مالیات بر دارایی چیست؟ انواع مالیات بر دارایی + نحوه محاسبه

در همه جوامع وجود شکاف طبقاتی عمیق بین اقشار ثروتمند و کم درآمد، باعث ایجاد نارضایتی در قشر پایین خواهد شد. همین موضوع می‌تواند موجبات بی‌انگیزگی و در پی آن نبود رونق اقتصادی را در پی داشته باشد. راه حل این موضوع چیست؟ قانون مالیات بر دارایی یکی از راهکارهایی است که در راستای کاهش فاصله طبقاتی وضع می‌شود.

این قانون تمرکز اصلی خود را روی دارایی‌های افراد ثروتمند جامعه قرار می‌دهد. اگر این قانون ضمانت اجرایی داشته باشد، شاهد پیشرفت اقتصادی و اجتماعی خواهیم بود. اساسا این نوع مالیات چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟ اگر شما هم قصد آگاهی از مالیات دارایی را دارید، ادامه این مطلب را از دست ندهید.

مالیات بر دارایی چیست؟

مالیات دارایی یکی از انواع مالیات‌های مستقیم است که به منابع ثروت و کلیه دارایی‌های افراد تعلق می‌گیرد. درواقع می‌توان آن را مالیات بر ثروت در نظر گرفت. بر این اساس دارایی‌های خالص یک فرد، مشمول مالیات بر دارایی می‌شوند. البته این با مالیات بر درآمد متفاوت است. مالیات بر درآمد بازه زمانی یک ساله دارد. در مالیات بر دارایی، دولت برای محاسبه مالیات تمام خودروها، اوراق قرضه، املاک، سپرده‌های بانکی، مزایای بازنشستگی و پول نقد افراد را در نظر می‌گیرد.

بعد از بررسی‌های لازم اگر ثابت شود که دارایی‌های فرد بیشتر از حد معمول است، باید مالیات آنها را به دولت پرداخت کنند. دریافت مالیات بر دارایی از اقشار ثروتمند نه تنها یک منبع درآمد مناسب برای دولت محسوب می‌شود، بلکه در کاهش فاصله طبقاتی هم تاثیر زیادی دارد. همانطور که اشاره کردیم این مالیات جزو مالیات‌های مستقیم است که دولت آن را مستقیما از افراد می‌گیرد. به همین دلیل به مالیات بر سرمایه هم معروف است.

مالیات بر دارایی در بسیاری از کشورها اجرا می‌شود. یکی از مهم‌ترین دارایی‌هایی که معمولا دولت‌ها روی اخذ مالیات از آن تاکید دارند، املاک و مستغلات افراد هستند. این موضوع در ایران با عنوان مالیات بر خانه‌های خالی و عایدی سرمایه شناخته می‌شود. با این حال بحث مالیات بر دارایی در ایران از نظر اجرا بسیار ضعیف بوده است.

نکته مهم: در صورت تعلق گرفتن هر گونه ارث به افراد، دارایی تعلق گرفته شده مشمول مالیات بر دارایی می‌شود. همچنین در محاسبه این مالیات، میزان بدهی افراد باید از مجموع دارایی‌ها کسر شود. در این صورت مالیات به ثروت خالص افراد تعلق می‌گیرد.

معرفی و بررسی انواع مالیات بر دارایی

این نوع مالیات هم انواعی دارد که هر کدام از آنها قوانین مالیاتی خاص خود را دارند. اگر شما هم از دارایی‌هایی، مثل اتومبیل، املاک و … برخوردار هستید، باید اطلاعات خود را در خصوص انواع مالیات و نحوه محاسبه آنها تکمیل کنید. نداشتن اطلاعات کافی در این زمینه، ممکن است شما را با جرائم مالیاتی سنگینی مواجه کند. در ادامه با انواع مالیات بر دارایی بیشتر آشنا می‌شوید.

