مالیات حقوق صفر؛ افراد مشمول و شرایط معافیت

مالیات حقوق از مهم‌ترین منابع مالیاتی و از عناصر مهم تشکیل دهنده مالیات بر درآمد قانون مالیات های مستقیم است. فرآیند اجرایی آن توسط سازمان امور مالیاتی کشور به نحوی طراحی شده که نسبت به سایر مالیات‌ها با سرعت بیشتری محاسبه و مطالبه می‌شود. از این حیث جهت تأمین منابع مورد نیاز دولت علی‌الخصوص در شرایطی که تحقق و وصول سایر درآمدهای دولت با چالش مواجه است، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

با توجه به جایگاه مالیات حقوق در گروه مالیات‌های مستقیم، مشخصات و منبع پرداخت‌کننده این نوع مالیات برای سازمان امور مالیاتی مشخص است و به صورت مستقیم  توسط سازمان امور مالیاتی وصول می‌شود. با استناد به اینکه این مالیات از پایه مالیات بر درآمد است؛ بنابراین از اعمال نرخ مالیاتی مقرر بر درآمد اشخاص در یک دورۀ مالی محاسبه و مطالبه می‌شود. به عقیده پژوهشگران این مالیات با أخذ مالیات بیشتر از اشخاصی که حقوق و مزایای بیشتری دریافت می کنند، موجب توزیع عادلانه درآمد می‌شود.

براساس ماده 82 قانون مالیات‌های مستقیم، مفهوم مالیات حقوق عبارتست از: درآمدی که شخص حقیقی در خدمت شخص دیگری اعم از حقیقی یا حقوقی در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال در ایران برحسب مدت یا کار انجام یافته به طور نقد یا غیرنقد تحصیل می‌کند و نیز درآمد حقوقی که در مدت مأموریت خارج از کشور از منابع ایرانی عاید شخص می‌شود، مشمول مالیات بر درآمد حقوق است.

از آنجایی که این درآمد از حقوق کارکنان توسط کارفرما کسر و به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت می‌شود، منبع درآمد کاملاً مطمئنی برای سازمان است. همچنین وظیفۀ مهم اجرای صحیح قوانین مالیاتی کشور و وصول مالیات‌های مقرر به‌عهدۀ وزارت امور اقتصاد و دارایی است که کارفرمایان موظف هستند تا پایان هر ماه، مالیات حقوق کارکنان خود را محاسبه و کسر کنند.

مالیات حقوق صفر چیست؟

سازمان امور مالیاتی هر ساله، پس از تعیین حقوق و دستمزد کارمندان و کارگران، بخشنامه معافیت مالیات حقوق را تصویب و به نهادهای ذی‌صلاح، ابلاغ می‌کند. در صورتی که بر‌اساس بخشنامۀ معافیت مالیات حقوق و قانون مالیات‌های مستقیم، تمام یا قسمتی از درآمد ناشی از حقوق شخص حقیقی مشمول معافیت مالیات حقوق شود، از پرداخت مالیات معاف خواهد بود و مالیاتی به سازمان امور مالیاتی پرداخت نمی‌کند.

به عبارت دیگر، حقوق‌های تا سقف پیش‌بینی شده یا کمتر از حد معافیت مالیاتی تعیین شده در بخشنامۀ معافیت مالیات حقوق سازمان، از پرداخت مالیات حقوق معاف بوده و به عبارتی، مشمول مالیات حقوق صفر می‌شوند.

جدول مالیات حقوق 1403

براساس ماده 86 قانون مالیات مستقیم، پرداخت‌کنندگان حقوق (کارفرمایان) موظفند به هنگام هر پرداخت یا تخصیص آن، مالیات متعلق را طبق مقررات محاسبه و از حقوق فرد کسر کرده و‌ ظرف سی روز، به اداره امور مالیاتی محل پرداخت کنند. در این راستا، پرداخت‌کنندگان حقوق برای محاسبه نرخ مالیات باید از جدول مالیات بر درآمد حقوق 1403، طبق قانون بودجه جدید میزان مالیات فرد را پس از کسر معافیت‌ها به دست آورند.

