وصول مالیات چیست؟ روش های وصول مالیات

وصول مالیات با صدور و ابلاغ برگ قطعی مالیات به مودی آغاز شده و آخرین مرحله اجرایی از عملیات پرداخت مالیات است که قانونگذار در باب چهارم قانون مالیات های مستقیم در مواد قانونی 210 الی 218 از فرآیند وصول مالیات سخن گفته است لذا مودی با مراجعه به اداره امور مالیاتی نسبت به پرداخت یا ترتیب پرداخت بدهی اقدام می کند، همچنین باید در نظر داشت که بی‌اطلاعی از فرآیند وصول مالیات موجب محرومیت مودیان از مزایا و تسهیلات قانونی و حتی در برخی موارد موجب تعلق جرایم مالیاتی می شود. به عبارت دیگر فرآیند وصول مالیات به معنای عملیات دریافت مالیات قطعی شده از مودیان است.

مالیات از لحاظ مطالبه و وصول، به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم بندی می شوند از میان این دو، مالیات مستقیم دامنه وسیع تری دارد که مستقیما بر منبع درآمد یا دارایی اشخاص وضع می شود این نوع مالیات متناسب با درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی تعیین و شامل مالیات بر درآمد و دارایی طبقه بندی می شود. مالیات غیر مستقیم که به قیمت کالاها و خدمات اضافه می شود و مصرف کننده نهایی آن را می پردازد در این نوع مالیات که در گرو قسمتی از فعالیت های اقتصادی افراد جامعه است ، پرداخت کننده معین نیست و شامل مالیات بر ارزش افزوده و واردات طبقه بندی می شود.

فرآیند وصول مالیات

این مرحله مجددا از سوی اداره وصول و اجرا فرصتی برای پرداخت یا ترتیب پرداخت تعیین شده و اگر توافقات در مهلت مقرر به انجام برسد، بدهی مالیاتی مودی تسویه و عملیات وصول مالیات پایان می پذیرد. در غیر این صورت اگر مودی ظرف مدت یک ماه از ابلاغ برگ اجرایی تکلیف پرداخت و یا ترتیب پرداخت مالیات خود را ندهد توقیف اموال مودی به میزان بدهی وی (شامل اصل و کل جرایم متعلقه پس از کسر پرداختی ها به علاوه ده درصد بدهی) و به ترتیب اولویت بندی اموالی که نقدشوندگی بالاتری دارند به مورد اجرا گذاشته می شود.

روش های وصول مالیات

امروزه از مالیات به عنوان یک ابزار برای رسیدن به اهداف اقتصادی و اجتماعی استفاده می‌شود. و بیشترین تمرکز به تامین درآمد دولت از طریق مالیات می‌رود. چرا که با داشتن درآمد مالیاتی، دولت می‌تواند وظایف خود را بهتر انجام دهد. برای همین، برنامه‌های درازمدت، میان مدت و بودجه سالانه دولتها، به ویژه در کشورهای توسعه‌ یافته، با توجه به درآمدهای مالیاتی تنظیم می‌شوند. انواع روش های وصول مالیات سازمان امور مالیاتی به شرح زیر تقسیم بندی می شود:

روش خود اظهاری

 تقسیط بدهی مالیاتی

هرچند در آغاز کار تقسیط مالیات به دلیل اینکه نوعی دیر پرداخت مالیات است ، به نظر نمی رسد که امتیازی برای سازمان امور مالیاتی محسوب گردد، اما از آنجا که عموما دستگاه مالیاتی بر طبق قوانین از نوعی صلاحیت اختیاری در تقسیط مالیات برخوردار بوده و جز در موارد محدود ملزم به تقسیط مالیات نشده است ، بنابراین می توان آن را به عنوان امتیازی دو سویه دانست که سازمان امور مالیاتی با اعمال این امتیاز به مودی نیز امتیاز دیر پرداخت مالیات را اعطا می کند .

