معاملات فصلی چیست؟ 0 تا 100 تهیه معاملات فصلی + (آموزش ماده 169)

همانطور که می‌دانید، تعیین نرخ و میزان مالیات‌های مختلف شرکت‌ها برعهده سازمان امور مالیاتی است. این سازمان باتوجه به درآمدها و معاملات انجام شده توسط شرکت‌ها یا افراد حقیقی، اقدام به تعیین مالیات می‌کند. صورت معاملات فصلی هم یکی از انواع گزارشات در مورد خرید و فروش است که باید توسط مودی تکمیل شود. در این گزارش اطلاعات زیادی در مورد معاملات فصلی قید می‌شود. طبق ماده 169 قانون اساسی، کلیه شرکت‌ها یا افراد حقیقی مشمول این طرح، باید گزارشات خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. اهمیت ارائه این اطلاعات چیست؟ عدم ارائه این اطلاعات به سازمان امور مالیاتی، چه جرائمی را در پی خواهد داشت.

منظور از صورت معاملات فصلی چیست؟

نوعی گزارش خرید و فروش فصلی است که سازمان امور مالیاتی تمام مودیان را موظف به انجام صحیح تکالیف خود می‌کند. این صورت معاملات که با عناوینی، مثل گزارش فصلی خرید و فروش یا معاملات خرید و فروش فصلی هم شناخته می‌شود، موضوع ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم هم قرار گرفته است.

این قانون سال 1394 به تصویب رسید و از سال 1395 اجرایی شد. این قانون باعث افزایش شفافیت اقتصادی می‌شود. همچنین نظم و انضباط مالی را به سازمان برمی‌گرداند. به این ترتیب و بر اساس قانون، کلیه افراد حقیقی و حقوقی، حداکثر تا 45 روز بعد از شروع فصل، اطلاعات مالی هر فصل را با جزئیات به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند.

برای تنظیم و ارسال صورت معاملات فصلی هیچ هزینه خاصی از مودی دریافت نمی‌شود. هدف این قانون ارائه گزارشات از عملکرد مالی افراد حقیقی و حقوقی است. ذکر این نکته هم ضروری است که در این گزارشات علاوه‌بر مشخصات و اطلاعات مودی، باید اطلاعات طرف‌های معامله هم به طور کامل و دقیق ثبت شود.

یکی دیگر از نکاتی که هنگام تنظیم این گزارشات فصلی رعایت شود، یکسان و هماهنگ بودن اطلاعات آن با سایر اطلاعات مربوط به مالیات ارزش افزوده و اظهارنامه‌های مالیاتی دیگر است. درواقع کلیه اطلاعات و اعداد و ارقام ارسالی، نباید با هم تفاوت داشته باشند.

چه افرادی موظف به ارائه صورت معاملات فصلی هستند؟

تا اینجا با گزارشات فصلی و اهمیت تهیه آن آشنا شدید. حالا نوبت به شناخت مشمولین این گزارشات می‌رسد. به طور کلی همه سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی و خصوصی که خرید و فروش انجام می‌دهند، موظف به ارائه این گزارشات هستند. باتوجه به تبصره 3 ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم، سه دسته از مشاغل باید گزارشات فصلی خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. این سه دسته عبارتند از:

• کلیه اشخاص حقیقی یا صاحبان مشاغل
• اشخاص حقوقی یا شرکت‌ها
• کلیه مشاغلی که مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده هستند

کلیه این مشاغل و صاحبان آنها، باید اطلاعات را به صورت الکترونیکی یا کاغذی برای سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. نکته مهم در این خصوص، تهیه کارت اقتصادی و دریافت کد اقتصادی و ارسال مدارک مربوطه به سازمان امور مالیاتی است.

