معاملات فصلی (ماده 169) چیست؟ گزارشات فصلی خرید و فروش

همانطور که می‌دانید، تعیین نرخ و میزان مالیات‌های مختلف شرکت‌ها برعهده سازمان امور مالیاتی است. این سازمان باتوجه به درآمدها و معاملات انجام شده توسط شرکت‌ها یا افراد حقیقی، اقدام به تعیین مالیات می‌کند. معاملات فصلی هم یکی از انواع گزارشات در مورد خرید و فروش است که باید توسط مؤدی تکمیل شود.

طبق ماده 169 قانون اساسی، کلیه شرکت‌ها یا افراد حقیقی مشمول این طرح، باید گزارشات خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. سازمان امور مالیاتی با استناد به گزارش و معاملات فصلی است که متوجه، فرار مالیاتی و کتمان مالیات می‌شود. در ادامه شما را با انواع صورت معاملات فصلی و ارتباط آن با ارزش افزوده و سامانه مودیان آشنا خواهیم کرد.

معاملات فصلی چیست؟

صورت معاملات فصلی (ماده 169) به تمامی خرید و فروش‌هایی که مؤدی (حقیقی یا حقوقی) در مدت زمان معین (سه ماهه) انجام می‌دهد می‌گویند. در این دوره‌های سه ماهه مؤدی فهرست تمامی مبادلات خود را به همراه اطلاعات طرف معامله و دیگر اطلاعات مورد نیاز به سازمان امور مالیاتی تقدیم می‌کند.

این قانون به منظور جلوگیری از هرگونه فرار مالیاتی و شفافیت در درآمد و معاملات کسب‌وکارها در نظر گرفته شده است. مشمولین می‌بایست در ۴ فصل این گزارشات را به سازمان امور مالیاتی ارایه دهند. درغیر این صورت مشمول جریمه خواهند شد.

7 مورد از اطلاعاتی که باید در معاملات فصلی ثبت شود

مشمولین ارسال گزارشات معاملات فصلی 👇

تبصره: اشخاص موضوع این ماده با پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور و تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی قابل تغییر خواهند بود.

مطابق ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌‌های مستقیم همه اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل و همچنین مطابق ماده ۱۶۹ مکرر به منظور شفافیت فعالیت‌‌های اقتصادی و استقرار نظام یکپارچه اطلاعات مالیاتی، پایگاه اطلاعات هویتی عملکردی و دارایی مودیان مالیاتی شامل مواردی نظیر اطلاعات مالی، پولی و اعتباری معاملاتی سرمایه‌ای و ملکی اشخاص حقیقی و حقوقی در سازمان امور مالیاتی کشور ایجاد می‌شود.

بنابراین همه‌‌ی وزارتخانه‌ها، موسسات دولتی، شهرداری‌ها، موسسات وابسته به دولت، نهادهای عمومی غیردولتی دهه‌ی انقلاب اسلامی، بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، سایر اشخاص حقوقی اعم از دولتی، غیردولتی که اطلاعات مورد نیاز پایگاه را در اختیار دارند و یا به نحو این موجبات تحصیل درآمد و دارایی برای اشخاص را فراهم می‌آورند، موظفند اطلاعات به شرح بسته‌های ذیل را در اختیار سازمان امورات کشور قرار دهند. همچنین مکلف شدند که اطلاعات معاملات خود را به سازمان امور مالیاتی از طریق روش‌هایی که استفاده می‌کردند، ارسال نمایند و ارسال اطلاعات از طریق سامانه‌ی لیست معاملات فصلی می‌باشد.

موارد غیر مشمول معاملات فصلی ماده 169

به موجب فصل پنجم آیین‌نامه اجرایی موضوع تبصره 3 ماده 169 اصلاحی مصوب 1394/04/31 قانون مالیات‌های مستقیم به شماره ۴۶۳۷۸/۳۹۹۴/۲۰۰ مورخ 1395/01/18 موارد عدم مشمول ارسال فهرست معاملات فصلی به شرح زیر اعلام شده‌اند:

1. حقوق و دستمزد

حقوق و دستمزد پرداختی موضوع فصل سوم از باب سوم قانون مالیات‌های مستقیم در معاملات فصلی ثبت نمی‌شود. اگر مبالغ پرداختی برای پرسنلی باشد که در فهرست حقوق بگیران قرار دارند؛ در اجرای ماده 169 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم الزامی به ارائه مبالغ پرداختی به ایشان نیست و موارد مذکور در زمره مالیات بر حقوق به سازمان امور مالیاتی اعلام می‌گردد. هزینه‌ی حقوق کارگران که به این استناد در معاملات فصلی ثبت نشده باشد، باید در فهرست حقوق ماهانه به سازمان مالیاتی اعلام گردد.

2. سود سپرده و جرائم بانکی

سود، کارمزد و جریمه‌های بانک‌ها، صندوق تعاون، صندوق‌های حمایت از توسعه بخش کشاورزی، موسسات اعتباری غیربانکی مجاز و صندوق‌های قرض الحسنه نیازی به ثبت در جدول فروش و خرید ندارد.