1. مالیات بر مستغلات مسکونی خالی

این نوع مالیات بر درآمد اگر ضمانت اجرایی مناسبی داشته باشد، می‌تواند موجبات عدالت و کاهش فاصله طبقاتی را فراهم کند. در کشور ما نیز این مالیات جدی گرفته شده است. سال 1394 دولت برای جلوگیری از احتکار مسکن و املاک خالی، اقدام به تصویب قانونی در این راستا کرد. بر این اساس خانه‌های خالی از سکنه بعد از یک سال مشمول پرداخت مالیات بر دارایی می‌شوند.

این قانون تمام واحدهای مسکونی و تجاری در شهرهای بزرگ را شامل می‌شود. صاحبان املاک خالی موظف به پرداخت مالیات برای سال دوم به اندازه نیمی از مالیات بر درآمد املاک هستند. بعد از سال سوم هم 1.5 برابر آن را باید پرداخت کنند. به این مالیات در ماده 54 قانون مالیات‌های مستقیم اشاره شده است. در واقع هدف اصلی از طرح این قانون، جلوگیری از سوداگری و افزایش قیمت مسکن است.

2. مالیات بر ارث

این نوع مالیات بر درآمد از اهمیت بالایی برخوردار است. مالیات بر ارث بعد از فوت صاحب دارایی و انتقال آن به ورثه معنی پیدا می‌کند. درواقع عملیات محاسبه آن بعد از فوت صاحب دارایی‌ها انجام می‌شود. نکته حائز اهمیت در خصوص مالیات بر ارث، محاسبه معافیت‌های مالیاتی است که باید از این نوع مالیات بر دارایی کسر شود. برای مثال هزینه کفن و دفن و بدهی‌های متوفی ازجمله معافیت‌های مالیاتی هستند که باید در نظر گرفته شوند. نکته مهم دیگر، نزدیکی خانواده‌های وارث به متوفی است.

بر اساس نزدیکی خانوادگی در این نوع مالیات بر درآمد، وارثان درجه یک نرخ مالیاتی بین 5 تا 35 درصد خواهند داشت. همچنین وارثان درجه دو نرخ مالیاتی بین 15 تا 45 درصد و وارثان درجه سه بین 35 تا 65 درصد دارند. این نکات هنگام انحصار وراثت باید مورد توجه قرار بگیرند.

3. مالیات بر اراضی بایر

یکی دیگر از انواع مالیات بر دارایی است که به زمین‌هایی که بلااستفاده هستند تعلق می‌گیرد. بر این اساس صاحبان اراضی که بدون دلیل خاصی از آنها استفاده نمی‌کنند، مشمول پرداخت مالیات هستند. همانطور که می‌دانید زمین بایر به اراضی بدون استفاده گفته می‌شود. مالیات بر دارایی این اراضی هم به این شکل است که اگر زمین 2 تا 4 سال بلااستفاده باشد، 2 درصد مالیات به آن تعلق می‌گیرد. سایر انواع نرخ‌های مالیات عبارتند از:

زمین بایری که 4 سال از آن استفاده نشده، مشمول 4 درصد مالیات می‌شود.
زمین بایری که 5 سال مورد استفاده قرار نگرفته، مشمول 5 درصد مالیات می‌شود.
اراضی بایری که کاربری مسکونی دارند، مشمول 12 درصد مالیات می‌شود.

4. مالیات بر دارایی املاک

مالیات املاک بر خانه‌ها و ملک‌های گران قیمت و لوکس شامل می‌شود. به همین دلیل املاک مسکونی که ارزشی بیشتر از 10 میلیارد تومان داشته باشند، شامل مالیات بر دارایی خواهند شد. این مالیات‌ها به شح زیر هستند:

نرخ 1 در هزار برای خانه‌هایی که ارزشی بین 10 تا 15 میلیارد تومان دارند.
نرخ 2 در هزار برای خانه‌هایی که ارزشی بین 15 تا 25 میلیارد تومان دارند.
نرخ 3 در هزار برای خانه‌هایی که ارزشی بین 25 تا 40 میلیارد تومان دارند.
نرخ 4 در هزار برای خانه‌هایی که ارزشی بین 40 تا 60 میلیارد تومان دارند.
نرخ 5 در هزار برای خانه‌هایی که ارزشی بیشتر از 60 میلیارد تومان دارند.

