انواع بیمه تامین اجتماعی

همهٔ ما در مقاطعی از زندگی به‌فکر آینده و سرمایه‌گذاری برای دوران پس از زندگی کاری خود بوده‌ایم. یکی از این راه‌ها، استفاده از طرح‌ها و تسهیلات صندوق‌های بازنشستگی و مستمری است که با دریافت مبالغی ماهانه در طی سال‌های متمادی، برای بیمه‌گزاران حمایت‌هایی را در پایان دوره قراردادی در نظر می‌گیرند.

صندوق بیمه سازمان تامین اجتماعی به عنوان یکی از صندوق‌های حمایتی از کارگران شناخته می‌شود. این سازمان به‌واسطه وظیفه‌ای که بر‌عهدهٔ او گذاشته شده است، سعی کرده برای تمامی اقشار فکر کند که بتواند همگی را در زیر چتر حمایتی خود داشته باشد. به همین دلیل سازمان انواع بیمه تامین اجتماعی را طراحی کرده است که همه اقشار بتوانند با پرداخت حق بیمه خود از مزایای اعلام شده استفاده کنند. همانطور که گفتیم سازمان تامین اجتماعی برای پوشش همهٔ افراد، انواع بیمه تامین اجتماعی را طراحی و اعلام کرده است که می‌خواهیم برخی از آنان را معرفی کنیم.

انواع بیمه تامین اجتماعی شامل چیست؟

این بیمه سازمان تامین اجتماعی انواع مختلفی دارد که در ادامه مهم‌ترین آن‌ها را بررسی می‌کنیم. 

• خویش فرما
• اختیاری
• کارفرمایان
• اجباری
• بیکاری
• دانشجویی
• زنان خانه‌دار
• مددجویان کمیته امداد امام خمینی
• حرفه و مشاغل آزاد
• قالیبافان و شاغلان صنایع دستی شناسه‌دار
• پزشکان و پیراپزشکان
• وکلاً و کارشناسان قوه قضاییه

بیمه اجباری

بیمه اجباری گسترده‌ترین دسته از انواع بیمه تامین اجتماعی است که این صندوق را سال‌های طولانیست که معرفی کرده است. این دسته از انواع بیمه تامین اجتماعی در ماده ۱۴۸ قانون کار و ۳۶ قانون تامین اجتماعی معرفی و بر الزام آن تأکید شده است. مطابق این ماده‌های قانونی، در زمانی که کارگری استخدام می‌شود، کارفرما ملزم به ثبت‌نام او در لیست بیمه کارگاه خود است و باید از روز اول برای او بیمه ارسال شود. در این دسته محاسبه بیمه به شرح زیر است.

بیمه خویش فرما 

بیمه خویش‌فرما خود به ۲ دسته اصلی بیمه اختیاری و بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد تقسیم می‌شود که در ادامه نرخ حق بیمه آن‌ها بررسی خواهد شد.

بیمه اختیاری

این دسته از انواع بیمه تامین اجتماعی مربوط به اشخاصی است که در دسته اول قرار نمی‌گیرند و نباید برای ایشان از جانب کارفرمایی بیمه ارسال شود یا اصلا خود کارفرما هستند؛ پس همانطور که گفتیم با توجه به طراحی انواع بیمه تامین اجتماعی برای دربرگیری تمامی اقشار، سازمان برای این دسته هم فکر کرده و پلن‌هایی را طراحی کرده است. این دسته از اشخاص به چند بخش تقسیم می‌شوند:

اشخاص غیر شاغل

این افراد در حال حاضر شاغل نبوده و برای دیگران یا برای خود مشغول به کار نیستند. در این شرایط ایشان می‌توانند برای خود با نرخ‌های مصوب سازمان، یکی از طرح‌ها را انتخاب و حق بیمه خود را پرداخت کنند.

کارفرمایان

کارفرمایان به‌دلیل آنکه کارگر محسوب نمی‌شوند، می‌توانند برای خود بیمه ارسال  کنند که پس از آن بتوانند از مزایای سابقه بیمه خود استفاده کنند.

نرخ انواع بیمه تامین اجتماعی برای بیمه اختیاری

بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد

افراد شاغل در برخی از مشاغل خاص که خود سازمان تامین اجتماعی مشخص کرده است، مانند رانندگان، کارگران ساختمانی، قالی‌بافان و… می‌توانند با نرخی کمتر از نرخ هرساله سازمان تامین اجتماعی نسبت به بیمه کردن خود اقدام کنند. هرچند که مبلغ این نوع از بیمه کمتر از حالت عادی بیمه‌پردازی است، اما در مقابل سازمان تامین اجتماعی تعهدات کمتری نیز برای این دسته از افراد قائل است.