3. شارژ ساختمان

وجوه پرداختی بابت حق نگهداری (شارژ) ساختمان محل فعالیت و آبونمان‌های پرداختی در جدول خرید معاملات فصلی ثبت نمی‌شود.

4. پرداخت‌های به دولت

مبالغی که تحت عناوین جریمه یا خسارت، انواع عوارض و مالیات (به استثنا مالیات و عوارض قانون مالیات بر ارزش افزوده)، حق ثبت، حق تمبر، حقوق گمرکی و موارد مشابه که به دستگاه‌های اجرایی پرداخت می‌گردد نیاز به ثبت در جدول خرید ندارد.

5. حق عضویت

حق عضویت اعضا مجامع حرفه‌ای، احزاب، انجمن‌ها و تشکل‌های غیردولتی دارای مجوز از مراجع ذی صلاح نیاز به ثبت در معاملات فصلی ندارند.

6. سهام و اوراق بهادر

خرید و فروش سهام و سهم الشرکه، حق تقدم سهام یا سهم الشرکه و اوراق بهادار و سود آن‌ها نیازی به ثبت در جدول خرید و فروش ندارد.

7. کمک‌های دریافتی

کمک‌ها، جوایز و هدایای بلاعوض که به عنوان درآمد اصلی شرکت نباشد در گزارشات فصلی ثبت نمی‌شود.

مواردی که باید در معاملات فصلی (ماده 169) گزارش شود❗👇

فروش‌ها، خریدها، گزارش اجاره (ملک و ماشین آلات)، قراردادهای پیمانکاری (پیمانکار و کارفرما)، گزارش ساخت و فروش املاک، گزارش حق‌العمل کاری (مختص حق‌العمل کارها)، صادرات، واردات و قبوض خدماتی.

حد نصاب معاملات

تجمیع معاملات بر اساس حد نصاب معاملات فصلی یکی از امتیازاتی است که سازمان امور مالیاتی برای تسهیل گزارش اطلاعات در اختیار مؤدیان قرار داده است. از این رو حد نصاب معاملات یکی از مهم‌ترین مقادیری است که حسابداران باید به آن دقت کافی داشته باشند. این مبلغ در ابتدای هرسال و بر طبق شاخص بهای کالا و خدمات از سوی سازمان امور مالیاتی تعیین و اعلام می‌گردد.

تعریف حد نصاب معاملات

کاربرد تعیین حد نصاب معاملات

تعیین حد نصاب جهت برگزاری مناقصات و انجام تکالیف مالیاتی حائز اهمیت است. در واقع می‌توان کاربردهای تعیین حد نصاب معاملات را به صورت زیر خلاصه نمود:
✔ انجام معامله و برگزاری مناقصات در شرکت‌ها و موسسات وابسته به دولت
✔ ثبت اموال خریداری شده به عنوان هزینه در صورت‌های مالی
✔ ارسال صحیح صورت معاملات فصلی

حد نصاب معاملات فصلی

بر اساس ماده‌ 169 قانون مالیات‌های مستقیم برای انجام معاملات لازم است اطلاعات کامل طرف مقابل معامله و صورت حساب به صورت فاکتور رسمی در سامانه معاملات فصلی ثبت و گزارش شود. اما در صورتی که مبلغ خریدهای انجام شده کمتر از 5 درصد حد نصاب معاملات کوچک آن سال باشند می‌توان لیست گزارشات را به صورت تجمیعی در معاملات فصلی و بدون ذکر اطلاعات طرف معامله و ریز صورت حساب معامله در سامانه  ثبت کرد.

مزیت تعیین حد نصاب معاملات ماده 169

تجمیعی و تجمعی در معاملات فصلی

ثبت تجمعی در معاملات فصلی

وقتی در طول یک فصل از یک شخص حقیقی یا حقوقی چندین فاکتور (خرید یا فروش) موجود باشد، نیاز به ثبت تفکیکی تک تک فاکتورها نیست. بلکه می‌توان همه مبالغ را در یک رکورد تجمعی ثبت کرد. در این روش نوع کالا یا خدمات و یا تعداد فاکتورهای قابل ثبت و حتی رعایت حد نصاب معاملات کوچک مهم نیست. تنها مبلغ خرید و فروش و مشخصات کامل طرف مقابل ثبت می‌شود.

تفاوت تجمیعی و تجمعی در ارسال معاملات فصلی

تجمیع به معنای جمع بستن مبالغ چند فاکتور متفاوت است. مشروط بر اینکه مبلغ تک تک آنها کمتر از 5 درصد حد نصاب معاملات کوچک باشد.
تجمع به معنای جمع بستن مبالغ فاکتورهای مربوط به یک طرف حساب خاص است. حتی اگر مبلغ برخی از آنها از 5 درصد حد نصاب نیز کمتر باشد.