تفاوتی که تقسیط مالیات با علی الحساب و پیش پرداخت مالیاتی دارد در این است که تقسیط مالیات مربوط به پس از قطعیت مالیات در حالیکه علی الحساب و پیش پرداخت مالیاتی مربوط به پیش از قطعیت مالیات می باشد در این روش سازمان امور مالیاتی مطابق ماده 167 قانون مالیات های مستقیم می تواند نسبت به مودیانی که قادر نیستند بدهی مالیاتی خود اعم از اصل و جریمه را به طور نقد و یکجا پرداخت کنند ، از تاریخ ابلاغ مالیات قطعی  بدهی مربوط را حداکثر به مدت سه سال تقسیط نماید.

همکاری با سازمان امور مالیاتی

روش قهرآمیز وصول مالیات

روش‌های قهرآمیز وصول مالیات، برای مقابله با مؤدیانی که از پرداخت مالیاتهای قانونی خودداری می‌کنند و باعث اتلاف وقت و منابع می‌شوند، استفاده می‌شود. در این روش، با توقیف اموال یا مسدود کردن حساب‌های بانکی و سایر روش‌های مشابه، این مؤدیان متخلف و بدحساب مجبور به پرداخت مالیاتهای قانونی و قطعی می‌شوند. این روش وصول مالیات، در مواد ۲۱۰ تا ۲۱۸ قانون مالیاتهای مستقیم تنظیم شده است.

 روش وصول مالیات از طریق تخفیف و بخشودگی عمومی مالیاتی

روش مالیات تکلیفی

در ادبیات مالیاتی، مودی  به معنی شخص اعم از حقیقی یا حقوقی است که به دلایل مختلف از جمله برخورداری از امکانات مالی (فعالیت یا درآمد، ثروت و دارایی، مصرف و انجام هزینه) به موجب قوانین مالیاتی مشمول پرداخت مالیات (مالیات های مستقیم یا غیر مستقیم) است. اما در مواردی اشخاص به لحاظ ارتباط اقتصادی و تعامل با مودیان و دسترسی به اطلاعات ثروت و درآمد ان ها به موجب قانون عهده دار تامین درآمدهای مالیاتی خواهند بود. به عنوان مثال، پرداخت کنندگان وجوه به مودیان مالیاتی، خود در حکم مودی تلقی و موظف  به کسر بخشی از مالیات متعلق و واریز به حساب درآمد مالیاتی می باشند.

مالیات تکلیفی به مالیاتی گفته می شود که مربوط به شخص دریافت کننده وجه است ، اما طبق قانون وظیفه کسر و پرداخت آن به عهده پرداخت کننده است. برای مثال مدیر شرکتی که حقوق کارکنان خود را می پردازد موظف است مبلغ مالیاتی را که به حقوق این افراد تعلق می‌گیرد از حقوقشان کسر و به سازمان امور مالیاتی بپردازد. در این نوع مالیات، مسئولیت تخلف به صورت تضامنی به عهده پرداخت کننده است مالیات های تکلیفی عبارتند از :

مالیات بر درآمد اجاره املاک/مالیات بر درآمد حقوق/مالیات بر درآمد حق الزحمه/مالیات علی الحساب حق الوکاله وکلا/مالیات بردرآمد اشخاص حقوقی خارجی وموسسات مقیم خارج از ایران

روش وصول مالیات از طریق ابطال تمبر

در برخی موارد وصول مالیات به منظور جلوگیری از مراجعات و سرعت بخشیدن به آن با ابطال تمبر انجام می شود . این روش با توجه به مواد 42 الی 51 قانون مالیات های مستقیم در خصوص مالیات حق تمبر و مقررات اجرایی آن و همچنین ماده ۱۰۳ این قانون که به موضوع حق تمبر  وکلای حقوقی  اختصاص دارد، انجام می‌شود. البته در برخی موارد، این روش به عنوان مالیات تکلیفی تلقی می‌شود.

روش ایجاد محدودیت برای مودیان مالیاتی

در این  روش مودیان  بدهکار  تا زمان پرداخت  بدهی  خود ممنوع  الخروج  می شوند  ماده 202  قانون مالیات های مستقیم هم  چنین به  موجب مقررات  ماده 186 قانون  مالیات ها، اعطای تسهیلات  توسط بانک ها به این گونه  مودیان  موکول به پرداخت  بدهی های مالیاتی متقاضی است.

