مالیات مشاغل چیست؟ نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل 1404

مالیات بر درآمد مشاغل، یکی از انواع مالیات مستقیم است و مطابق با ماده ۹۳ قانون مالیات‌های مستقیم، بر درآمد حاصل از فعالیت‌های اقتصادی اشخاص حقیقی اعمال می‌شود. در این مقاله از سایت محاسبان، مالیات مشاغل و نحوه محاسبه آن در سال ۱۴۰۴ را بررسی می‌کنیم.

مالیات بر درآمد مشاغل

مالیات بر درآمد مشاغل، مالیاتی است که بر‌اساس درآمد حاصل از فعالیت‌های شغلی اشخاص حقیقی محاسبه و دریافت می‌شود. این مالیات که در فصل چهارم از باب سوم قانون مالیات‌ های مستقیم تشریح شده، با هدف تنظیم نظام مالیاتی عادلانه و حمایت از اقتصاد ملی طراحی شده است. برخلاف مالیات شرکت‌ها که به اشخاص حقوقی تعلق می‌گیرد، مالیات بر درآمد مشاغل صرفاً به فعالیت‌های اقتصادی اشخاص حقیقی اختصاص دارد.

نحوه تشخیص درآمد مشمول مالیات مشاغل

طبق قانون، ملاک تشخیص مالیات بر درآمد مشاغل، خوداظهاری مودیان مالیاتی است. با این حال امکان دارد که قصوری در این زمینه به‌وجود بیاید و مدارک آن توسط ممیزی سازمان مالیاتی تشخیص داده شود. یکی از این ممیزی‌ها، تراکنش‌های بانکی مودی مالیاتی است.

چه اشخاصی مشمول مالیات مشاغل می‌شوند؟

کلیۀ اشخاص حقیقی که شغل و درآمد دارند، مشمول پرداخت این نوع مالیات می‌شوند. طبق تعریف سازمان امور مالیاتی، همهٔ اصناف، کسبه، صاحبان کارخانه‌ها، کارگاه‌های تولیدی و… به نسبت درآمدی که به دست می‌آورند، باید مالیات آن را پرداخت کنند. همچنین کلیۀ شرکت‌های مدنی و اشخاصی که در مشاغل آزاد فعالیت دارند، مشمول مالیات مشاغل خواهند بود.

طبق قانون، صاحبان مشاغل موظف هستند تا ۴ ماه بعد از راه‌اندازی کسب‌و‌کار، خود را به سازمان امور مالیاتی معرفی کنند. این اشخاص موظف به تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی فعالیت‌های شغلی خود در خرداد ماه هر سال هستند. به این ترتیب کلیۀ افرادی که در هر صنفی مشغول به فعالیت هستند، باید نسبت به ارسال اظهارنامه خود اقدام کنند.

گروه بندی مشاغل مالیاتی

مطابق با آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵ اصلاحی قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاص حقیقی مشمول پرداخت مالیات که موظف به تسلیم و ثبت اظهارنامه مالیاتی هستند، به سه گروه اصلی تقسیم‌بندی شده‌اند. گروه‌بندی مشاغل مالیاتی در سال ۱۴۰۴، بر‌طبق حجم فعالیت به شرح زیر است:

گروه اول: مشاغلی با درآمد بالای ۳۰۰ میلیارد ریال

صاحبان مشاغلی که آخرین درآمد قطعی‌شده آن‌ها طبق آخرین برگ قطعی، مشروط به ابلاغ برگ قطعی حداکثر تا پایان دی‌ماه سال قبل، بیش از ۳۰۰ میلیارد ریال باشد، در گروه اول قرار می‌گیرند. تکالیف مالیاتی این گروه مشابه اشخاص حقوقی بوده و نیازمند نگهداری دفاتر قانونی هستند. این گروه شامل دارندگان کارت بازرگانی، کارخانه‌ها، بیمارستان‌ها و صرافی‌ها است.

گروه دوم: مشاغلی با درآمد بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد ریال

کلیۀ صاحبان مشاغل که درآمد ابزاری آن‌ها طبق اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل دو سال آخر بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد ریال است، در این دسته قرار می‌گیرند.

