که به شرح زیر است.

۱. مشروعیت مورد قرارداد

یکی از موارد مهم و اساسی در قرارداد کار، مشروعیت است. یعنی موضوع قرارداد از نظر شرعی و قانونی مطابق با قوانین کشور باشد. برای مثال در کشور ما مواردی مانند فروش مشروبات الکلی، قمار و فروش مواد غذایی تاریخ‌گذشته مشروعیت ندارد و قراردادی که شامل این شرایط باشد، باطل است.

۲. معین بودن موضوع قرارداد

مشخص‌ بودن و معین بودن موضوع قرارداد کار یعنی اینکه دقیقاً موضوع همان کاری باشد که شخص باید انجام دهد و در قبال آن حقوق اداره کار دریافت کند. قرارداد باید کاملاً شفاف و واضح درباره شرح وظایفی باشد که کارگر باید انجام دهد. برای مثال فرض کنید که شخصی در چند زمینه مختلف مهارت دارد؛ هم مدرس است و هم حسابدار. باید دقیق مشخص شود که برای سمت شغلی حسابدار استخدام شده یا سمت شغلی مدرس که در آینده از بروز اختلاف جلوگیری شود.

۳. عدم ممنوعیت قانونی و شرعی طرفین

نکته دیگری که در قوانین قرارداد کار اهمیت دارد، عدم ممنوعیت قانونی و شرعی طرفین، در تصرف اموال یا انجام کار موردنظر است که می‌توانیم آن را به‌عنوان اهلیت طرفین قرارداد هم در نظر بگیریم که در ادامه توضیح می‌دهیم.

4. اهلیت طرفین قرارداد

منظور از اهلیت به این معنی است که کارفرما برای پرداخت حقوق و دستمزد و مزایا به کارگر مشکلی از نظر قانونی نداشته باشد. همچنین کارگر هم برای انجام کار محدودیت نداشته باشد؛ مثلاً به بلوغ عقلی لازم رسیده باشد.

نکات حقوقی قرارداد کار  

تصمیم گرفتیم در این مقاله یک گریزی به ماده ۱۹۰ قانون مدنی داشته باشیم، چون موضوع آن شامل نکات حقوقی قرارداد کار می‌شود و بعد سراغ نحوه تنظیم قرارداد کار برویم.

همان‌طور که مطالعه کردیم، در ماده ۱۹۰ قانون مدنی هم اهلیت موضوع، مشروعیت جهت معامله، موضوع معین قرارداد در این ماده از قانون هم علاوه بر قانون کار اشاره شده و نشان‌دهنده اهمیت آن است. مورد بعدی هم قصد و رضایت طرفین است که باید برای نوشتن قرارداد یکی از شروط اصلی شما باید باشد.

نحوه تنظیم قرارداد کار 

تا الان تمام نکات اصلی برای نوشتن قرارداد را یاد گرفتیم. حالا نحوه تنظیم قرارداد کار چگونه است؟ چه مواردی در آن بنویسیم؟ الان برایتان توضیح می‌دهیم. اول‌ از همه برای ‌آنکه قراردادی که می‌نویسد از نظر قانونی صحت داشته باشد، لطفاً چهار مورد بالا را در نظر بگیرید و بعد هم نکات مهم قراردادکار که در ادامه آورده‌ایم را فراموش نکنید.

ویژگی‌ های قرارداد کار 

بستن قرارداد همکاری، جزئیات بسیاری مانند رعایت قوانین قرارداد کار و رعایت نکات حقوقی قرارداد کار دارد که در این مقاله توضیح دادیم. در این قسمت قصد داریم تنها ویژگی‌ های قراردادکار که ضروری هستند را نام ببریم. 

• شغل عنوان شده در قراردادکار باید مشروعیت داشته باشد و در چارچوب قوانین کشور باشد.
• قراردادی که بین کارگر و کارفرما منعقد می‌شود باید در قالب فرم مخصوص وزارت کار و رفاه و تعاون باشد.
• موضوع قرارداد باید شفاف در قرارداد ذکر شود و نوع قرارداد کاملاً واضح و مشخص باشد. 
• در همهٔ بندهای قرارداد باید کاملاً شفاف و واضح توضیحات لازم ارائه شده باشد و مبهم نباشد.
• کسانی که با عنوان شغلی کارگر شاغل می‌شوند، نباید ممنوعیت قانونی و شرعی برای انجام کار داشته باشند. 
• بندهای قرارداد کاملاً مطابق با قانون تعیین شده توسط اداره کار تکمیل شود. 

آیا تنظیم انواع قرارداد کار برای همه فعالیت‌ها ضروری است؟

تنظیم انواع قرارداد کار باعث می‌شود که طرفین، یعنی کارگر و کارفرما به‌طور کامل نسبت به وظایف یکدیگر آگاهی لازم را پیدا کنند و به‌صورت حقوقی و قانونی، وظایف و تعهدات ذکر شده در قرارداد را به‌طور کامل انجام دهند. عقد قرارداد به شما کمک می‌کند که در صورت لزوم و در صورت عدم انجام تعهدات، به‌صورت قانونی شخص مقابل را ملزم به انجام تعهدات خویش کنید. به همین دلیل توصیه می‌شود پیش از امضاء انواع قرارداد کار، همه جوانب را در نظر بگیرید که از بروز هرگونه مشکل پیشگیری کرده باشید.

شرایط اتمام قرارداد کار 

در قراردادهای موقت که مدت زمان مشخصی دارد و کارگر و کارفرما از پایان قرارداد آگاه هستند و بعد از اتمام پروژه، شرایط خاتمه قرارداد کار ایجاد می‌شود، اتمام کار مشخص است. اما به صورت کلی هیچ از یک از طرفین قرارداد نمی‌توانند یک طرفه قرارداد کاری را فسخ کنند. مگر در مواردی مانند فوت کارگر، تغییر شغل کارفرما، استعفای کارگر، بازنشستگی یا از کار افتادگی کارگر که قرارداد به پایان می‌رسد.

تعلیق قرارداد کاری چیست و چه تفاوتی با خاتمه قرارداد دارد؟

در صورتی که یکی از طرفین، به‌صورت موقت قادر به انجام تعهدات خود نباشد، قرارداد موقتاً به‌حالت تعلیق درمی‌آیند و پس از حل مشکل، با در نظر گرفتن موارد جانبی مثل افزایش حقوق، قرارداد کاری ادامه پیدا می‌کند.

جمع‌بندی

قرارداد کار بین کارفرما و کارگر بسته می‌شود. طرف کارفرما هم می‌تواند شخص حقیقی و هم حقوقی باشد، اما طرف کارگر فقط شخص حقیقی است. این نوع قراردادها باید مشروعیت داشته باشند؛ به این معنی که اگر قرارداد بابت کار در یک فعالیت غیرقانونی یا نامشروع باشد، باطل خواهد شد.

همچنین طرفین قرارداد هنگام عقد آن باید اهلیت و رضایت کامل داشته باشند. برای اینکه به عنوان کارفرما قرارداد اصولی و قانونی منعقد کنید یا به عنوان کارگر بدانید که چه حق و حقوقی در قرارداد کار دارید، می‌توانید از خدمات مشاوره بیمه و کار محاسبان استفاده کنید یا با شماره ۰۳۱۴۰۲۰ در تماس باشید.

سوالات متداول