سقف معافیت های حقوق به صورت ماهانه در سال 1403

در جدول زیر مقدار مالیات پرداختی افراد به تفکیک حقوق ماهیانه‌ آورده شده است. بنابراین هرچه درآمد افراد بالاتر باشد، میزان مالیات حقوق پرداختی‌ هم بیشتر خواهد بود.

جدول مالیات حقوق سالیانه 1403

براساس قانون بودجه، سقف معافیت مالیاتی سالانه موضوع ماده (۸۴) قانون مالیات‌‌های مستقیم مبلغ یک میلیارد و چهارصد و چهل میلیون ریال است و افرادی که در سال، میزان حقوق دریافتی آن‌ها حداکثر یک میلیارد و چهارصد و چهل میلیون ریال است، از پرداخت مالیات بر درآمد معاف هستند. به این معنا که تا این مبلغ، هیچ مالیاتی از حقوق فرد کسر نمی‌شود. اما اگر از این مبلغ بیشتر باشد، باید برای مازاد بر آن مالیات پرداخت شود.

نرخ جدول مالیات حقوق 1403، هزینه‌ای است که هرساله توسط سازمان برنامه و بودجه در قانون بودجه سنواتی، تدوین شده و پس از تصویب دولت، مودیان موظفند براساس نرخ اعلامی، مالیات حقوق و درآمد خود را به سازمان امور مالیات پرداخت کنند.

مالیات مستقیم و غیرمستقیم

مالیات مستقیم اصطلاحاً به مالیاتی می‌گویند که بی‌واسطه و مستقیماً از درآمد یا دارایی مودیان أخذ می‌شود. به عبارت دیگر مالیاتی است که به صورت مستقیم از اشخاص حقیقی یا حقوقی دریافت می‌شود و پرداخت‌کننده آن مشخص است. مالیات مستقیم در دو بخش مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد دسته‌بندی می‌شود.

مالیات غیرمستقیم آن دسته از مالیات‌هایی هستند که به صورت غیرمستقیم بر کالاها و خدمات وضع شده و مصرف‌کننده نهایی آن را پرداخت می‌کند و پرداخت‌کننده آن برای سازمان امور مالیاتی با سهولت مشخص نیست. این مالیات با کاهش میزان مصرف در جامعه نرخ سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد و یکی از اهداف آن کاهش مصرف و حمایت از تولید است. مالیات غیرمستقیم شامل مالیات بر واردات مالیات بر مصرف و فروش و همچنین مالیات بر ارزش افزوده می‌شود.

مالیات حقوق نوعی مالیات تکلیفی است، به این معنا که شناسایی مبلغ و پرداخت مالیات حقوق پرسنل برعهدۀ پرداخت‌کننده حقوق (کارفرما) است و پرسنل در قبال این امور وظیفه‌ای ندارند.

موارد معاف از مالیات حقوق

منظور از مالیات با نرخ صفر یا نرخ صفر مالیاتی، براساس ماده 132 قانون مالیات مستقیم، روشی است که به موجب آن مالیات مودیان مشمول نرخ صفر مالیاتی با نرخ صفر محاسبه می‌شود. در واقع برای مدت و سال‌های پیش‌بینی شده در قانون، مالیاتی به دولت پرداخت نخواهند کرد.

شرط مهم استفاده از نرخ صفر برای مشمولین نرخ صفر مالیاتی، ثبت‌نام اظهارنامه مالیاتی، ارائه اسناد و مدارک حسابداری حسب مورد و دفاتر قانونی به سازمان امور مالیات است و مالیات قابل پرداخت از سوی آن‌ها هم توسط سازمان امور مالیات، محاسبه می‌شود؛ اما صرفاً به علت محاسبه مالیات آن‌ها با نرخ صفر، مالیاتی به دولت پرداخت نخواهند کرد.

بنابراین برای موارد معاف از مالیات حقوق هم باید به آرای صادره از هیأت‌های عمومی دیوان عدالت اداری، بخشنامۀ معافیت مالیات حقوق و ماده 91 قانون مالیات مستقیم مراجعه کرد.