چه مواردی معاف از ارسال صورت گزارشات فصلی هستند؟

همانطور که قانون عده‌ای را موظف به پرداخت مالیات یا ارائه صورت معاملات فصلی می‌کند از طرف دیگر هم برخی مشاغل خاص را بنا به دلایلی از انجام این تکلیف معاف می‌کند. این معافیت‌ها عبارتند از:

• معامله با مشاغلی، ازجمله کشاورزی، دامداری، پرورش زنبور عسل، دامپروری و … که مشمول ماده 81 هستند
• فروش انواع کالا یا خدمات به مصرف‌کنندگان نهایی
• خرید از نهادها یا ارگان‌های دولتی که الزامی به ثبت نام در نظام مالیاتی ندارند
• هرگونه خرید یا فروش سهام‌الشرکه
• کلیه جوایز یا کمک‌های بلاعوض
• مبالغی که بابت خسارات یا جرائم از عوارض یا مالیات پرداخت می‌شوند

گزارش قراردادها در معاملات فصلی چگونه انجام می‌شود؟

همانطور که اشاره کردیم، برای اطلاع سازمان امور مالیاتی از روند معاملات، باید تمامی اطلاعات مربوط به معاملات را در قالب گزارش‌هایی به این سازمان ارسال کنید. نحوه تنظیم و ارائه این گزارشات باتوجه به کارفرما یا پیمانکار بودن افراد متفاوت خواهد بود. در ادامه با گزارشات این دو دسته آشنا می‌شوید.

نحوه ارائه گزارشات فصلی توسط کارفرما

اگر دریافت‌کننده خدمات، اعم از فروشنده، کارفرما و … باشید، باید اطلاعات قرارداد را ارسال کنید. البته نیازی به ثبت اطلاعات در قسمت خرید نیست و فقط باید مبلغ پرداخت شده را قید کنید. همچنین موقع دریافت فاکتور از پیمانکار، باید شماره قرارداد در کادر مربوط به نوع کالا یا خدمات ذکر شود.

نحوه ارائه گزارشات فصلی توسط پیمانکار

اگر پیمانکار هستید، تکلیفی برای ارسال صورت معاملات فصلی حین عقد قرارداد نیستید. با این حال هنگام وارد کردن اطلاعات بعد از قرارداد، باید صورت وضعیت دریافت خدمات، فاکتورهای خرید و … را در هنگام صادر شدن فاکتور قید کنید.

سامانه مربوط به ارسال گزارش فصلی

برای تسهیل در روند ارسال اطلاعات و گزارشات فصلی، سامانه‌ای توسط اداره مالیات راه‌اندازی شده است. کافیست مودیان به سامانه ارسال معاملات فصلی مراجعه و اطلاعات خرید و فروش خود را ثبت کنند. البته روش دیگری هم برای ارسال صورت گزارشات فصلی وجود دارد و آن هم از طریق نرم‌افزار است. این نرم‌افزار که با عنوان ارسال صورت معاملات فصلی (TTMS) شناخته می‌شود، برای مودیانی است که از ارائه اطلاعات به فروشنده در زمان خرید کالا خودداری کرده‌اند. برای اطلاعات بیشتر به لینک tax.gov.ir/action/do/show/8 مراجعه کنید.

به طور کلی برای ارسال اطلاعات خرید و فروش فصلی، باید به پورتابل سازمان امور مالیاتی مراجعه کنید. در این پورتابل بعد از گذراندن مراحل موجود، مدارک تعیین‌شده را ارسال خواهید کرد. البته برای این کار می‌توانید از شرکت‌ها و موسسات حسابداری هم مشورت بگیرید. همچنین می‌توانید به طور کامل ارائه و تکمیل گزارشات را به این موسسات معتبر بسپارید تا با ناآگاهی مشمول جرایم سنگین نشوید. این موسسات اطلاعات کامل و جامعی در این خصوص دارند.

در صورت معاملات فصلی چه اطلاعاتی قید می‌شود؟

باتوجه به ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم، مودیان مالیاتی مکلف به ارائه اطلاعات و قراردادهای خود به سازمان امور مالیاتی هستند. البته این گزارشات باید در چارچوب و استانداردهای تعیین شده ثبت شوند. بدیهی است که اطلاعات بر اساس نوع معامله یا قرارداد متفاوت خواهند بود. با این حال درج برخی از اطلاعات در همه گزارش‌ها ضروری است. این گزارش‌ها عبارتند از:

• اطلاعات مکانی و هویتی طرفین قرارداد
• اطلاعات مربوط به مجوزهای اخذ شده توسط طرفین قرارداد
• اطلاعات مربوط به مسائل مالی، اعتباری و سرمایه‌ای
• اطلاعات مربوط به ارزش افزوده
• اطلاعات مربوط به اموال، دارایی‌ها و …

درج اطلاعاتی، مثل نرخ برابری، مجوزهای مربوطه، ارز استفاده شده و … هم برای صادرات و واردات ضروری است. این شرکت‌ها یا مشاغل همچنین باید شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی و شماره اختصاصی اشخاص خارجی طرف قرارداد در واردات کالا را ثبت نمایند.