گروه سوم: مشاغل با درآمد کمتر از ۱۰۰ میلیارد ریال

کلیۀ صاحبان مشاغلی که در دسته اول و دوم جای نمی‌گیرند و به عبارت دیگر درآمد ابرازی آن‌ها کمتر از ۱۰۰ میلیارد ریال باشد را در دسته سوم قرار می‌دهند.

درصد مالیات گروه سوم

مشاغل گروه سوم به دلیل درآمد پایین‌تر، از تسهیلات مالیاتی مانند تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم برخوردار هستند. مالیات این گروه مطابق با نرخ‌های پلکانی ماده ۱۳۱ محاسبه و در صورت استفاده از تبصره ماده ۱۰۰، به‌صورت مقطوع و بدون نیاز به ارائه دفاتر قانونی تعیین می‌شود.

جدول درصد مالیات مشاغل ۱۴۰۳

مالیات اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل بر‌اساس نرخ‌های ماده ۱۳۱ قانون مالیات مستقیم تعیین می‌شود. به این ترتیب و با اعمال سقف معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم برای عملکرد سال ۱۴۰۳، نرخ پرداخت مالیات در سال ۱۴۰۴ به صورت زیر خواهد بود:

نحوه محاسبه مالیات مشاغل

موضوع محاسبه میزان مالیات بر درآمد مشاغل از اهمیت بالایی برخوردار است. در همین راستا ماده‌های ۹۴ و ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم، نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل را مشخص کرده‌اند. نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل به دو روش انجام می‌شود: 

۱. مشاغلی که اظهارنامه عملکرد ارسال می‌کنند:

مودیانی که اظهارنامه عملکرد ارائه می‌دهند، در واقع گزارشی جامع و دقیق از وضعیت مالی و اقتصادی خود به سازمان امور مالیاتی ارائه می‌کنند. این گزارش جزئیات مهمی همچون درآمدها، هزینه‌ها، سود و زیان، وضعیت مالی و سایر عوامل مرتبط با عملکرد مالی یک کسب‌وکار را نمایش می‌دهد.

۲. مشاغلی که فرم تبصره ماده ۱۰۰ ارسال می‌کنند:

سازمان امور مالیاتی با هدف حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و مشاغل خرد، شرایط ویژه‌ای را در قالب تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم ارائه کرده است. طبق این تبصره، برخی از مشاغل از پرداخت مالیات به‌صورت پیچیده و ارائه اظهارنامه مالیاتی و دفاتر قانونی معاف هستند و مالیات آن‌ها به شکل مقطوع محاسبه می‌شود.

این مالیات بر‌اساس استعلام درآمد از حساب‌های بانکی و بررسی سوابق مالیات پرداختی سال‌های گذشته تعیین و مطالبه می‌شود و رویکردی ساده و کارآمد برای محاسبه مالیات اشخاص حقیقی فراهم می‌کند.

فرمول محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل

فرمول محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل به شرح زیر است: 

درآمد خالص مودی = کل درآمد حاصل از فروش – هزینه‌های قابل قبول مالیاتی – معافیت‌ها

سود مشمول مالیات = درآمد خالص مودی * ضریب اینتا کد مالیاتی

محاسبه مالیات بر اساس ماده ۱۳۱ = اعمال نرخ پلکانی ماده ۱۳۱ بر اساس حجم فعالیت

مالیات سال اول مشاغل

مشاغل تازه‌تأسیس در سال اول فعالیت، به‌طور پیش‌فرض در گروه سوم قرار می‌گیرند، مگر اینکه در گروه اول باشند. این مشاغل باید ظرف ۴ ماه از شروع فعالیت، پرونده مالیاتی تشکیل دهند. عدم رعایت این موضوع منجر به جریمه ۱۰% مالیات قطعی و محرومیت از معافیت‌ها می‌شود.