عدم پرداخت مالیات و عواقب آن

فرایند وصول مالیات / توقیف اموال

استناد ماده 211 قانون مالیات های مستقیم و ماده 31 آیین نامه اجرایی وصول مالیات ها،  هرگاه مودی پس از ابلاغ برگ اجرایی در موعد مقرر مالیات مورد مطالبه را کلا پرداخت نکند یا ترتیب پرداخت آن را به ‌اداره امور مالیاتی ندهد به اندازه بدهی مودی اعم از اصل‌ و جرایم متعلق به اضافه ده درصد (۱۰%) بدهی از اموال منقول یا غیرمنقول و مطالبات مودی توقیف خواهد شد. صدور دستور توقیف و دستور اجرای آن به ‌عهده اجرائیات اداره امور مالیاتی می‌باشد.

به عبارت دیگر توقیف اموال مودی به میزان بدهی وی که شامل اصل و جرایم متعلق پس از کسر پرداخت های قبلی به اضافه 10 درصد بدهی و با اولویت اموال نقد و نقد شوندگی سایر دارایی های مودی به مورد اجرا گذاشته می شود . بدین صورت که ابتدا از اموال نقدی و منقول وی توقیف شده با فروش اموال توقیفی از طریق مزایده و انتشار آگهی توسط مسئول اجرائیات اداره اموال مالیاتی ، بدهی مودی و هزینه های مربوط تسویه گردد.

فرایند وصول مالیات / ممنوع الخروجی

ممنوعیت خروج مالیاتی برای کسانی اعمال می‌شود که میزان بدهی مالیاتی آن‌ها بیشتر از حد مجاز شده باشد. این مبلغ سال ۱۴۰۳ برای افراد حقیقی معمولی ۱۰۰ میلیون ریال، افراد حقیقی تولیدی ۲ میلیارد ریال و افراد حقوقی تولیدی دارای پروانه تولیدی تا ۵ میلیارد ریال یا ۲۰ درصد از مقدار اصلی سرمایه است. البته کسانی که شامل ممنوعیت خروج مالیاتی هستند، می‌توانند یکبار در سال برای سفر زیارتی یا درمانی از کشور خارج شوند و به استعلام ممنوع الخروجی مالیاتی نیاز ندارند.

فرایند وصول مالیات / عدم تمدید یا صدور کارت بازرگانی

نکات مهم گواهی ماده 186

اعطای تسهیلات بانکی به اشخاص حقوقی و همچنین صاحبان مشاغل از طرف بانکها و سایر موسسات اعتباری مربوط به اخذ گواهیهای زیر خواهد بود:

• گواهی پرداخت یا ترتیب پرداخت بدهی مالیاتی قطعی شده
• گواهی اداره امور مالیاتی مربوط مبنی بر وصول نسخه‌ای از صورت‌های مالی ارائه شده به بانکها و سایر موسسات اعتباری. ضوابط اجرایی این تبصره توسط سازمان امور مالیاتی کشور و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین و ابلاغ خواهد شد
• سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است، اسامی مدیران مؤسسات و شرکتهایی که بدهی مالیاتی اعم از مالیات مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده دارند و همچنین اسامی هر یک از مدیران عامل و اعضای هیات مدیره مؤسسات و شرکت‌ها که به علت صدور اسناد (صورتحساب) مبتنی بر انجام معاملات غیر واقعی در نظام اقتصادی از جمله امور مالی و مالیاتی کشور محکومیت قطعی یافته‌اند را به همراه مشخصات آنان به اداره ثبت شرکت‌ها اعلام کند.
• اداره مذکور موظف است ثبت شرکت یا مؤسسه به نام این اشخاص و همچنین ثبت عضویت آن‌ها در هیأت مدیره آن شرکت و سایر شرکتها و مؤسسات را برای بدهکاران مالیاتی منوط به تعیین تکلیف و اخذ مفاصاحساب مالیاتی از سازمان امور مالیاتی کشور کند.
• در تخلف صدور اسناد (صورتحساب) مبتنی بر انجام معاملات غیرواقعی مندرج در این ماده نیز اداره ثبت شرکت‌ها موظف است از انجام ثبت شرکت یا مؤسسه به نام اشخاص یادشده و همچنین ثبت عضویت آن‌ها در هیأت‌مدیره آن شرکت و سایر شرکتها و مؤسسات به مدت سه‌سال خودداری کند.