در صورت معاملات فصلی چه اطلاعاتی قید نمی‌شود؟

برخی موارد در ثبت گزارشات فصلی، نیازی به ذکر شدن ندارند. این موارد که در ماده 13 قانون مالیات‌های مستقیم به آنها اشاره شده، عبارتند از:

• خرید یا فروش سهام و سهم‌الشرکه
• خرید و فروش کارمزد و سود اوراق بهادار
• سود سهام و سهم‌الشرکه
• سود، جریمه و کارمزد بانک‌ها
• حقوق گمرکی
• وجوه پرداختی بابت شارژ ساختمان

مهلت ارسال گزارشات فصلی چقدر است؟

بر اساس ماده 10 آیین‌نامه 46378، مهلت ارسال صورت معاملات فصلی به سازمان امور مالیاتی، یک ماه و نیم (45 روز) بعد از پایان هر فصل است. البته اگر بنا به هر دلیلی خریدار شماره اقتصادی خود را اعلام نکند، هیچ جریمه‌ای شامل حال شما نخواهد شد. شما باید ظرف 1 ماه بعد از انجام معامله، عدم ارائه شماره اقتصادی خریدار را تحت عنوان فهرست امتناع به اداره امور مالیاتی گزارش دهید. اگر هم آخرین روز مهلت ارسال اطلاعات به جمعه یا روز تعطیل ختم شود، شما می‌توانید روز بعد از آن نسبت به ارائه گزارش اقدام کنید.

بررسی جریمه عدم ارسال گزارشات فصلی

پرواضح است که در صورت عدم ارائه صورت معاملات فصلی به سازمان امور مالیاتی، جرایمی در انتظار شما خواهند بود. در ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم، صراحتا به این موضوع اشاره شده است:

• اگر به هر دلیلی صورتحساب یا شماره اقتصادی خود و طرف معامله در این گزارش ثبت نشود یا این که از شماره اقتصادی دیگران در معاملات استفاده شود، شامل جریمه 10% مبلغ مورد معامله خواهید شد.
• اگر فهرست معاملات انجام شده خود را به سازمان امور مالیاتی ارائه ندهید، شامل جریمه 1 درصدی فهرست معاملاتی خود خواهید شد.
• اگر خریدار از ارائه شماره اقتصادی خودداری کند و از طرف دیگر فروشنده این موضوع را در زمان مقرر به اطلاع سازمان امور مالیاتی برساند، خریدار مشمول جریمه 10% مبلغ مورد معامله خواهد شد.
• اگر تقلب، جعل، تبانی یا موارد مشابه در مورد صورت معاملات فصلی رخ دهد، مطابق با قانون پولشویی و قانون ارتقا سلامت نظام اداری با متخلفین برخورد خواهد شد.

ثبت شماره اختصاصی فروشنده خارجی چگونه انجام می‌شود؟

موضوعی که در بحث واردات کالا بسیار اهمیت پیدا می‌کند، ثبت شماره اقتصادی طرف فروشنده است. این شماره اقتصادی بابت ثبت در معاملات فصلی ضروری است. برای اخذ این شماره باید به سایت وزارت صمت مراجعه کرده و از طریق سامانه ثبت سفارش، نسبت به دریافت شناسه فروشنده اقدام کنید.

در این سامانه شناسه‌ای تحت عنوان شناسه اختصاصی اشخاص خارجی به شما ارائه می‌شود. این شناسه هنگام درج اطلاعات گزارشات فصلی، باید ذکر شود.

بررسی مفاهیم تجمعی و تجمیعی در صورت معاملات فصلی

در بحث ارسال گزارشات فصلی، مفاهیمی ازجمله تجمعی و تجمیعی از اهمیت بالایی برخوردار هستند. به همین دلیل لازم است تا مودی آشنایی نسبی با آنها داشته باشد.