3. بیمه بیکاری

این نوع از بیمه مختص به کسانی است که قبلاً برای ایشان بیمه اجباری ارسال شده باشد. در این شرایط به دلیل آنکه قبلاً برای این اشخاص در ارسال بیمه مبلغی به عنوان بیمه بیکاری و به میزان ۳% پرداخت شده است، چنانچه کارگر به طور غیر ارادی بیکار شود، مشمول دریافت بیمه بیکاری از سازمان تامین اجتماعی است و در این موارد سابقه بیمه شخص هم در این مدت از طریق خود سازمان تامین اجتماعی لحاظ می‌شود.

4. بیمه مشاغل دستمزد مقطوع

این دسته یکی دیگر از انواع بیمه تامین اجتماعی که فقط مختص به اشخاص حقیقی و اصناف است و مشمول اشخاص حقوقی و شرکت‌ها نمی‌شود. در این طرح مشاغلی که در لیست سازمان تامین اجتماعی قرار گرفته باشند، باید بدون در نظر گرفتن حقوق توافقی بین کارگر و کارفرما، حق بیمه کارگران خود را فقط و فقط بر مبنای مبالغ مقطوع اعلامی سازمان تامین اجتماعی محاسبه و ارسال کنند.

5. بیمه مشاغل سخت و زیان ‌آور

این نوع از انواع بیمه تامین اجتماعی یکی از دسته‌بندی‌های بیمه اجباری است که مربوط به مشاغلی است که دارای شرایط سخت و زیان‌ آور برای کارگران هستند. در این شرایط کارفرما باید علاوه بر حق بیمه ۳۰% عادی، ۴% هم اضافه‌تر بابت سخت و زیان‌آور بودن شغل کارگر پرداخت کند. البته برای این کارگران بهتر است که در زمان بازنشستگی مبلغ حق بیمه سخت و زیان‌آور آن‌ها به‌صورت یک‌جا پرداخت شود. مشاغل سخت و زیان آور به دو دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به بررسی هر کدام خواهیم پرداخت:

بیمه دانشجویی چیست؟

بیمه دانشجویی تامین اجتماعی با هدف حمایت از دانشجویان و ایجاد پشتوانه‌ای برای آینده شغلی آن‌ها ارائه شده است. این طرح، دوران تحصیل در دانشگاه را معادل یک شغل تمام‌ وقت در نظر می‌گیرد، به این معنا که دانشجویان می‌توانند در حین تحصیل، سابقه بیمه برای خود ایجاد کنند. پس از فارغ‌التحصیلی، این سابقه درست مانند سابقه کاری در یک سازمان یا شرکت محسوب می‌شود. این بیمه در سه نرخ ۱۴، ۱۶ و ۲۰ درصد قابل انتخاب است. نکته مهم این است که ۲ درصد از حق بیمه دانشجویی توسط دولت پرداخت می‌شود.

تفاوت بیمه مشاغل آزاد و بیمه اختیاری

یکی از پرسش‌های متداول دربارهٔ بیمه‌های تأمین اجتماعی، تفاوت بین بیمه مشاغل آزاد و بیمه اختیاری است. هر دو نوع بیمه به‌صورت اختیاری ارائه می‌شوند، به این معنا که هر فردی می‌تواند با پرداخت حق بیمه، تحت پوشش قرار گیرد. با این حال، تفاوت‌هایی میان این دو وجود دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم:

تفاوت بیمه ۱۲، ۱۴، ۱۸ درصد تامین اجتماعی

از اصلی‌ترین تفاوت بین بیمه‌های ۱۲، ۱۴ و ۱۸ درصدی تامین اجتماعی، مبلغ حق بیمه‌ای است که باید پرداخت شود. این نرخ‌ها طبق درصدی از دستمزد یا درآمد فرد محاسبه می‌شوند و هرچه درصد بالاتر باشد، مبلغ پرداختی بیشتر می‌شود. 

جمع‌بندی

سازمان تامین اجتماعی برای تحت پوشش قرار دادن کلیه افراد به طراحی انواع بیمه تامین اجتماعی و پلن‌های مختلف روی آورده است که بتواند چتر حمایتی خود را بیش از پیش گسترش دهد و درصد بسیار زیادی از جامعه را پوشش دهد. در این بین هر کدام از اشخاص با توجه به شرایط و انتخاب خود در یکی از انواع بیمه تامین اجتماعی شرکت کرده و برای خود حق بیمه پرداخت می‌کنند که در مواقع نیاز از مزایای آن بهره ببرند.

سوالات متداول