چه اموالی شامل توقیف مالیاتی نمی‌شوند؟

مطابق ماده 212 قانون مالیات های مستقیم توقیف اموال زیر از سوی سازمان امور مالیاتی ممنوع می باشد:

تبصره: هرگاه ارزش مالی که برای توقیف در نظر گرفته ‌می‌شود زائد بر میزان بدهی مالیاتی مودی بوده و قابل تفکیک ‌نباشد، تمام‌ مال ‌توقیف‌ و فروخته ‌خواهد شد و مازاد مسترد می‌شود مگر این ‌که مودی‌ اموال بلامعارض ‌دیگری ‌معادل میزان فوق معرفی نماید.

تبصره: هرگاه مودی یکی از زوجین باشد که در یک خانه ‌زندگی می‌نمایند، از اثاث ‌البیت آنچه عادتا مورد استفاده زنان است‌ متعلق به زن و بقیه متعلق به شوهر شناخته می‌شود مگر آن که‌ خلاف ترتیب فوق معلوم شود.

تبصره: توقیف‌ واحدهای‌ تولیدی ‌اعم از کشاورزی و صنعتی‌ در مدت عملیات اجرایی نباید موجب تعطیل واحد تولیدی گردد.

توقف اجرای فرآیند وصول مالیات

یکی از مهمترین موضوعات مورد توجه مودیان مالیاتی که به دنبال کسب اطلاع از آن هستند اطلاع از فرآیند منجر به توقف در عملیات اجرایی وصول مالیات است. برخی از مهمترین راه‌های توقف در عملیات اجرایی وصول مالیات قطعی شده شامل موارد زیر است:

مسئولیت اشخاص حقوقی در قبال پرداخت وصول مالیات

بر اساس ماده 198 قانون مالیات‌های مستقیم، در شرکت‌های تجاری، مدیران آنها به طور جمعی یا فردی نسبت به مالیات بر درآمد شرکت که در دوره مدیریت آنها قطعی شده باشد، با شرکت، مسئولیت تضامنی دارند.

به استناد همین ماده، اداره امور مالیاتی می‌تواند با رعایت تشریفات قانونی، مالیات شرکت را از اموال شخصی مدیران وصول کند و نیز آنها را تا زمان وصول مالیات شرکت ممنوع الخروج کند. در واقع، قانون مالیات‌های مستقیم به منظور تسهیل وصول مالیات از شرکت ها، مدیران شرکت را علاوه بر خود شرکت، مسئول پرداخت مالیات کرده است. همچنین اشخاص حقیقی در صورت فوت مودی مسئولیت پرداخت آن با وراث و اشخاص درجه یک آنان می باشد. در زمینه مسئولیت مالیاتی مدیران شرکت لازم است به چند نکته حقوقی توجه شود:

مطابق ماده 202 قانون مالیات های مستقیم وزارت امور اقتصادی و دارایی یا سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند از خروج بدهکاران مالیاتی که میزان بدهی قطعی آنها برای اشخاص حقوقی تولیدی دارای پروانه بهره‌برداری از مراجع قانونی ذی‌ربط از بیست درصد (20%) سرمایه ثبت شده و یا مبلغ پنج میلیارد (5.000.000.000) ریال، سایر اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی تولیدی از ده درصد (10%) سرمایه ثبت شده و یا دو میلیارد (2.000.000.000) ریال و سایر اشخاص حقیقی از یکصد میلیون (100.000.000) ریال بیشتر است از کشور جلوگیری نماید.

حکم این ماده در مورد اشخاص عازم سفر واجب با درخواست و تایید مراجع ذی‌ربط اعزام کننده مبنی بر میسر نبودن پرداخت بدهی مالیاتی مربوط، با اخذ تضمین لازم جاری نمی‌باشد.

سوالات متداول