• تجمعی: این مفهوم به معنی ارسال اطلاعات به صورت یکجا و بدون درنظر گرفتن نوع کالا و خدمات است. این اقلام ارزش رسیدگی مالیاتی ندارند. به همین دلیل به شکل تجمعی ارسال می‌شوند.
• تجمیعی: این مفهوم به معنی ارسال اطلاعات افراد ثبت نامی است. این نوع ارسال مخصوص افرادی است که در طول دوره‌های مختلف با آنها معاملاتی انجام شده است.

صورت معاملات فصلی چه تفاوتی با ارزش افزوده دارد؟

این دو مفهوم گاهی از نظر اطلاعاتی شبیه به هم درنظر گرفته می‌شوند. با این حال تفاوت‌های زیادی باهم دارند که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم:

• در اظهارنامه مالیاتی ارزش افزوده، یک عدد کلی به عنوان میزان فروش ثبت می‌شود. از طرف دیگر معاملات یا گزارشات فصلی، صرفا گزارشی در جهت ارائه اطلاعات معاملاتی است.
• مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی ارزش افزوده، 15 روز بعد از شروع هر فصل است. با این حال صورت گزارشات فصلی، بعد از پایان هر فصل تا 45 روز فرصت ارسال دارد.
• برای ارائه اظهارنامه مالیاتی ارزش افزوده، مبلغی از مودی دریافت می‌شود. در حالیکه برای ارائه گزارشات فصلی، هیچ مبلغی به سازمان امور مالیاتی پرداخت نمی‌شود.

ارائه مشاوره صورت معاملات فصلی با محاسبان

همانطور که پیش‌تر هم به آن اشاره کردیم، مودیان مالیاتی می‌توانند برای گرفتن مشاوره در مورد ارائه این گزارشات به موسسات معتبر و فعال در این زمینه اعتماد کنند. موسسه محاسبان یکی از بهترین و معتبرترین موسسات در زمینه ارائه مشاوره حقوقی و حسابداری است. این موسسه با در اختیار داشتن کارشناسان زبده و کاربلد، مودی را در این زمینه راهنمایی می‌کنند. همچنین می‌توانند صفر تا صد تهیه و ارائه گزارشات فصلی را برعهده این موسسه قرار دهند. این کار به دلیل عدم اطلاعات کافی مودیان در زمینه‌های حقوقی و جرائم مربوط به دیرکرد یا عدم ارائه گزارش معاملات فصلی از اهمیت بالایی برخوردار است.

نتیجه گیری

معاملات فصلی درواقع نوعی از گزارشات هستند که مودیان باید در مهلت مقرر، نسبت به پرداخت آن اقدام کنند. به این موضوع در ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم اشاره شده است. به همین دلیل کلیه افراد حقیقی و حقوقی که صاحبان مشاغل هستند، باید ظرف 45 روز بعد از پایان هر فصل، نسبت به ارائه اطلاعات مربوط به خرید و فروش و معاملات آن اقدام کنند. اگر به هر دلیل این اطلاعات به درستی ارسال نشود یا این که مودی نسبت به اقدام آن امتناع ورزد، شامل جریمه‌های خاصی خواهد شد. همچنین برخی معاملات از ارائه اطلاعات در این گزارشات فصلی معاف هستند. در این مطلب به بررسی کامل ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم در مورد ارائه گزارشات فصلی پرداختیم.

سوالات متداول

مهلت ارسال گزارشات فصلی چقدر است؟

بر اساس ماده 10 آیین‌نامه 46378، مهلت ارسال صورت معاملات فصلی به سازمان امور مالیاتی، یک ماه و نیم (45 روز) بعد از پایان هر فصل است.

صورت معاملات فصلی چه تفاوتی با ارزش افزوده دارد؟

در اظهارنامه مالیاتی ارزش افزوده، یک عدد کلی به عنوان میزان فروش ثبت می‌شود. از طرف دیگر معاملات یا گزارشات فصلی، صرفا گزارشی در جهت ارائه اطلاعات معاملاتی است. مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی ارزش افزوده، 15 روز بعد از شروع هر فصل است. با این حال صورت گزارشات فصلی، بعد از پایان هر فصل تا 45 روز فرصت ارسال دارد. برای ارائه اظهارنامه مالیاتی ارزش افزوده، مبلغی از مودی دریافت می‌شود. در حالیکه برای ارائه گزارشات فصلی، هیچ مبلغی به سازمان امور مالیاتی پرداخت نمی‌شود.