چه فاکتورهایی را می توان تجمیعی ثبت کرد؟

✅ خرید با مبلغ کمتر از 5 درصد حدنصاب
✅ فروش با مبلغ کمتر از 5 درصد حد نصاب
✅ خرید از اشخاص حقیقی موضوع ماده 81 (اشخاصی که موظف به ثبت نام در نظام مالیاتی نیستند)

معاملات فصلی و ارزش افزوده

7 تفاوت اصلی ارزش افزوده و معاملات فصلی (ماده 169)

معاملات فصلی و سامانه مودیان

از ابتدای سال 1401 شرکت‌ها ملزم شدند تمامی فاکتورهای خود را در سامانه مودیان ارسال کنند. در مورد فاکتور فروش ارسال شده در سامانه مودیان، نیازی به ارسال مجدد آن در صورت معاملات فصلی نیست.

نکاتی در ارتباط با سامانه مودیان و معاملات فصلی

❓ آیا با وجود سامانه مودیان، نیازی به ارسال گزارش معاملات فصلی بهار 1402 هست؟
❓ اگر شرکتی فاکتورش را در سامانه مودیان لحاظ کرده باشد، نیازی هست در ماده 169 هم بزنیم یا خیر؟

❓ با توجه به اینکه قانون تسهیل، فراخوان‌ها را عقب انداخت، فاکتورهایی که ثبت کردیم در سامانه مودیان باید مجدد در سامانه 169 ثبت کنیم یا خیر؟

❓ اگر صورتحساب الکترونیکی هم در سامانه مودیان و هم در سامانه 169 ثبت کند تکلیف چیست؟

مهلت ارسال صورت معاملات فصلی (ماده 169)

مطابق ماده 10 آیین نامه 46378 دوره ارسال اطلاعات برای خرید و فروش و پرداخت قراردادها سه ماهه بوده و می‌بایست تا یک ماه و نیم پس از پایان هر فصل نسبت به ارسال معاملات فصلی اقدام نمود.
✔ فصل بهار: حداکثر تا 15 مردادماه
✔ فصل تابستان : حداکثر تا 15 آبان‌ماه
✔ فصل پاییز : حداکثر تا 15 بهمن‌ماه
✔ فصل زمستان : حداکثر تا 15 اردیبهشت‌ماه سال بعد

روش های ارسال صورت معاملات فصلی

1. ورود به سامانه مالیاتی https://tax.gov.ir
2. استفاده از نرم افزار (TTMS)

دسته بندی جرائم صورت معاملات فصلی

آخرین مهلت رسیدگی به جرائم ماده ۱۶۹

زمان رسیدگی به جرائم مالیاتی موضوع ماده ۱۶۹ مکرر الحاقی قانون مالیات‌های مستقیم پنج سال از تاریخ سررسید پرداخت مالیات بر درآمد می‌باشد.
با عنایت به مفاد دادنامه شماره ۹۸۰۹۹۷۰۹۰۵۸۱۳۱۰۵ مورخ ۱۳۹۸/۱۱/۰۸ هیات عمومی دیوان عدالت اداری و وفق مقررات ماده ۱۵۷ قانون مالیات‌های مستقیم، مهلت مرور زمان رسیدگی پنج سال از تاریخ سررسید پرداخت مالیات بر درآمد می‌باشد.

ارائه مشاوره صورت معاملات فصلی با محاسبان

همانطور که پیش‌تر هم به آن اشاره کردیم، مودیان مالیاتی می‌توانند برای گرفتن مشاوره در مورد ارائه این گزارشات به موسسات معتبر و فعال در این زمینه اعتماد کنند. موسسه محاسبان یکی از بهترین و معتبرترین موسسات در زمینه ارائه مشاوره مالیاتی و حسابداری است.

این موسسه با در اختیار داشتن کارشناسان زبده و کاربلد، مودیان را در این زمینه راهنمایی می‌کنند و همچنین می‌توانند صفر تا صد تهیه و ارائه گزارشات فصلی را برعهده این موسسه قرار دهند. این کار به دلیل عدم اطلاعات کافی مودیان در زمینه‌های حقوقی و جرائم مربوط به دیرکرد یا عدم ارائه گزارش معاملات فصلی از اهمیت بالایی برخوردار است.

جمع بندی

معاملات فصلی درواقع نوعی از گزارشات هستند که مودیان باید در مهلت مقرر، نسبت به آن اقدام کنند. به این موضوع در ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم اشاره شده است. به همین دلیل کلیه افراد حقیقی و حقوقی که صاحبان مشاغل هستند، باید ظرف 45 روز بعد از پایان هر فصل، نسبت به ارائه اطلاعات مربوط به خرید و فروش و معاملات آن اقدام کنند.

اگر به هر دلیل این اطلاعات به درستی ارسال نشود یا این که مودی نسبت به اقدام آن امتناع ورزد، شامل جریمه‌های خاصی خواهد شد. همچنین برخی معاملات از ارائه اطلاعات در این گزارشات فصلی معاف هستند. در این مطلب به بررسی کامل ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم در مورد ارائه گزارشات فصلی پرداختیم.

سوالات متداول