برای مثال اگر واحد مسکونی شما 15 میلیارد ارزشگذاری شود، باید سالانه 5 میلیون تومان به عنوان مالیات بر دارایی املاک پرداخت کنید. البته علاوه‌بر مالیات دارایی، باید مالیات نقل و انتقال، مستغلات خالی و … را نیز در نظر داشته باشید. مالیات خانه‌های لوکس درواقع همان قانون مالیات سالانه املاک است که برای خانه‌های با ارزش بالای 10 میلیارد در نظر گرفته می‌شود.

5. مالیات حق تمبر

همانطور که از عنوان این مالیات بر دارایی مشخص است، برای الصاق و ابطال تمبر به کار گرفته می‌شود. به این ترتیب همه افرادی که دارای پروانه کسب هستند، باید برای اجرا شدن اسناد خود و رسمی کردن آنها، مالیات حق تمبر را پرداخت کنند. در مواد 44 تا 51 قانون مالیات‌های مستقیم به این موضوع اشاره شده است. برای مثال هر برگه چاپی چک از طرف بانک مرکزی، 200 ریال حق تمبر دارد. وقتی شرکتی ثبت می‌شود، باید میزان 0.5 در هزار سرمایه خود را طی دو ماه بعد از ثبت به عنوان مالیات حق تمبر پرداخت کند. به همین دلیل شرکت‌ها باید اطلاعات کافی در خصوص این نوع مالیات بر دارایی داشته باشند.

منظور از مالیات بر دارایی خودرو چیست؟

یکی دیگر از انواع مالیات است که با عنوان مالیات بر خودروهای لوکس شناخته می‌شود. این مالیات در مجموعه مالیات بر دارایی جای نمی‌گیرد. به طور کلی خودروهایی که ارزشی بیش از 1 میلیارد تومان داشته باشند، باید مالیات آن را پرداخت کنند که نرخ آن به شرح زیر است:

خودورهایی که ارزشی بین 1 تا 1.5 میلیارد تومان دارند؛ نرخ مالیات 1 درصد
خودروهایی که ارزشی بین 1.5 تا 3 میلیارد تومان دارند؛ نرخ مالیات 2 درصد
خودروهایی که ارزشی بین 3 تا 4.5 میلیارد تومان دارند؛ نرخ مالیات 3 درصد
خودورهایی که بیش از 4.5 میلیارد تومان ارزش دارند؛ نرخ مالیات 4 درصد

پرواضح است که قانون مالیات بر دارایی خودرو به خودروهای داخلی تعلق نمی‌گیرد. به این دلیل که ارزش خودروهای داخلی کمتر از 1 میلیارد تومان است.

بیشتر بخوانید: مالیات خودرو های لوکس 1403

تفاوت بین مالیات بر دارایی و مالیات بر مصرف چیست؟

یکی از انواع مالیات‌های غیرمستقیم، مالیات بر مصرف است. اصلی‌ترین تفاوت آن با مالیات دارایی هم شیوه وصول آن است. مالیات دارایی به صورت مستقیم و مالیات مصرف به صورت غیرمستقیم توسط دولت وصول می‌شوند. با این حال اساسا مفهوم مالیات بر مصرف چیست؟ این نوع مالیات زمانی معنی می‌دهد که شما از کالا و خدمات خاصی که مشمول مالیات هستند، استفاده کرده باشید.

مالیات مصرف به انواع مختلفی، ازجمله مالیات بر فروش، مالیات بر کالاهای وارداتی و مالیات بر ارزش افزوده تقسیم می‌شود که هر کدام شرایط و قوانین خاص خود را دارند. به طور کلی مالیات بر مصرف برخلاف مالیات بر دارایی برنامه‌ریزی مدون و ضمانت اجرایی نداشت و امروزه بیشتر از مالیات بر ارزش افزوده به جای آن استفاده می‌شود.