مالیات مشاغل آزاد

مالیات بر درآمد مشاغل آزاد، مالیاتی است که از فعالیت‌های تجاری و حرفه‌ای افراد به‌صورت مستقل اعمال می‌شود. این مالیات مطابق با میزان درآمد مشمول مالیات و مطابق با قوانین مالیاتی دریافت می‌شود. مشاغل آزاد شامل خدمات ویژه‌ای از جمله: فعالیت‌های حرفه‌ای فنی، تخصصی و سایر مشاغل مستقل است که توسط افراد به صورت خوداشتغالی انجام می‌شود و عموماً در دسته گروه سوم قرار دارند. 

مالیات مشاغل خانگی

مالیات مشاغل خانگی، بر‌اساس درآمد حاصل از فعالیت این‌گونه کسب‌وکارها انجام می‌شود و معمولاً در گروه سوم از گروه‌بندی مشاغل قرار می‌گیرند. مشاغل خانگی در صورتی‌که درآمد سالانه آنها کمتر از سقف معافیت ماده ۱۰۱ قانون مالیات‌های مستقیم باشد، از پرداخت مالیات معاف هستند و همچنین می‌توانند از تسهیلات تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیات‌های مستقیم بهره‌مند شوند. 

معافیت مالیات بر درآمد مشاغل

معافیت‌ مالیات بر درآمد مشاغل، برای اشخاص حقیقی و حقوقی متفاوت است. برای اشخاص حقیقی سالانه میزان معافیتی وجود دارد که می‌توانند تا آن میزان از پرداخت مالیات معاف شوند. این مبلغ سالانه توسط سازمان امور مالیاتی اعلام می‌شود. به عنوان مثال برای سال ۱۴۰۳ معافیت ماده ۱۰۱ مبلغ ۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال تعین شده است و در صورت استفاده از سامانه مودیان و انجام تکالیف و ارسال صورتحساب در سامانه مودیان، مبلغ معافیت ماده ۱۰۱ تا سقف ۱.۴۴۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال قابل محاسبه خواهد بود.

اما در نقطه مقابل اشخاص حقوقی نمی‌توانند از معافیت ماده ۱۰۱ استفاده کنند و از معافیت‌های دیگری مانند ماده ۱۳۲ تا ۱۴۶ قانون مالیات‌های مستقیم بهره‌مند می‌شود. به عنوان مثال اشخاص حقوقی تولیدی دارای پروانه بهره‌برداری در شهرک‌های صنعتی و با شرایط مطابق با قانون مالیات‌های مستقیم، می‌تواند از معافیت مالیات بر درآمد چند ساله استفاده کند.

جرائم مالیات مشاغل

طبق تبصره ۳ ماده ۱۷۷ قانون مالیات‌های مستقیم، صاحبان کسب‌وکارها موظف به ارائه مدارک ظرف ۴ ماه بعد از شروع فعالیت به سازمان مالیاتی کشور هستند. عدم رعایت این ماده باعث جریمه شدن مودیان مالیاتی معادل ۱۰ درصد از مالیات قطعی می‌شود. همچنین از همهٔ معافیت‌ها و تسهیلات مالیاتی محروم خواهند شد.

طبق ماده ۱۹۰ قانون مالیات‌های مستقیم، هرگونه تأخیر در پرداخت مالیات مشاغل، شامل جریمه‌ای معادل ۲.۵ درصد مالیات برای هر ماه خواهد بود. همچنین در صورت عدم ارائه صورت سود و زیان و ترازنامه، معادل ۲۰ درصد مالیات را برای هر یک از موارد ذکر شده جریمه خواهند شد.

جمع‌بندی

در نهایت، مالیات بر درآمد مشاغل برای کلیهٔ کسب‌و‌کارهایی که اقدام به فعالیت اقتصادی کرده و درآمدی کسب می‌کنند، مشمول است. پرداخت این مالیات برای مودیان ضروری است و باید اظهارنامه مالیاتی خود را تا پایان خرداد هر سال به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند. در صورتی که اظهارنامه در زمان مقرر تنظیم و ارسال نشود، مودیان مالیاتی با جرائمی روبرو خواهند شد. البته برخی از مشاغل به طور کلی معاف از مالیات هستند. همچنین برای تعیین میزان مالیات بر درآمد مشاغل، کلیه مشاغل را به ۳ دسته تقسیم می‌کنند.

سوالات متداول