پرداخت مالیات به عنوان یک اصل مهم در کشور شناخته شده است و همۀ اشخاص ملزم به رعایت قوانین هستند؛ بنابراین با توجه به اینکه درآمد معاف از مالیات حقوق در سال 1403، براساس بخشنامه این امر، درآمد سالانه 144 میلیون تومان است، در برخی موارد هم معافیت مالیاتی وجود دارد و نیازی به پرداخت مالیات نیست. موارد مشمول معافیت از مالیات حقوق و مالیات حقوق صفر، براساس ماده 91 قانون مالیات مستقیم و آرای صادره از هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، به شرح زیر هستند:

مطابق مواد 82 و 83 قانون مالیات‌های مستقیم موارد مشمول مالیات حقوق عبارتند از :

براساس ماده ۸۲ قانون مالیات‌های مستقیم سازمان مالیاتی کشور، مالیات‌ بردرآمد، مشمول کسانی می‌شود که برای اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر اعم از بخش دولتی و بخش خصوصی شاغل هستند و در ازای کارشان حقوق دریافت می‌کنند. حقوق دریافتی می‌تواند به صورت نقدی یا غیرنقدی باشد.

توجه به این نکته ضروری است که حقوقی که شخص، در مدت ماموریت خود در خارج از کشور (‌از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران یا اشخاص مقیم ایران) به دست می‌آورد و از منابع ایرانی عاید ‌شخص می‌شود، مشمول مالیات بر درآمد حقوق است. درآمد مشمول مالیات حقوق، اعم از درآمد نقدی و غیرنقدی است. به عبارت دیگر، می‌توان گفت که همۀ افرادی که مشغول به کارند و در ازای کارشان حقوق دریافت می‌کنند و تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی هستند، می‌توانند بخشی از حقوق‌شان را به صورت مالیات به وزارت اقتصاد و دارایی پرداخت کنند.

میزان مالیات در هر سال متفاوت است و طی بخشنامه‌هایی به بنگاه‌های اقتصادی ابلاغ می‌شود. از این رو کارفرما وظیفه دارد که میزان مالیات تعیین شده را از حقوق افراد کم کرده و به وزارت دارایی پرداخت کند. ماده ۸۳ قانون مالیات‌های مستقیم درآمد مشمول مالیات حقوق عبارت است از حقوق (مقرری یا مزد , یا حقوق اصلی) و مزایای مربوط به شغل اعم از مستمر و یا غیرمستمر قبل از وضع کسورات و پس از کسر معافیت‌های مقرر در این قانون.

گروه های مشمول مالیات حقوق صفر 

گروه‌های مشمول مالیات حقوق صفر، شامل افرادی می‌شوند که بر‌اساس قوانین و بخشنامه‌های مالیاتی، از پرداخت مالیات بر درآمد حقوق معاف هستند. این معافیت‌ها به شرح زیر است:

تفاوت معافیت مالیاتی با مالیات با نرخ صفر

این دو مفهوم، هرچند به ظاهر شبیه به هم هستند، اما اهداف و کاربردهای متفاوتی دارند، معافیت مالیاتی به مشاغل و بنگاه‌های تولیدی اشاره دارد که به دلیل نقش خاص اقتصادی خود، به‌طور دائمی از پرداخت مالیات معاف هستند. بسیاری از مشمولان این معافیت، نیازی به ارائه اظهارنامه مالیاتی در هر دوره ندارند؛ به طور دائم از پرداخت مالیات معاف هستند.

مالیات با نرخ صفر برای مدت محدود و جهت حمایت از کسب‌و‌کارها اعمال می‌شود. کسب‌وکارهای مشمول مالیات نرخ صفر، باید در موعد مقرر اظهارنامه مالیاتی خود را به اداره مالیات، ارائه دهند. معافیت‌های مالیاتی به‌صورت دائمی هستند و نیاز به ارائه اظهارنامه مالیاتی ندارند؛ اما مالیات با نرخ صفر به صورت موقتی بوده و باید برای آن‌ها اظهارنامه مالیاتی ارائه شود. مالیات حقوق صفر، جزء این دسته است. 

