اقلام مشمول بیمه؛ چه مواردی از پرداخت حق بیمه معاف هستند؟

اقلام مشمول بیمه

هرکدام از ما فرقی نمی‌کند در مقام کارگر یا در مقام کارفرما، همیشه به میزان مزایای قابل استفاده در قبال پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی فکر کرده‌ایم. برای دانستن این موضوع در ابتدا باید بدانیم که نحوه محاسبه مزایای قابل استفاده بیمه به چه مسائلی مرتبط است. در واقع سازمان تامین اجتماعی به میزان مبلغی که از جانب هر بیمه شونده دریافت می‌نماید، بیمه شونده را مشمول دریافت خدمات خود می‌نماید؛ که مبلغ دریافتی از هر بیمه شونده باتوجه به اقلام مشمول بیمه هر شخص مشخص می‌شود. پس برای اینکه متوجه شویم میزان حمایت ما از سوی سازمان تامین اجتماعی تا چه حد خواهد بود باید اقلام مشمول بیمه را بشناسیم.

شناخت اقلام مشمول بیمه

در بحث ارسال لیست بیمه برای اشخاص، بعضی از اقلام مشمول بیمه و بعضی غیر مشمول بیمه می‌باشند. در این بین شناختن اقلام غیر مشمول بیمه راحت‌تر از شناخت اقلام مشمول است. طبق بخشنامه شماره 5 درآمد، اقلام زیر از پرداخت حق بیمه معاف بوده و جزو اقلام مشمول بیمه نیستند.

1. بازخرید ایام مرخصی

2. کمک عائله مندی

کمک عائله مندی یا همان حق اولاد برای همه اشخاص نیازی به محاسبه حق بیمه ندارد و جزو اقلام مشمول بیمه نیست؛ به شرطی که براساس ماده 86 قانون تامین اجتماعی محاسبه و پرداخت گردد.

این ماده قانونی دارای 2 شرط می‌باشد: اول آنکه فرد بیمه شده حداقل دارای 720 روز سابقه بیمه باشد که البته در حال حاضر برای این شرط 30 روز پیشنهاد شده است و ممکن است به مرحله اجرایی برسد. دوم آنکه فرزندان او زیر 18 سال سن داشته باشند یا منحصرا به تحصیل اشتغال داشته و یا معلولیت ذهنی یا جسمی داشته باشند.

نحوه محاسبه آن نیز 3 برابر حداقل مزد روزانه مصوب اداره کار در هر سال به ازای هر فرزند می‌باشد.

3. هزینه سفر و فوق العاده ماموریت

4. عیدی (تا میزان حداکثر مصوب اداره کار)

پرداختی عیدی و پاداش پایان سال اگر در چارچوب قانونی پرداخت شود (60 روز مزد ثابت روزانه شخص به شرط آنکه از 90 روز مزد روزانه اداره کار تجاوز ننماید) جزو اقلام مشمول بیمه نبوده و نباید وجهی بابت آن به بیمه پرداخت گردد.

به عنوان مثال در سال 1402 اگر مزد ثابت روزانه شخصی مبلغ 5,000,000 ریال باشد، مبلغ عیدی وی 300,000,000 ریال می‌باشد. اما حداکثر عیدی سال 1402 مبلغ 90 روز مزد روزانه اداره کار یعنی 1,769,428 ریال است که می‌شود 159,248,520 ریال. پس نهایتا تا این مبلغ جزو اقلام مشمول بیمه نمی‌باشد.

5. سنوات پایان خدمت

6. حق مسکن و بن و خوار و بار در ایام بارداری
7. حق شیر
8. نهضت سوادآموزی
9. حق التضمین خسارت اخراج

10. پاداش افزایش تولید

این پاداش در شرایطی جزو اقلام مشمول بیمه قرار نمی‌گیرد که بابت آن از اداره کار محل کار مجوز پرداخت پاداش افزایش تولید اخذ شده باشد و صرفا کارفرما نمی‌تواند به دلخواه خود مبلغی را تحت عنوان افزایش تولید پرداخت نماید و بیمه آن را نپردازد.

11. پاداش‌های مناسبتی

درست است که دیگر موارد، همگی اقلام مشمول بیمه محسوب می‌شوند اما در تفکیک همین موارد هم باید حتما مواردی را درنظر گرفت تا از امکان اشتباه جلوگیری شود.

یکی از مهمترین مباحث مرتبط به حقوق و دستمزد 1403 بحث عنوان جدیدی بود که امسال به تازگی مطرح شد یعنی همان حق تاهل؛ در تعیین حقوق و دستمزد 1403 مبلغ ماهیانه 5,000,000 ریال بابت حق تاهل در نظر گرفته شده است که به افرادی دارای همسر باید پرداخت گردد. در ابتدای معرفی این عنوان حقوقی مباحث زیادی در مورد مشمولیت بیمه یا غیر مشمول بودن آن برای بیمه عنوان شد و در اکثر موارد حق تاهل با حق عائله مندی مقایسه میشد و تصور می‌گردید مانند آن معاف از مالیات باشد.

بیشتر این تصور غلط، از آنجایی حاصل میشد که حق عائله مندی در بخش دولتی برای همسر پرداخت می‌گردد در صورتی که در قانون تامین اجتماعی به صراحت ذکر شده که حق عائله مندی همان حق اولاد است پس حق تاهل در بخش خصوصی که تا بحال وجود نداشته است و جدید به حقوق کارگران اضافه گردیده است با عائله مندی بسیار متفاوت بوده و مطابق با آخرین اطلاعیه سازمان تامین اجتماعی، مشمول کسر و پرداخت حق بیمه قرار می‌گیرد.

محاسبه حق بیمه اقلام مشمول بیمه

چنانچه فرد در محل کار خود مشمول قوانین اداره کار بوده و کارفرما طبق ماده 148 قانون کار ملزم به بیمه نمودن کارگر باشد محاسبات حق بیمه وی به صورت زیر انجام می‌شود.

در وهله اول می‌بایست اقلام مشمول بیمه برای شخص مشخص گردد. این اقلام شامل حقوق ماهانه و بعضی از مزایای حقوق شخص می‌باشد که در این مرحله به بررسی اقلام مشمول بیمه مزایای حقوق اشخاص می‌پردازیم.

در وهله دوم پس از آنکه اقلام مشمول بیمه مشخص شدند، باتوجه به حقوق مشمول بیمه، محاسبات انجام می‌شود که محاسبه بیمه شامل دو قسمت می‌شود:
1. قسمت اول، حق بیمه سهم کارگر که 7% از جمع اقلام مشمول بیمه می‌باشد.
2. قسمت دوم، 23% از جمع اقلام مشمول بیمه که حق بیمه سهم کارفرماست که خود به دو بخش 20% بیمه سهم کارفرما و 3% بیمه بیکاری تقسیم می‌شود.

جمع بندی

با توضیحات ذکر شده باید دقت کنیم که کدوم یک  از آیتم‌های حقوق اشخاص جزو اقلام مشمول بیمه و کدامیک جزو اقلام غیرمشمول بیمه هستند تا در محاسبات خود دچار اشکال و خطا نشویم.

چراکه در صورت اشتباه پرداختی چنانچه کمتر از حق بیمه واقعی پرداخت کرده باشیم مشمول جریمه قرار می‌گیریم و چنانچه بیشتر پرداخت کرده باشیم دچار دردسر اثبات اشتباه و درخواست استرداد وجه می‌شویم. پس برای جلوگیری از این دردسرها لازم است اقلام مشمول بیمه را به درستی بشناسیم تا بتوانیم محاسبات درستی انجام و ارائه کنیم.