وضعیت مالیات بر دارایی در سایر کشورهای جهان

به طور کلی قوانین مربوط به انواع مالیات‌ها فقط مختص کشور ما نیستند. همه کشورهای جهان قوانین خاص خود را برای مالیات‌ها وضع می‌کنند. مالیات بر دارایی هم از این قاعده مستثنی نیست و به دارایی‌های با ارزش غیریکسان تعلق می‌گیرد. در سایر کشورها از این مالیات با عنوان مالکیت دارایی و انتقال استفاده می‌شود.

در کشورهای مختلف با اهداف متفاوتی از مالیات بر دارایی استفاده می‌کنند. این نوع مالیات در کشورهای دیگر هم بر املاک، دارایی‌های غیرمنقول، معاملات سرمایه‌ای، انتقال چک و … شامل می‌شود.

مالیات بر دارایی چه کاربردی دارد؟

اگر این قانون ضمانت اجرایی مناسبی داشته باشد، باعث تعدیل ثروت در بین اقشار مختلف جامعه می‌شود. در کشور ما پرداخت این نوع مالیات اجباری است. هدف دولت از وضع قوانین مالیات دارایی، نزدیک‌تر کردن ثروت افراد مختلف جامعه است. به این ترتیب اگر مودیان مالیاتی در پرداخت آن قصوری داشته باشند با جرائم سنگینی مواجه می‌شوند. یکی دیگر از کاربردهای مهم مالیات بر دارایی، تامین منبع مالی دولت است. دریافت این مالیات توسط دولت در راستای برنامه‌های توسعه کشور هزینه می‌شوند.

چه مواردی مشمول مالیات بر دارایی می‌شوند؟

در ماده 1 قانون مالیات‌های مستقیم، همه مالکین حقیقی و حقوقی که دارای املاک و اموالی هستند، مشمول مالیات دارایی می‌شوند. برخی دیگر از مواردی که شامل مالیات بر دارایی می‌شوند، عبارتند از:

کلیه سپرده‌های بانکی افراد فوت شده
حق امتیاز
اوراق مشارکتی و سود آنها
سهام بورسی و غیربورسی
موجودی حساب‌های موسسات اعتباری و مالی

همچنین کلیه دارایی‌های فرد فوت شده که به وراث تعلق می‌گیرد هم مشمول مالیات بر دارایی می‌شود.

مشاوره مالیات بر دارایی با موسسه محاسبان

موسسه حسابداری محاسبان یکی از بهترین و معتبرترین مراکز مشاوره مالیات در سطح اصفهان و ایران محسوب می‌شود. احتمالا شما هم سوالات و ابهامات زیادی در خصوص قوانین مربوط به مالیات بر دارایی دارید. این موضوع تا حدودی طبیعی است؛ زیرا بیشتر اشخاص حقیقی و حقوقی اطلاعات کافی در خصوص انواع مالیات ندارند. به همین دلیل می‌توانید برای رفع این ابهامات با مشاوران و کارشناسان محاسبان به شماره تماس 0314020 در ارتباط باشید. محاسبان از بهترین و زبده‌ترین کارشناسان و تیم حقوقی در سطح کشور بهره می‌برد و آماده همکاری با همه مودیان مالیاتی است.

کلام پایانی

مالیات بر دارایی یکی از مهم‌ترین انواع مالیات‌های مستقیم است که وصول آن برای دولت اهمیت بسیار زیادی دارد. هدف دولت از وضع این نوع مالیات‌ها، کاهش فاصله طبقاتی بین طبقات ثروتمند و کم‌درآمد جامعه است. به همین دلیل پرداخت این مالیات بر مشمولان ضروری است و در صورت عدم پرداخت با جرائمی روبرو خواهند شد.

مالیات بر دارایی انواع مختلفی، ازجمله مالیات بر ارث، مالیات بر املاک خالی، مالیات بر حق تمبر، مالیات بر اراضی بایر و مالیات بر دارایی املاک دارد. هر کدام از این مالیات‌ها نرخ و فرمول محاسبه مخصوص خود را دارند. مالیات بر خودروهای لوکس هم وجود دارد که شامل خودروهای گران قیمت (بالاتر از 1 میلیارد) می‌شود و خودروهای ایرانی شامل این قانون نمی‌شوند.