نحوه محاسبه مالیات حقوق

قانون مالیات، بر‌اساس درآمد افراد مقرر می‌کند که همهٔ افراد با درآمد خاصی مشمول پرداخت مالیات بر درآمد باشند. بدین ترتیب، دو شخص با درآمدهای متفاوت، مبلغ مالیات پرداختی متفاوتی خواهند داشت. در کارخانه‌ها و کارگاه‌های کوچک جهت محاسبهٔ دقیق میزان مالیات، از سیستم حسابداری دقیق و معتبری استفاده می‌شود. برای محاسبه دقیق مالیات بر درآمد، سیستم حسابداری استفاده شده در کارخانه‌ها و کارگاه‌های کوچک بسیار مهم است. این سیستم با استفاده از قوانین و مقررات مالیاتی، درآمدها را تحت نظر گرفته و میزان مالیات قابل پرداخت را محاسبه می‌کند.

جرائم مالیاتی لیست حقوق

آیا عدم پرداخت مالیات حقوق صفر جریمه دارد؟ پرداخت کردن مالیات بر حقوق در هر ماه برای کارفرمایان امری اجباری است. بنابراین باید با توجه به محاسبات حقوق و تهیه گزارش‌ها لیست مالیات حقوق پرسنل را آماده و به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. بنابراین در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه بله یا خیر، باید به این نکته که آیا فرد مورد نظر مشمول مالیات حقوق صفر و نرخ صفر مالیاتی بوده توجه کرد. لذا عدم پرداخت مالیات حقوق صفر جریمه ندارد، اما میزان جریمه خودداری یا خلاف واقع ارائه دادن لیست حقوق و دستمزد، 2 درصد حقوق پرداختی در خصوص حقوق‌ها خواهد بود.

جریمه مربوط به عدم ارسال و خلاف واقع لیست حقوق، طبق ماده 197 قانون مالیات‌های مستقیم، اگر مودی لیست حقوق و مزایای حقوق بگیران را در موعد مقرر به سامانه ارسال نکند یا حتی در موعد مقرر اما خلاف واقع و اشتباه ارسال کند، 2 درصد به مأخذ کل حقوق پرداختی جریمه می‌شود. این موعد مقرر تا پایان ماه بعد است و اگر مودی بعد از موعد مقرر لیست را ارسال کند، مشمول جریمه می‌شود.

طبق ماده 199 قانون مالیات‌های مستقیم در صورت عدم پرداخت مالیات حقوق در موعد مقرر، مودی ابتدا یک جریمه معادل 10 درصد به مأخذ مالیات پرداخت نشده، می‌شود و تا زمان پرداخت مالیات حقوق از زمان موعد مقرر سررسید پرداخت مشمول جریمه‌ای معادل 5/2 درصد مالیات پرداخت نشده به ازای هر ماه نسبت به مدت تاخیر از سررسید پرداخت خواهد شد.

نتیجه‌گیری

مالیات حقوق طبق ماده ۸۶ قانون مالیات‌های مستقیم، جزء مالیات‌های تکلیفی خواهد بود. به این معنا که شناسایی مبلغ و پرداخت کردن آن به پرسنل به عهدۀ کارفرما است. از طرفی هم پرسنل در مقابل مالیات بر درآمد حقوق هیچگونه وظیفه‌ای نخواهند داشت. با توجه به نرم‌افزار حقوق و دستمزد حسابدارها می‌توانند به راحتی مالیات حقوق پرسنل را محاسبه کنند.

مالیات حقوق جزء مالیات‌های مستقیم و مالیات‌های تکلیفی محسوب می‌شود. از این رو مالیات مستقیم است که به طور مستقیم از درآمد شخص أخذ می‌شود و ارتباطی با فروش کالا، محصولات و… ندارد، مالیات تکلیفی است زیرا که محاسبه مبلغ و پرداخت آن برعهدۀ کارفرما است و پرسنل در آن تعهدی ندارند.

مجموعه محاسبان سال‌ها در زمینۀ مالیات، فعالیت‌های تخصصی از جمله آموزش و مشاوره مالیاتی را به مودیان محترم ارائه می‌دهد. برای آگاهی از زمان و هزینۀ دوره‌ها، با شماره ۴۰۲۰-۰۳۱ تماس بگیرید. محاسبان بزرگترین مجموعه آموزش حسابداری در اصفهان است.

سوالات متداول